ایران درمانده، منزوی و عملاً در وضعیت جنگ با اوکراین

در سال‌های اخیر اصطلاح «حکومت منفور» به‌طور فزاینده‌ای با جایگاه ایران مترادف شده است، اما جمهوری اسلامی اخیراً با فروش پهپادهایش به روسیه در بحبوحۀ جنگ این کشور با اوکراین، یک گام دیگر در این مسیر پیش رفته است.

رژیم منزوی، مورد تحریم و ورشکستۀ ایران همچنان به ارتکاب تخلفات فاحش سیاسی، حقوق بشری و اقتصادی در جبهۀ داخلی و در منطقه، و هم‌اکنون در صحنۀ جهانی ادامه می‌دهد.

در عکسی که روز ٦ آبان‌ماه در وب‌سایت ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، منتشر شد، این رهبر تسلیم‌ناپذیر در کنار بقایای یک پهپاد ساخت ایران به نام شاهد-١٣٦ ایستاده است.

در هفته‌های اخیر، کی‌یف و متحدان غربی آن بارها روسیه را به استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین ساخت ایران، که معمولاً به نام پهپاد شناخته می‌شوند، در حملات به اوکراین متهم کرده‌اند.

بنا به گزارش رسانه‌ها، روسیه از این پهپادها در حملات خود به زیرساخت‌های برق و سایر اهداف غیرنظامی در اوکراین استفاده کرده است.

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجۀ ایالات متحده در روز ٥ آبان‌ماه گفت استفادۀ روسیه از پهپادهای ایرانی در اوکراین «وحشتناک» است و افزود ایالات متحده و متحدانش به‌دنبال جلوگیری از ارسال چنین محموله‌هایی خواهند بود.

بلینکن گفت، روسیه از این پهپادها برای «کشتن غیرنظامیان اوکراینی و نابود کردن زیرساخت‌هایی استفاده کرده است که مردم این کشور برای تأمین برق، آب و گرمای خود به آنها نیاز دارند.»

روز ٢٦ مهرماه، نیویورک تایمز گزارش داد ایران علاوه بر ارسال پهپاد به روسیه، مربیانی را نیز برای کمک به روس‌ها جهت برطرف کردن مشکلات ناوگان پهپادهایی که از تهران خریداری کرده‌اند، به مناطق اشغالی اوکراین اعزام کرده است.

به‌گفتۀ این روزنامه مربیان ایرانی که اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هستند در یک پایگاه نظامی روسیه واقع در کریمه فعالیت دارند. روسیه، کریمه را به‌صورت غیرقانونی به خاک خود ضمیمه کرده است و بسیاری از این پهپادها پس از تحویل توسط ایران در آنجا مستقر شده‌اند.

به‌گفتۀ زلنسکی، مسکو حدود ٢۰۰۰ پهپاد به ایران سفارش داده است که در حال حاضر ٤۰۰ فروند از آنها علیه غیرنظامیان اوکراین به‌کار گرفته شده است.

تا کنون دو مدل از پهپادهای ایرانی موسوم به شاهد-١٣٦ و مهاجر-٦ در آسمان اوکراین شناسایی شده است. هر دوی این پهپادها به ردۀ هواپیماهای بدون سرنشین با ارتفاع متوسط و استقامت طولانی (MALE) تعلق دارند.

در روز ٢٥ مهرماه، اینسایت مدیا به‌نقل از ژان کریستف نوئل، پژوهشگر مؤسسۀ روابط بین‌الملل فرانسه، گفت موفقیت اولیۀ پهپادها «به این دلیل است که سلاح تازه‌ای در میدان نبرد هستند».

پیر گراسر، پژوهشگر دانشگاه سوربن، گفت چنین پهپادهایی «باعث صرفه‌جویی در هزینه‌های روسیه می‌شوند، زیرا در هر بار پرواز باعث جلوگیری از پرتاب موشک‌های کروز ارزشمندی می‌شوند که بین ١/٥ تا ٢ میلیون دلار قیمت دارند.»

او افزود: اما «نقص اصلی آنها این است که فقط می‌توانند اهداف ثابت را هدف قرار دهند.»

تکذیب‌های ادامه‌دار ایران

اگرچه شواهد فراوانی وجود دارد که نشان می‌دهد ایران در جنگ روسیه علیه اوکراین فعالانه، هرچند به‌شکل غیرمستقیم، نقش ایفا می‌کند، تهران پیوسته این مسئله را تکذیب کرده است و مدعی است که به مسکو پهپاد و موشک نفروخته است.

با این حال واشنگتن‌پست در روز ٢٥ مهرماه گزارش داد که ایران در اواسط شهریورماه تعدادی از مقامات خود را به روسیه فرستاده است تا شرایط مربوط به ارسال سلاح‌های بیشتر را نهایی کنند. بنا بر گزارش‌ها این سلاح‌ها دو نوع موشک زمین‌به‌زمین ساخت ایران را شامل می‌شوند.

این روزنامه نوشت: «یک ارزیابی اطلاعاتی که در روزهای اخیر در اختیار مقامات اوکراینی و آمریکایی قرار داده شده است، ادعا می‌کند که صنعت تسلیحات ایران در حال آماده‌سازی نخستین محمولۀ موشک‌های فاتح-١١۰ و ذوالفقار است».

اگرچه دولت ایران استفاده از پهپادهای خود علیه اوکراینی‌ها را قویاً تکذیب می‌کند، چند خبرگزاری داخلی از جمله تعدادی از خبرگزاری‌های وابسته به محافظه‌کاران، گزارش‌هایی در این زمینه منتشر کرده‌اند.

ایالات متحده در شهریورماه یکی از ارائه‌دهندگان خدمات حمل‌ونقل هوایی ایرانی را که به ارسال پهپادها به روسیه جهت استفاده در اوکراین کمک می‌کرد، تحریم کرد و به شرکت‌های غیرایرانی نسبت به ایفای نقش در این تجارت هشدار داد.

این کشور همچنین سه شرکت و یک فرد مرتبط با تحقیق، توسعه، تولید و تهیه پهپاد و قطعات آن را برای سپاه پاسداران، نیروی هوافضای سپاه پاسداران و نیروی دریایی سپاه پاسداران در لیست سیاه خود قرار داد.

گسترش روابط در انزوا

ایران اخیراً به بهانۀ به تحرک واداشتن اقتصاد در مرز ورشکستگی خود و مقاومت در برابر تحریم‌های بین‌المللی، روابطش را با روسیه گسترش داده است.

با این حال، بر اساس گزارش فارین پالیسی در روز ٤ آبان‌ماه، این تصور که تهران و مسکو در اوکراین همکاری نزدیکی خواهند داشت بسیاری از ناظران، از جمله برخی از تحلیلگران برجستۀ روسی در امور ایران را غافلگیر کرد.

به‌گفتۀ این مجله ایران و روسیه به‌رغم هم‌سویی اخیر، سابقۀ دشمنی و بی‌اعتمادی طولانی نسبت به یکدیگر دارند که به عصر تزارها برمی‌گردد. از جمله می‌توان به سلسله جنگ‌های ایران و روسیه و مداخلۀ مکرر روسیه در سیاست ایران اشاره کرد.

در طول جنگ ایران و عراق در دهۀ ١٣٦۰، روسیه سلاح‌ها و تانک‌های منسوخ شده خود را با قیمت‌های گزافی به جمهوری اسلامی می‌فروخت و همچنان به این کار ادامه می‌دهد که باعث رنجش بیشتر در داخل ایران می‌شود.

احساسات ضدروسی در ایران فراگیر است و بسیاری از ایرانی‌ها توافقات اخیر روسیه با رژیم را برخلاف منافع کشورشان می‌دانند.

دولت ایران پیش از اعلام عضویت تهران در سازمان همکاری شانگهای (SCO) در شهریورماه، قرارداد استراتژیک بلندمدتی را با روسیه به امضا رساند.

عضویت تهران در سازمان همکاری شانگهای، برخلاف تبلیغات بی‌وقفۀ دولتی به‌جای کمک به اقتصاد بحران‌زدۀ ایران، امکان دسترسی بدون مانع و یک‌جانبۀ مسکو را به منابع ایران فراهم می‌کند.

روز ٤ مردادماه، سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کرد قرارداد دیگری برای «صادرات قطعات و تجهیزات ساخت ایران به روسیه و انجام خدمات فنی و تعمیرات هواپیماهای روسی در مراکز تعمیر هواپیمایی ایران» به امضا خواهد رسید.

تحلیلگران این قراردادها را «فروش ایران» توصیف کرده‌اند.

بنا به گزارش بلومبرگ، مسکو با جذب مشتریان سابق تهران، از جمله چین، یکی از منابع حیاتی درآمد ایران از محل فروش نفت را هم تهدید کرده است و ایران را وادار کرده قیمت نفت خام خود را که پیش از این نیز ارزان بود، پایین‌تر بیاورد.

بلومبرگ گزارش داد، به این ترتیب، تهران ناچار شد قیمت نفت خام صادراتی خود را کاهش دهد تا با قیمت نفت اورال روسیه همخوانی پیدا کند.

هم‌بستگی با مسکو

علی خامنه‌ای، رهبر ایران، در جریان سفر ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، به تهران در تیرماه با مسکو ابراز همبستگی کرد.

خامنه‌ای لحن محافظه‌کارانه‌ای را که قبلاً درمورد تجاوز روسیه به اوکراین در پیش گرفته بود کنار گذاشت و «خلاقیت پوتین» را ستود و افزود اگر پوتین ابتکار عمل را به‌دست نمی‌گرفت «ناتو جنگ را شروع می‌کرد».

خامنه‌ای گفت: «ناتو موجودی خطرناک است.»

همچنین، در این دیدار، رهبر ایران خواستار تقویت «همکاری‌های بلندمدت» با روسیه شد.

پس از این اظهارات، روزنامۀ جوان وابسته به سپاه پاسداران از حملۀ روسیه به اوکراین با عنوان «دفاع مشروع و پیش‌دستانه» و «جهاد دفاعی» یاد کرد.

دفاع خامنه‌ای از تجاوز روسیه به اوکراین واکنش‌های انتقادی را در داخل ایران برانگیخت و فعالان سیاسی و روزنامه‌نگاران نسبت به اظهارات او به‌ویژه در مورد ناتو ابراز نگرانی کردند.

تصمیمات رژیم ایران و اقدامات سپاه پاسداران منجر به تحریم‌هایی گزنده علیه ایران و بروز رکود تورمی در این کشور شده است.

کی‌یف در روز ١ مهرماه تصمیم گرفت روابط دیپلماتیک خود با تهران را به‌دلیل ارسال سلاح توسط این کشور به روسیه به‌میزان قابل توجهی کاهش دهد.

شورای اتحادیۀ اروپا در روز ٢٨ مهرماه سه فرد و یک نهاد را به‌خاطر استفاده از پهپادهای ایرانی در جنگ روسیه در اوکراین تحریم کرد.