تلاش عراق برای ریشه‌کن کردن ایدئولوژی داعش ۵ سال پس از شکست این گروه

پس از گذشت پنج سال از پیروزی قطعی بر «دولت اسلامی» (داعش)، با پشتیبانی ائتلاف بین‌المللی، عراق همچنان با چالش ریشه‌کن کردن ایدئولوژی افراط‌گرایی مواجه است.

مقامات عراق از زمان اعلام شکست داعش در آذر ۱۳۹۶ تاکنون توجه خود را بر تضعیف میراث ایدئولوژیک این گروه متمرکز کرده‌اند.

دولت، برنامه‌های توسعه، بازسازی، و ادغام مجدد در جامعه را اجرا کرده است و این برنامه‌ها پیشرفت قابل توجهی در سرکوب ایدئولوژی افراطی و برقراری صلح داشته است.

اما هنوز باید اقدامات بیشتری انجام شود؛ چرا که هزاران عراقی آواره، از جمله کسانی که در ماه‌های اخیر از اردوگاه الهول،‌ واقع در استان الحسکه سوریه، به کشورشان بازگردانده شده‌اند، همچنان در انتظار بازپروری هستند.

عراق برنامه‌های گوناگونی را برای بازسازی زیرساخت‌ها و بهبود خدمات عمومی به‌منظور دستیابی به ثبات در شهرهایی که زمانی زیر سلطهٔ داعش بودند، اجرا کرده است.

این‌ برنامه‌‌ها شامل پروژه‌های مورد حمایت شرکای بین‌المللی به‌منظور تقویت بخش‌های خدماتی مانند بهداشت و آموزش و ایجاد فرصت‌های شغلی برای بازگشت‌کنندگان، با هدف بهبود کیفیت زندگی است.

سازمان‌های دولتی، سازمان‌های بشردوستانه، و کمیته‌های صلح محلی چندین کارگاه، همایش، و برنامهٔ اجتماعی را برای تثبیت ارزش‌های همزیستی و آشتی و بازگرداندن پیوندهای نیرومند جامعه، ترتیب داده‌اند.

به هزاران زن و کودک، از جمله قربانیان ایزدی داعش، حمایت روانی ارائه شده است تا مهارت‌های مقابله‌ای خود را بهبود و توسعه بخشند.

همچنین، دولت از طریق برنامه‌ای برای پشتیبانی از بازگشت داوطلبانهٔ خانواده‌های آواره، به‌دنبال آن است که تعداد اردوگاه‌های آوارگان را کاهش دهد.

«عراقی عاری از اردوگاه»

مقامات عراقی در وهلهٔ نخست به بحران آوارگی رسیدگی می‌کنند؛ چرا که شرایط دشوار زندگی در اردوگاه‌ها زمینهٔ مساعدی را برای تلاش‌های جذب نیرو فراهم می‌آورد و ممکن است برخی را وادار کند که ایدئولوژی افراطی را بپذیرند.

تقریباً ۲۸ اردوگاه در عراق وجود دارد که میزبان حدود ۳۷ هزار خانواده است.

کریم النوری، معاون وزیر مهاجرت و آوارگان عراق، گفت: «دولت مصمم است که همهٔ اردوگاه‌های آوارگان باقی‌مانده در این کشور را ببندد.»

او به المشارق گفت: «ما می‌خواهیم شاهد عراقی عاری از اردوگاه باشیم.»

«این بخشی از مسئولیت ملی و بشردوستانه ما است که پس از فراهم کردن امکانات لازم و ایجاد شرایط مناسب به‌منظور پایان دادن به این بحران، همهٔ خانواده‌هایی را که بر اثر تروریسم آواره شده‌اند به خانه‌های‌شان بازگردانیم.»

او گفت، برای بازگرداندن «شرایط عادی» و جلوگیری از استفادهٔ داعش از این افراد با هدف جذب نیرو به‌عنوان عواملی برای پرورش ایدئولوژی خود، همهٔ اردوگاه‌ها باید بسته شوند.

بسیاری از شهروندان عراقی که از اردوگاه الهول بازگشته‌اند‌، در یک برنامهٔ توانبخشی شرکت کرده‌اند که شامل آموزش اولیه و خدمات مراقبتی برای کودکان و سلامت روان و درمان برای مادران و سالمندان می‌شود.

مداواهای توانبخشی شامل ارائهٔ پشتیبانی به‌منظور درک و مدیریت تأثیر انواع مختلف آسیب‌ها، از جمله ترس‌های طولانی‌مدت، است.

بازپروری خانواده‌های الهول

سعید الجیاشی، مشاور امور راهبردی شورای مشورتی امنیت ملی عراق، گفت: «اردوگاه الجدعه، واقع در جنوب موصل، امروز برای بازپروری همهٔ کسانی که از اردوگاه الهول بازمی‌گردند، فعالیت می‌کند.»

او به المشارق گفت: «بیشترین تعداد بازگشت‌کنندگان کودکان و زنان هستند.»

او گفت: «آنها تروریست نیستند، بلکه قربانیانی هستند که به‌دلیل ترس و وحشتی که در زمان آوارگی و در مدت اقامت طولانی‌شان در اردوگاهی که مرتباً صحنهٔ فعالیت‌های تروریستی است متحمل شده‌اند، به مراقبت و پشتیبانی نیاز دارند.»

او افزود: «ما برای بازگرداندن شهروندانمان و نجاتشان از تلاش‌های داعش برای آسیب رساندن به آنها، یا القای تفکراتش به آنها، و تبدیل کردن آنها به تهدیدی بزرگ برای امنیت ملی، به فعالیت ادامه خواهیم داد.»

او گفت، تا امروز از مجموع حدود هزار خانواده‌ای که از اواسط سال ۱۴۰۰ از اردوگاه الهول به کشور بازگردانده شده بودند، بیش از ۶۵۰ خانواده بازپروری شده‌اند.

آنها به زادگاه‌هایشان در استان‌های انبار، نینوا، و صلاح‌الدین بازگشته‌اند و مورد استقبال و پذیرش ساکنان محلی قرار گرفته‌اند.

صفا العسام، تحلیلگر امنیتی، به المشارق گفت، داعش «در نتیجهٔ اقدامات شنیع خود علیه غیرنظامیان غیرمسلح»، حس همدردی و پشتیبانی عمومی نسبت به‌خود را از دست داده است.

او گفت، جنایات این گروه، عراقی‌ها را از آن رانده و آنها را به انکار ایدئولوژی این گروه و «رفتارهای انحرافی» عناصرش سوق داده است.

او هشدار داد، اما همچنان باید به برنامه‌ها و عملیات‌هایی که توانایی این گروه را برای ایجاد مراکزی برای پرورش و تلقین نسل جدیدی از جوانان با ایدئولوژی پیچیده‌اش محدود می‌کند، ادامه داد.