تلاش عراق برای رسیدگی به چالش‌های مربوط به روند بازگرداندن شهروندانش از اردوگاه الهول سوریه

به‌رغم بازگشت نزدیک به پنج هزار عراقی از اردوگاه الهول سوریه طی دو سال گذشته، و برخلاف درخواست‌ها برای تسریع این روند، بازگرداندن این افراد همچنان به‌کندی ادامه دارد.

مقامات عراقی می‌گویند که نسبت به بازگرداندن همهٔ شهروندان عراق در اسرع وقت از این اردوگاه به کشور متعهد هستند؛ چرا که این موضوع «اساس امنیت ملی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.» اما چالش‌ها همچنان وجود دارند.

در این اردوگاه که در استان الحسکه واقع شده و تحت کنترل کردهاست، بیش از ۵۰ هزار نفر، از جمله اعضای خانواده‌های شبه نظامیان مظنون به عضویت در «دولت اسلامی» (داعش) زندگی می‌کنند. دست‌کم نیمی از ساکنان این اردوگاه عراقی هستند.

علی جهانگیر، مدیر رسانه‌ای وزارت مهاجرت و آوارگان عراق، گفت که عراق به‌منظور اطمینان یافتن از عدم وابستگی بازگشت‌کنندگان به داعش، تدابیر امنیتی شدیدی را در نظر گرفته است و همین امر سبب تأخیر در بازگرداندن آنها می‌شود.

عراقی‌ها پس از بازگشت به کشورشان مستقیماً به اردوگاه الجدعه، در جنوب موصل، انتقال داده می‌شوند. آنها در این اردوگاه ضمن برخورداری از کمک‌های اضطراری و حمایت پزشکی، تحت برنامه‌های توانبخشی قرار می‌گیرند و این ادغام مجدد آنها در جامعه را تسهیل می‌کند.

جهانگیر گفت که برای پاسخگویی به نیازهای بازپروری شمار زیادی از افرادی که به‌طور همزمان از اردوگاه الهول می‌آیند، همچنان چالش‌هایی وجود دارد.

اردوگاه الجدعه اکنون تنها اردوگاهی است که از یک مرکز توانبخشی جهت ارائهٔ خدمات سلامت جسمی و روانی مختص به بازگشت‌کنندگان از اردوگاه الهول برخوردار است.

چالش‌های امنیتی

تا به امروز، بیش از نیمی از بازگشت‌کنندگان از اردوگاه الهول به برنامه‌های توانبخشی ارائه‌شده در اردوگاه الجدعه واکنش خوبی نشان داده‌اند و بار دیگر در جوامع سابق‌شان ادغام شده‌اند. این برنامه‌های توانبخشی با حمایت سازمان ملل متحد ارائه می‌شوند.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، در جریان سفر خود به عراق در ماه مارس، از تلاش‌های عراق برای بازگرداندن [پناهجویان] به کشور قدردانی کرد. او مقامات عراقی را تشویق کرد که به کار خود در زمینهٔ تسریع در ادغام مجدد بازگشت‌کنندگان در جامعه ادامه دهند.

او بر تعهد و پشتیبانی کامل سازمان ملل متحد از آنچه «این تلاش حیاتی» نامید، تأکید کرد.

وزارت خارجه ایالات متحده با انتشار بیانیه‌ای در روز ۳ فروردین -- مصادف با چهارمین سالگرد شکست داعش در عراق و سوریه -- بر تعهد خود به شناسایی و پیشبرد راه‌حل برای ده‌ها هزار نفری که در اردوگاه های الهول و راج باقی مانده‌اند، تأکید کرد.

اردوگاه راج زنان و کودکان خارجی از تعدادی از کشورها را در خود جای داده است.

در این بیانیه آمده است: «ما برای کمک به دیگر کشورها در زمینهٔ لجستیکی بازگرداندن [پناهجویان] و به اشتراک‌ گذاری تخصص‌مان در راستای تسهیل توانبخشی، ادغام مجدد، و در صورت لزوم پیگرد قانونی آماده هستیم.»

شریف سلیمان، نمایندهٔ پارلمان عراق، به المشارق گفت: «اگرچه هیچ‌کس با هیچ اقدامات بشردوستانه مخالف نیست، موضوع بازگرداندن عراقی‌ها از الهول همچنان نگرانی‌های امنیتی را در میان بسیاری ایجاد می‌کند.»‌

او گفت که اجرای اقدامات امنیتی و راستی‌آزمایی در روند توانبخشی از اهمیت برخوردار است.

نیروهای دموکراتیک سوریه و نیروهای امنیت داخلی کُردی (آسایش) سال گذشته و در پی افزایش قتل‌ها و آدم‌ربایی‌ها در درون اردوگاه الهول، کارزار گسترده‌ای را به‌منظور پاکسازی هسته‌های داعش از این اردوگاه رهبری کردند.

نیروهای امنیتی دریافتند که هسته‌های داعش در این اردوگاه برای آموزش کودکان برای حمل و استفاده از سلاح و انتشار ایدئولوژی تروریستی از چادرهای داخل اردوگاه استفاده می‌کردند.

از برخی از این چادرها برای اجرای «دادگاه‌های شرعی»‌ استفاده می‌شد و ساکنان مخالف داعش در آنها توسط افراط‌گرایان بازداشت و شکنجه شدند.

در زمان اجرای این کارزار امنیتی، ابزارهای شکنجه، بمب‌های دست‌ساز،‌ و تلفن‌ها و لپ‌تاپ‌های متعلق به این گروه کشف و ضبط شد.

به‌دام انداختن هسته‌های داعش

نیروهای دموکراتیک سوریه با پشتیبانی ائتلاف تحت رهبری ایالات متحده به تعقیب هسته‌های داعش در درون این اردوگاه ادامه می‌دهند.

به گزارش دیده‌بان حقوق بشر سوریه، نیروهای دموکراتیک سوریه روز ۱۲ اردیبهشت پنج زن با ملیت‌های گوناگون را که به عضویت در داعش متهم بودند، دستگیر کردند.

نیروهای دموکراتیک سوریه همچنین در حال اجرای عملیات ترکیبی برای پاکسازی و ایمن‌سازی شهرها و روستاهای نزدیک اردوگاه الحول هستند.

یگان‌های ویژهٔ نیروهای دموکراتیک سوریه در آخرین عملیات‌شان در روز ۱۱ اردیبهشت با پشتیبانی هوایی نیروهای ائتلاف، عملیاتی را در شهرک الهول، واقع در حومهٔ شرقی الحسکه، انجام دادند.

مرکز رسانه‌ای نیروهای دموکراتیک سوریه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که این عملیات به دستگیری دو تن از عوامل داعش که متهم به قاچاق اسلحه و رساندن آن به هسته‌های این گروه در درون این اردوگاه بودند، منجر شد.

در این بیانیه آمده است، این افراد بازداشت‌شده به‌صورت فعالانه عناصر داعش را به‌شکل قاچاقی از این اردوگاه خارج و انتقال آنها به مناطق دیگر را تسهیل می‌کردند.