آغازی تازه برای خانواده‌های عراقی بازگشته از اردوگاه‌های سوریه

صدها خانوادۀ عراقی که از اردوگاه الهول در استان الحسکۀ سوریه به کشورشان بازگردانده شده‌اند به‌عنوان بخشی از یک برنامۀ بازپروری در اردوگاه الجدعه، در نزدیکی موصل در استان نینوای عراق، تحت مراقبت و حمایت روانی قرار دارند.

پس از اینکه خانواده‌ها، که عمدتاً از زنان و کودکان تشکیل شده‌اند، برنامۀ اردوگاه الجدعه در نزدیکی موصل را به پایان برسانند در جوامع محلی اصلی خود اسکان مجدد داده خواهند شد.

مقامات عراقی به المشارق گفتند یک برنامۀ بازپروری و ادغام مجدد جامعه برای بازگشت‌کنندگان در اردوگاه الجدعه نتیجۀ مثبت داشته و این امر خود دولت را تشویق کرده است که سرعت بازگشت به کشور را افزایش دهد.

یک مقام عراقی به خبرگزاری فرانسه گفت که در روز ۱۳ خرداد، ۱۶۸ تن از خویشاوندان اعضای «دولت اسلامی» (داعش) از اردوگاه الهول به الجدعه بازگردانده شدند.

به‌گفتۀ او، زمانی‌که رهبران عشایر در جوامع محلی آنها تضمین دهند که این افراد هدف اقدامات انتقام‌جویانه قرار نخواهند گرفت، آنها به مناطق اصلی زندگی خود بازگردانده خواهند شد.

این مقام گفت، در همان روز ۵۰ عنصر داعش از سوریه بازگردانده شدند.

به‌گفتۀ دیدبان حقوق بشر سوریه، آنها در الحسکه بازداشت شدند و نیروهای دموکراتیک سوریه آنها را به مقامات عراقی تحویل دادند تا ضمن تحقیقات دربارۀ آنها، عدالت در موردشان به اجرا درآید.

روز ۳ فروردین، برابر با چهارمین سالگرد شکست سرزمینی داعش در عراق و سوریه، ائتلاف بین‌المللی از دولت عراق به‌دلیل بازگرداندن نزدیک به ۵ هزار تن از اتباع خود از اردوگاه الهول به عراق از سال ۱۴۰۰ به بعد قدردانی کرد.

قاسم الأعرجی، مشاور امنیت ملی عراق، در روز ۱۳ اردیبهشت بر تعهد عراق به بازگرداندن، بازپروری، و ادغام همۀ عراقی‌ها در جامعه تأکید کرد.

او گفت که دولت عراق «به‌دلیل مسئولیت خود برای محافظت از همۀ کودکان و زنان قربانی»، به این تصمیم پایبند خواهد ماند. او افزود که «اعضای خانواده‌هایی که تحت تعقیب نیروهای امنیتی هستند به دادگاه خواهند رفت و محاکمه خواهند شد.»

خانواده‌های عراقی در الهول

برآورد می‌شود که حدود ۷ هزار خانوادۀ عراقی به‌همراه شمار زیادی از اعضای خانواده‌های داعشی اهل سوریه و کشورهای دیگر، که برای پیوستن به همسرانشان به سوریه سفر کرده بودند، همچنان در الهول باقی مانده‌اند.

مقامات محلی و آژانس‌های بین‌المللی نسبت به گسترش ایدئولوژی افراطی در این اردوگاه، به‌ویژه در میان کودکان آسیب‌پذیر، و ایجاد نسل جدیدی از تروریست‌ها توسط داعش، ابراز نگرانی کرده‌اند.

کمیته‌های دولت عراق و دیگر شرکا در حال تلاش برای انتقال شهروندان عراقی، از جمله بیش از ۲۰ هزار کودک، به خارج از الهول و ادغام مجدد آنها در جامعۀ عراق تحت یک طرح فراگیر هستند.

یک زن ۴۷ ساله که خود را فقط ام محمد معرفی کرد، گفت که او از جمله عراقی‌هایی است که امسال از اردوگاه الهول بازگشته است.

او که در اردوگاه الجدعۀ عراق است، به المشارق گفت: «ما در دوران اقامت‌مان در آن اردوگاه احساس امنیت نمی‌کردیم.»

او گفت که در سال ۱۳۹۳ «پس از آن که داعش موصل را اشغال کرد، من و چهار پسرم به اردوگاه الهول گریختیم.» او افزود: «ما از توحش تروریست‌ها جان به‌در بردیم، اما به‌دلیل شرایط بد زندگی در این اردوگاه و فقدان درمان، خدمات، و غذا به‌شدت رنج کشیدیم.»

او گفت که وضعیت در الهول پس از «ناامنی‌های بعدی» بدتر شد. ام محمد در توضیح گفت که در آن اردوگاه زنان و کودکان کشته و ربوده شدند و یا هسته‌های مخفی داعش آنها را مورد شکنجه و اذیت و آزار قرار دادند.

ام محمد افزود: «ما به‌شدت نگران جان خود و فرزندانمان بودیم و از ترس خوابمان نمی‌برد.»‌

او گفت که امروز وضعیت او و فرزندانش در الجدعه خوب است و در آنجا کمک‌های ضروری، آموزش، و مراقبت‌های پزشکی و روانی دریافت می‌کنند.

او گفت: «در اینجا زندگی تازه‌ای برای ما رقم خورده است. اما ما همچنان نگران سرنوشت خانواده‌های عراقی هستیم که در الهول مانده‌اند. ما امیدواریم که دولت به‌زودی آنها را به کشور، و همۀ ما را به مناطق مسکونی اصلی خودمان بازگرداند.»

خدمات فوری در الجدعه

خالد عبدالکریم اسماعیل، مدیر ادارۀ مهاجرت استان نینوا، به المشارق گفت، اردوگاه الجدعه، که دو سال پیش افتتاح شد، به خدمت‌رسانی به آن دسته از بازگشت‌کنندگان از الهول که مقامات صلاحیت آنها را تأکید کرده‌اند، اختصاص دارد.

او توضیح داد: «ما، نخست به بازگشت‌کنندگان خدمات فوری، از جمله غذا و درمان، ارائه می‌دهیم. آنها بعداً در یک برنامۀ توانبخشی و حمایت روانی ثبت‌نام می‌شوند.»

به‌گفتۀ اسماعیل، این شامل انواع کلاس‌ها، بازی‌ها، و فعالیت‌های تفریحی برای کودکان و خدمات آموزشی و دور‌ه‌های آموزش حرفه‌ای برای زنان می‌شود.

او گفت که عراق برای رفع نیازهای بازگشت‌کنندگان و کمک به بازپروری آنها از طریق مشارکت با یونیسف، سازمان بین‌المللی مهاجرت، و دیگر نهادهای بین‌المللی و محلی تلاش می‌کند.

او افزود، این تلاش‌ها شامل ارزیابی‌های بعدی است که هرگونه تغییر در تفکر و رفتار آنها را مستند می‌کند. اسماعیل یادآور شد که واکنش بازگشت‌کنندگان به این برنامه مثبت بوده است.

اسماعیل گفت که این امر موجب شده است این اطمینان به‌وجود آید که آنها می‌توانند بدون مشکل به جوامع اصلی خود بازگردند.

اسکان و ادغام مجدد

مقامات عراقی به المشارق گفته‌اند که هیچ‌گونه تمایلی به افراط گرایی یا خشونت را در طول دورۀ سه تا چهار‌ماهۀ بازپروری در میان بازگشت‌کنندگان از الهول مشاهده نکرده‌اند.

سعید الجیاشی، مشاور امور راهبردی در شورای مشورتی امنیت ملی، گفت پس از آن که بازگشت‌کنندگان از الهول در اردوگاه الجدعه خدمات بازپروری روانی دریافت کنند و مدارک هویتی‌شان را تحویل بگیرند، در مناطق اصلی خود اسکان داده خواهند شد.

او گفت که این‌ها در استان‌های انبار، نینوا، و صلاح‌الدین متمرکز هستند.

الجیاشی گفت: «ادغام در جامعه و کسب ثبات اجتماعی آخرین و مهم‌ترین مرحله در طرح جذب آوارگان اردوگاه الهول است.»

او افزود که این کار با هماهنگی دولت‌های محلی، سران عشایر، و رهبران جامعه «به‌منظور اطمینان از ادغام آسان و ایمن بازگشت‌کنندگان و ارزیابی وضعیت امنیتی» انجام می‌شود.

به‌گفتۀ مقامات عراقی، تاکنون بیش از ۶۰۰ خانواده پس از تکمیل دورۀ بازپروری خود، بدون هیچ گونه شکایت یا نقض امنیتی به مناطق محل سکونت قبلی خود بازگشته‌اند.