نقش گروه واگنر روسیه در گسترش درگیری‌ها در سودان

نواکشوت، موریتانی -- بسیاری از سودانی‌ها می‌گویند، مزدوران گروه واگنر در درگیری‌های فزایندهٔ سودان مداخله کرده‌اند. در این میان شایعاتی مبنی بر حمایت این گروه از یکی طرف‌های درگیر به‌گوش می‌رسد.

این درگیری اوایل این ماه میان دو ژنرال که سابقاً هم‌پیمان یکدیگر بودند، آغاز شد: یکی از آنها ژنرال محمد حمدان دقلو، یا حمیدتی، رهبر گروه شبه‌نظامی «نیروهای پشتیبانی سریع»، و دیگری ژنرال عبدالفتاح البرهان، فرمانده نیروهای نظامی سودان است.

این دو در سال ۱۴۰۰ با اجرای یک کودتا دولت را سرنگون کردند، اما از آن زمان به بعد، درگیر جنگ قدرت شدند. البرهان به‌عنوان یک رهبر مؤثر حکومت مشغول به‌کار شده و حمیدتی در پی ادغام نیروهای خود در ارتش بوده است.

به گزارش خبرگزاری فرانسه، گروه مزدور روسی واگنر سال‌ها در سودان حضور داشته، اما به‌منظور حفط موضع خود در این کشور غنی از طلا در درگیری‌های اخیر سعی کرده حضور آشکاری نداشته باشد.

بسیاری از تحلیلگران می‌گویند که یوگنی پریگوژین، بنیانگذار گروه واگنر، احتمالاً منتظر است تا قبل از حمایت از انتخاب یکی از طرفین، نتیجهٔ مناقشه را ببیند.

برخی از پژوهشگران، از جمله کاترینا دوکسی از مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی، می‌گویند که گروه واگنر «احتمالاً در مناقشهٔ کنونی موضعی فرصت‌طلبانه اتخاذ خواهد کرد.»

اما برخی دیگر به نشانه‌هایی اشاره دارند که آشکار می‌کند گروه واگنر از قبل یکی از طرفین را انتخاب کرده است. این گزارش‌ها حاکی از آن است که گروه واگنر به «نیروهای پشتیبانی سریع» حمیدتی اسلحه داده است.

یک روزنامه‌نگار سودانی که نخواست نامش فاش شود، به المشارق گفت: «نقش روسیه در طولانی شدن و دامن زدن به درگیری میان جناح‌های نظامی برای بسیاری از افراد آشنا به امور نظامی در سودان به‌خوبی شناخته شده است.»

این منبع گفت: «حتی اگر عناصر واگنر آشکارا و با استفاده از سلاح از یکی از طرفین حمایت نکنند، این واقعیت مشخص است که آنها به طرف دیگر پشتیبانی لجستیکی و اطلاعات میدانی می‌دهند.»

او گفت: «وحشت مردم سودان از تکرار شدن احتمالی سناریوی لیبی یا مالی در کشورشان روز‌به‌روز بیشتر می‌شود.»‌

گروه واگنر در آفریقا کشورهای دارای منابع غنی را به‌منظور بهره‌برداری و سوءاستفاده هدف قرار می‌دهد.

مزدوران واگنر در مالی به بهانهٔ مبارزه با تروریسم، از منافع روسیه محافظت می‌کنند و هم‌زمان به غارت ثروت آن کشور مشغول هستند. به گزارش ورلد اطلس، مالی دارای ذخایر غنی «طلا، اورانیوم، الماس» و مواد دیگر است.

این گروه در لیبی با حمایت از خلیفه حفتر، نظامی قدرتمند آن کشور، از درگیری به‌عنوان فرصتی برای گسترش دسترسی خود در قارهٔ آفریقا استفاده می‌کند. لیبی دارای بزرگترین ذخایر نفت آفریقاست.

مزدوران گروه واگنر در جمهوری آفریقای مرکزی نیز، که دارای ذخایز الماس است، دوشادوش نیروهای دولتی آن کشور مشغول جنگ هستند.

اما در این میان سودان طلا دارد.

«لبهٔ پرتگاه»

درگیری‌ها و حملات هوایی روز جمعه (۸ اردیبهشت) همچنان آتش‌بس شکننده میان ارتش و نیروهای پشتیبانی سریع در سودان را به خطر انداخته است. سودانی‌ها و اتباع کشورهای دیگر تقلا می‌کنند که کشور را ترک کنند یا بیرون از منطقهٔ درگیری سرپناهی بیابند.

در حالی که رهبران جهان نسبت به پیامدهای گستردهٔ خشونت‌ها در سودان هشدار می‌دهند و خواستار توقف درگیری‌ها هستند، تخلیهٔ نمایندگی‌های دیپلماتیک بین‌المللی با پیش‌بینی تشدید درگیری‌ها به‌سرعت در حال انجام است.

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجهٔ ایالات متحده، روز دوشنبه مراتب نگرانی خود -- و «چندین کشور دیگر» -- را در مورد حضور مزدوران گروه واگنر در سودان ابراز کرد.

بلینکن در یک کنفرانس خبری مشترک در واشنگتن با آلفرد موتوآ، وزیر امور خارجه و امور شهروندان خارج از کشور کابینهٔ کنیا، گفت: «ما نسبت به مداخلهٔ گروه پریگوژین، یعنی گروه واگنر، در سودان نگرانی عمیقی داریم.»

او گفت: «این گروه در بسیاری از کشورهای مختلف آفریقا حضور دارد و عنصری است که وقتی درگیر می‌شود، به زبان ساده مرگ و ویرانی بیشتر را با خود می‌آورد.» او افزود: «و این بسیار مهم است که شاهد مداخلهٔ بیشتر این گروه در سودان نباشیم.»

موتوآ نیز با اشاره به اینکه عوامل خارجی «تلاش می‌کنند از سودان به‌عنوان زمین بازی خود استفاده کنند»، گفت: «برههٔ خاص کنونی زمانی نیست که بتوان از یکی از طرفین جنگ طرفداری کرد.»‌

وی گفت: «ما از نیروهای خارجی می‌خواهیم که دست از سر سودان بردارند.»‌

آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد، نیز روز دوشنبه هشدار داد که درگیری در سودان ممکن است کل منطقه و فراتر از آن را دربر بگیرد.

او گفت: «وضعیت همچنان وخیم‌تر می‌شود. از زمان آغاز جنگ در ۲۶ فروردین تاکنون، صدها تن کشته و هزاران تن زخمی شده‌اند.»

گوترش گفت: «ما باید هر چه در توان داریم انجام دهیم تا سودان را از لبهٔ پرتگاه کنار بکشیم.»‌

حضور ریشه‌دار واگنر

ابوالنصر الحاج، تحلیلگر سیاسی سودانی، می‌گوید: «مردم سودان امروز بهای اشتباهی را می‌پردازند که رژیم عمر حسن البشیر مرتکب شد. او در سال ۱۳۸۳ عناصر گروه واگنر را مأمور آموزش نیروهای پشتیبانی سریع کرد.»‌

رژیم البشیر دستور داده بود که این آموزش برای بهبود توانایی‌های این نیرو به‌منظور جنگیدن در دارفور انجام شود.

الحاج به المشارق گفت: «امروز ما بهای آن اشتباهات را می‌پردازیم؛ اشتباهاتی که در بهترین حالت می‌توان آنها را ناشی از کوته‌فکری و تلاش برای دستیابی به دستاوردهای کم‌هزینه توصیف کرد.»‌

یکی از روزنامه‌نگاران معروف شاغل در یک روزنامهٔ وابسته به یکی از طرف‌های درگیری که نخواست نامش فاش شود، دربارهٔ دخالت روسیه در درگیری‌های سودان گفت: «امروز وضعیت بسیار پیچیده است.»‌

او گفت: «ما در ظاهر شاهد درگیری‌های مسلحانه میان ارتش و نیروهای پشتیبانی سریع هستیم، اما در واقع و عمق ماجرا، این جنگی میان این گروه اسلام‌گرا از یک سو و عناصر حمیدتی و واگنر از سوی دیگر است.»

بنا بر گزارش‌های قبلی، مزدوران گروه واگنر به‌عنوان بخشی از برنامه‌های کرملین برای تحمیل هژمونی روسیه در آفریقا، حضور قدرتمندی در سودان دارند و از آنجا به‌سوی غرب، یعنی به منطقهٔ ساحل، اعمال فشار می‌کنند.

بشیر ولد احمدو، تحلیلگر سیاسی، به المشارق گفت: «مداخلهٔ امروز روسیه در مالی و رابطهٔ نیرومند آن با بورکینافاسو بخشی از راهبردی است که روسیه از سال‌ها پیش برنامه‌ریزی کرده است.»

او گفت: «فرصت مسکو عمدتاً در نتیجهٔ کودتاهای نظامی توسط گروه‌های نظامی فاقد مشروعیت، یا وقوع هرج و مرج و ناامنی ایجاد می‌شود. در چنین شرایطی است که مسکو خودش را به‌عنوان جایگزینی برای کشورهای غربی معرفی می‌کند.»

این تحلیلگر سیاسی گفت، این همان کاری است که مسکو در مالی انجام داده و غرب را متهم کرده است که مردم را از تعیین سرنوشت‌شان بازمی‌دارد. به‌گفتهٔ او، کرملین اکنون به دنبال تکرار همین سناریو در شمار بیشتری از کشورهای منطقهٔ ساحل است.

طلای سودانی

عبدالمنعم ابو ادریس علی، تحلیلگر، به خبرگزاری فرانسه گفت که روسیه با نیم‌نگاهی به منابع طبیعی سودان، به‌ویژه معادن طلای آن در صدد تقویت روابط خود با این کشور است؛ کشوری که موقعیت راهبردی ویژه‌ای قرار داد.

به‌گفتهٔ او، این در حالی است که «روسیه پس از تهاجم به اوکراین روز‌به‌روز منزوی‌تر می‌شود و هم‌زمان خارطوم نیز پس از سرنگونی رژیم عمر البشیر در سال ۱۳۹۸ در حال از دست دادن پشتیبانی غرب بوده است.»‌

روسیه طی سه دهه حکومت البشیر و به‌ویژه پس از اعمال تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه این کشور در سال ۱۳۸۴ به‌دلیل جنگ دارفور، به سودان جنگ‌افزار می‌فرستاد.

پس از آن که ارتش در سال ۱۳۹۸ پس از چندین ماه اعتراضات، البشیر را سرنگون کرد، به‌نظر می‌رسد که روابط میان خارطوم و مسکو ضعیف شده است.

احمد آدم حسین، پژوشگر سودانی، به خبرگزاری فرانسه گفت که روسیه اکنون در پی ایجاد پایگاهی در دریای سرخ است تا از آن طریق گذرگاهی برای راه یافتن به مرکز و غرب آفریقا پیدا کند.

این آبراه راهبردی در سال‌های اخیر به‌دلیل اهمیت ژئوپلیتیک و نظامی خود، با تلاش قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی مانند ایران و چین برای گسترش حضور و فعالیت‌های خود در این گذرگاه، توجه جدیدی را در عرصهٔ بین‌المللی به‌خود جلب کرده است.