نامزدهای کابینه رئیسی نشانه‌ای از افزایش نفوذ سیاسی سپاه پاسداران

ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری جدید ایران پس از چند هفته بررسی و اصلاحات متعدد، فهرست نامزدهای کابینه خود را اعلام و آن را برای تأیید به مجلس ارائه کرد.

ترکیب این کابینه برای عناصر وابسته به سپاه و ضدغربی قابل توجه است، چراکه تعداد قابل توجهی از نامزدها اعضای فعلی یا سابق سپاه پاسداران یا مقامات تحریم شده هستند.

زنان و اقلیت‌های مذهبی در این فهرست حضور ندارند.

در عوض، کابینه رئیسی در صورت به تأیید رسیدن دارای بیشترین شخصیت نظامی در تاریخ جمهوری اسلامی خواهد بود.

مقامات تحریم شده

رئیسی که از روحانیون و نزدیکان علی خامنه‌ای، رهبر ایران محسوب می‌شود تعداد بی‌سابقه‌ای - یعنی هشت نفر (از ١٩ نفر) - از فرماندهان فعلی و سابق نظامی یا سپاه پاسداران را برای مقام وزارت در وزارتخانه‌های مختلف انتخاب کرده است.

همچنین تعداد مقامات تحریم شده در این فهرست بی‌سابقه است - مقاماتی که در فهرست افراد تحریمی ایالات متحده یا اتحادیه اروپا حضور دارند.

چند تن از مقامات یا فرماندهان سپاه پاسداران که شورای نگهبان صلاحیت آنها را برای نامزدی ریاست جمهوری رد کرده بود یا می‌دانستند که در انتخابات شانسی برای پیروز شدن نخواهند داشت، اکنون جزو نامزدهای کابینه هستند.

یکی از این افراد رستم قاسمی فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران است.

قاسمی ٥٧ ساله که از مردادماه ١٣٩٠ تا مردادماه ١٣٩٢ در زمان محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهوری اسبق وزیر نفت ایران بود، بار دیگر توسط رئیسی برای این سمت نامزد شده است.

او از سال ١٣٨٦ تا سال ١٣٩٠ ریاست قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء وابسته به سپاه پاسداران را بر عهده داشت و پیش از آن نیز فرمانده پایگاه نوح نیروی دریایی سپاه پاسداران بود.

ایالات متحده سال ۱۳۹۸ قاسمی را به دلیل فعالیت از جانب نیروی قدس سپاه پاسداران تحریم کرد.

علاوه بر قاسمی، برخی دیگر از نامزدهای کابینه یعنی غلامحسین اسماعیلی، محمد مخبر، عزت‌ الله ضرغامی و محمدرضا آشتیانی نیز همگی توسط ایالات متحده یا اتحادیه اروپا یا هر دو تحریم شده‌اند.

اسماعیلی به‌عنوان رئیس دفتر رئیسی، مخبر به عنوان معاون اول رئیس‌ جمهور، ضرغامی (رئیس سابق صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران) به‌عنوان وزیر گردشگری و میراث فرهنگی، و آشتیانی به‌عنوان وزیر دفاع معرفی شده‌اند.

کابینه حاشیه‌ای و نظامی

ویژگی قابل توجه کابینه پیشنهادی رئیسی شباهت زیاد آن به کابینه احمدی‌نژاد، رئیس جمهوری اسبق ایران است تا جایی که برخی آن را «دولت سوم احمدی‌نژاد» نامیده‌اند.

ده نفر از اعضای دولت این رئیس‌ جمهور اسبق، جزو نامزدهای کابینه رئیسی هستند.

علاوه بر نامزدهای مربوط به وزارتخانه‌های مختلف، مسعود میرکاظمی که به‌عنوان رئیس سازمان برنامه و بودجه معرفی شده نیز یک مقام سابق نظامی است که در کابینه احمدی‌نژاد خدمت کرده است.

رئیسی هیچ زنی را برای تصدی سمت‌های عالی معرفی نکرده است.

حتی کابینه احمدی‌نژاد هم یک وزیر زن داشت (وزیر بهداشت)، اما نه رئیسی و نه حسن روحانی، رئیس‌جمهوری سابق چنین انتخابی نداشتند.

پیش از انتخابات ریاست جمهوری اخیر، بسیاری از تحلیلگران و ناظران در مورد احتمال به وجود آمدن یک رژیم نظامی با تعداد زیادی از چهره‌های فعلی و سابق سپاه پاسداران که مشتاق برعهده گرفتن سمت‌های عالی هستند، هشدار داده بودند.

در حال حاضر سپاه پاسداران نه تنها بر نیروهای نظامی و اقتصاد ایران تسلط پیدا کرده است، بلکه از طریق رابطه بسیار نزدیک با خامنه‌ای می‌کوشد عرصه سیاسی را نیز قبضه کند.

اسماعیل خطیب که نامزد رئیسی برای یک سمت عالی دیگر کابینه است نیز یکی از اعضای تیم عملیاتی سپاه پاسداران است.

در فهرست نامزدها تنها یک روحانی - یعنی علی عبداللهی - وجود دارد که به‌عنوان سرپرست وزارت اطلاعات معرفی شده است.

براساس یک قانون نانوشته، وزیر اطلاعات که باید مستقیماً توسط خامنه‌ای تأیید شود، همیشه یک روحانی بوده است.

فاصله گرفتن بیشتر از غرب

حسین امیرعبداللهیان ٥٧ ساله گزینه رئیسی برای وزارت امور خارجه به نیروی قدس سپاه پاسداران نزدیک است و به بخش امور بین‌الملل مجلس مشاوره می‌دهد.

از امیرعبداللهیان نقل شده که گفته است او به موضع سیاسی قاسم سلیمانی، فرمانده فقید سپاه پاسداران پایبند است؛ این سخن به معنای اولویت دادن به سپاه پاسداران و سیاست‌های توسعه‌طلبانه منطقه‌ای نسبت به روابط با کشورهای غربی است.

معرفی او توسط رئیس جمهور جدید به‌عنوان وزیر امور خارجه نشان می‌دهد که رئیسی علاقه‌ای به گسترش روابط جهانی به‌ویژه با غرب ندارد.

امیرعبداللهیان در محافل سیاسی ایران به‌عنوان یک «دیپلمات متعصب» شناخته می‌شود و در صورت تأیید و انتخاب شدن او برای ادامه مذاکرات با غرب به منظور احیای توافق برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) سال ١٣٩٤، موضعش بر موقعیت ایران در مذاکرات تأثیر می‌گذارد و احتمالاً نتیجه را کاملاً تغییر خواهد داد.

ماری عبدی، پژوهشگر سیاسی ایرانی در تحلیل مؤسسه خاورمیانه ٢٦ مرداد گفت: «او نسبت به غرب بدبین‌تر است، رفتارش با روسیه و چین دوستانه‌تر است و با عزم بیشتری نسبت به [وزیر سابق امور خارجه، جواد] ظریف از نیروهای شبه‌نظامی وابسته به ایران در منطقه دفاع می‌کند.»

در همین حال، رسانه‌های نیمه‌رسمی ایران گزارش داده‌اند که به احتمال زیاد شورای عالی امنیت ملی که مستقیماً زیر نظر خامنه‌ای است، مسئولیت دور جدید مذاکرات هسته‌ای را برعهده خواهد گرفت؛ وظیفه‌ای که تاکنون وزارت امور خارجه آن را بر عهده داشته است.

احمد وحیدی که رئیسی او را برای وزارت کشور معرفی کرده است، رئیس دانشگاه دفاع ملی وابسته به سپاه پاسداران ایران و فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران است. او در دوره دوم ریاست جمهوری احمدی‌نژاد وزیر دفاع بود.

وحیدی که در بهمن‌ماه سال ١٣٩٧ توسط ایالات متحده و اتحادیه اروپا تحریم شده بود، گروه ویژه اقدام مالی (اف آ تی آف) را نه یک گروه اقتصادی، بلکه یک سیستم اطلاعاتی و جاسوسی خواند که مستقل از سازمان ملل عمل می‌کند.

وحیدی از سال ١٣٨٦ پس از آنکه آرژانتین او را به ارتکاب اقدام تروریستی در بمبگذاری مرگبار سال ١٣٧٣ در یکی از مراکز جامعه یهودیان («انجمن متقابل اسرائیل و آرژانتین» یا به اختصار «آمیا») متهم کرد، در فهرست اینترپل قرار گرفت؛ حزب‌الله لبنان نیز در این پرونده متهم شده است.

وزارت امور خارجه آرژانتین معرفی وحیدی برای این سمت را محکوم کرده است و این کار را توهینی به سیستم قضایی آرژانتین و قربانیان آمیا خوانده است.

انتخابهای کابینه رئیسی نشان‌دهنده گرایش کلی برای دوستی با شرق، به‌ویژه چین و روسیه به بهای عدم بهبود روابط با غرب است.