انتقاد کارشناسان از خواستهٔ سپاه پاسداران برای استفاده از زبان فارسی در کشتی‌های عبوری از تنگهٔ هرمز

به‌گفتهٔ کارشناسان، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران همچنان قوانین و مقررات دریایی بین‌المللی را به چالش می‌کشد و اخیراً نیز الزامات تازه‌ای برای دریانوردان وضع کرده ، که ظاهراً هدف آن مشکل‌آفرینی بوده است.

رسانه‌های ایرانی در دوم تیرماه گزارش کردند که علیرضا تنگسیری، فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در تازه‌ترین اقدام مشکل‌ساز این نیرو اعلام کرده است «همهٔ کشتی‌هایی که از تنگهٔ هرمز عبور می‌کنند باید خود را به زبان فارسی معرفی کنند».

او گفت: «امروزه مسئولیت اعمال قانون کنترل باند برای ورود ناوها در تنگهٔ هرمز با جمهوری اسلامی ایران و باند خروجی آن با کشور همسایه، عمان، می‌باشد».

به‌گفتهٔ بی‌بی‌سی، تنگهٔ هرمز و خطوط کشتی‌رانی آن در باریک‌ترین نقطهٔ این آبراه به‌طور کامل در آب‌های سرزمینی ایران و عمان قرار دارد.

بی‌بی‌سی گفت، اما طبق پیمان‌های بین‌المللی، کشتی‌ها حق عبور از آب‌های سرزمینی هر کشوری را دارند و «ایران می‌تواند در آب‌های سرزمینی خود اعمال قانون کند -- اما نه به قیمت [ضایع شدن] حق عبور کشتی‌های خارجی».

در سال ۱۳۶۷، سازمان بین‌المللی دریانوردی زبان «سی‌اسپیک» (Seaspeak) را بر اساس زبان انگلیسی -- که در آن زمان رایج‌ترین زبان مورد استفاده در دریانوردی و هوانوردی غیرنظامی بود -- طراحی و آن را زبان رسمی دریا اعلام کرد؛ کشتی‌های متعلق به همهٔ کشورهای جهان از این زبان برای برقراری ارتباط استفاده می‌کنند.

دلیل اصلی کاربرد سی‌اسپیک ایمنی است و این زبان طی سال‌های بعد بیشتر توسعه یافته و پالایش شده است.

طبق وب‌سایت سازمان بین‌المللی دریانوردی، در بیست و دومین مجمع این سازمان در آبان ۱۳۸۰، عبارات استاندارد ارتباط دریایی سازمان بین‌المللی دریانوردی تصویب شد و انتشار گستردهٔ آن برای کلیهٔ کاربران آینده و همهٔ مراجع آموزش دریانوردی توصیه شد.

عبارات استاندارد ارتباط دریایی جایگزین واژگان استاندارد ناوبری دریایی شد که سازمان بین‌المللی دریانوردی در سال ۱۳۵۶ تصویب کرده بود (با اصلاحات آن در سال ۱۳۶۴) و از آن زمان نیز زبان ارتباطات بین‌المللی دریایی بوده است.

این زبان بر اساس دانش اولیهٔ زبان انگلیسی طراحی شده و مطابق با نسخهٔ ساده‌ای از انگلیسی دریانوردی تدوین شده است. زبان سی‌اسپیک حاوی عباراتی برای موقعیت‌های معمول و همچنین عبارات و پاسخ‌های استاندارد برای موقعیت‌های اضطراری است.

مقام‌های سپاه پاسداران «هیچ چیز نمی‌دانند»

رسانه‌های ایرانی پس از انتشار اظهارات اخیر تنگسیری در شبکه‌های اجتماعی، با انتقاد و تمسخر ایرانیان روبه‌رو شدند.

یک کاربر نوشت: «این مقام‌های سپاه پاسداران هیچ چیز نمی‌دانند. مثل اینکه از قوانین بین‌المللی بی‌خبرند.»

کاربر دیگری با کنایه گفت: «چه عالی! حالا همین یک ذره انگلیسی هم که نیروهای سپاه از روی اجبار حرف می‌زدند پاک می‌شود!» کاربر دیگری هم پاسخ داد: «نه، نمی‌شود. باید انگلیسی باشد. فقط مایهٔ شرمساری ملت است.»

بعضی‌ها در ایران این پافشاری اخیر بر استفاده از زبان فارسی در تنگهٔ هرمز را ریاکارانه می‌دانند، چرا که خود رژیم ایران هیچ علاقه‌ای به زبان فارسی ندارد.

یک استاد ادبیات فارسی در تهران که قبلاً عضو کارگروه تدوین کتب درسی بوده است به بی‌توجهی رژیم نسبت به اهمیت زبان فارسی اشاره کرد.

این خانم با شرط محفوظ ماندن هویتش به المشارق گفت: «من و همکارانم سال‌ها تلاش کرده‌ایم تا نظر مسئولان ایرانی را به اهمیت زبان فارسی جلب کنیم».

او گفت: «دائماً ما را ناامید کرده‌اند؛ به‌ویژه در دوران ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی».

وی افزود: «رژیم زبان عربی را ترجیح می‌دهد چون زبان اسلام است. اگر مسئولان می‌توانستند کلاً زبان فارسی و فرهنگ ایرانی را حذف می‌کردند. و حالا ناگهان طرفدار فارسی شده‌اند؟»

اولین بار نیست

علی فدوی، جانشین فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و فرمانده پیشین نیروی دریایی سپاه، در مصاحبه‌ای در سال ۱۳۹۹ ادعا کرد که در دههٔ ۱۳۷۰ به کاپیتان کشتی‌های آمریکایی که از تنگهٔ هرمز عبور می‌کردند گفته‌اند که باید فارسی صحبت کنند.

او گفت: «یک روز در دههٔ ۷۰ در دوران تصدی من گفتیم "اینجا خلیج فارس است و شما باید فارسی صحبت کنید". از آن موقع به بعد، پرسنل آمریکایی -- و بعداً غیرآمریکایی -- در کشتی‌هایشان افراد فارسی‌زبان داشتند.»

او در تصریح اظهاراتش گفت: «افراد فارسی‌زبان ایرانی نیستند -- آمریکایی هستند اما روان فارسی صحبت می‌کنند».

و سپس با خنده ادامه داد: «البته این قانون را ۱۰۰ درصد اجرا نکردیم چون باعث می‌شد خدمهٔ خودمان انگلیسی را کنار بگذارند».

کارشناسان از این اظهارات انتقاد کردند و آن را «خواسته‌ای توهین‌آمیز» خواندند.

یک کارشناس ایرانی در زمینهٔ علوم دریایی با شرط محفوظ ماندن هویتش به المشارق گفت: «این کار مصداق نقض کامل مقررات سازمان بین‌المللی دریانوردی خواهد بود. علاوه بر این، دقیقاً به همان دلیل قابل اجرا نخواهد بود.»

«سه سال پیش که فدوی چنین چیزی را مطرح کرد، هر کسی که ذره‌ای دانش دریانوردی داشت او را مسخره کرد.»

سابقهٔ مزاحمت

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ایجاد مزاحمت برای کشتی‌ها در تنگهٔ هرمز سابقه‌ای طولانی دارد.

به‌گفتهٔ گروه بحران بین‌المللی، گزارش‌های رسانه‌ای روز ۲۴ خرداد حاکی از آن بوده که ایران اقدام به «آزمایش یک پهپاد انتحاری علیه یک کشتی تمرینی در خلیج [فارس] کرده و بدون هشدار به کشتی‌های حاضر در منطقه، یک موشک یا پهپاد دیگر نیز شلیک کرده است».

به‌گفتهٔ یک مقام آمریکایی که نام او ذکر نشده است، ایران «اساساً در حال تمرین شلیک به کشتی‌های تجاری بوده است. تنها دلیل انجام چنین کاری در خلیج عمان همین است.»

گروه بحران دریانوردی افزود روز ۱۴ خرداد، کشتی‌های آمریکایی و انگلیسی با پشتیبانی یک هواپیمای گشت‌زنی به درخواست کمک اضطراری یک کشتی تجاری که از تنگهٔ هرمز عبور می‌کرده پاسخ داده‌اند، چرا که قایق‌های تندروی نیروی دریایی سپاه پاسداران برای آن کشتی تجاری مزاحمت ایجاد کرده بودند.

روز ۱۳ اردیبهشت، اعضای نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یک نفتکش حامل پرچم پاناما را در تنگهٔ هرمز توقیف کردند، که دومین حادثهٔ این‌چنینی طی کمتر از یک هفته بود.

به‌گفتهٔ نیروی دریایی ایالات متحده، این نفتکش با نام نیووی از دبی به‌سمت بندر فجیرهٔ امارات در حرکت بوده که حدوداً در ساعت ۶:۲۰ صبح به وقت محلی متوقف شده است.

ناوگان پنجم نیروی دریایی ایالات متحده، مستقر در بحرین، در بیانیه‌ای گفت به‌منظور پاسداری از این گلوگاه حیاتی در خلیج فارس با متحدان و هم‌پیمانان خود مشغول رایزنی است.

جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی ایالات متحده، گفت: «ما شاهد تهدیدهای مکرر ایران و موارد توقیف سلاح و حمله به شرکت‌های کشتی‌رانی تجاری بوده‌ایم که از حقوق و آزادی‌های ناوبری خود در آب‌های بین‌المللی و آبراه‌های راهبردی منطقه استفاده می‌کنند».

او گفت: «ایالات متحده به قدرت‌های خارجی یا منطقه‌ای اجازه نخواهد داد آزادی ناوبری در آبراه‌های خاورمیانه از جمله تنگهٔ هرمز را به خطر بیندازند».

روز ۷ اردیبهشت، اعضای نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یک نفتکش را که با پرچم جزایر مارشال عازم آمریکا بود توقیف کردند؛ این کشتی در حال عبور از آب‌های بین‌المللی در خلیج عمان بود.

ناوگان پنجم گفت: «اقدامات ایران خلاف قوانین بین‌المللی و مخل امنیت و ثبات منطقه است».