تلاش ایالات متحده و عربستان برای پایان دادن به جنگ سودان با گشودن دریچه‌ای به گفتگو

نواکشوت، موریتانی - درگیری مسلحانه در سودان همچنان جان انسان‌ها را می‌گیرد و باعث آوارگی در مقیاس گسترده می‌شود، در همین حال تلاش‌های ایالات متحده و عربستان سعودی برای پایان دادن به درگیری‌ها مورد استقبالی محتاطانه قرار گرفته است.

هنگامی که در روز ٢٦ فروردین‌ماه درگیری بین ارتش سودان و گروه شبه‌نظامی نیروهای پشتیبانی سریع آغاز شد، رهبران غیرنظامی در سودان و همچنین اتحادیۀ آفریقا، سازمان ملل و کشورهای مختلف خواستار برقراری آتش‌بس فوری شدند.

هم‌زمان با بروز جنگ میان نیروهای عبدالفتاح البرهان، فرمانده ارتش، و محمد حمدان دقلو (حمیدتی)، فرمانده نیروهای پشتیبانی سریع، فرستادگان هر دو طرف در شهر جده در عربستان طی گفتگوهای مورد حمایت ایالات متحده و عربستان سعودی در حال انجام مذاکره بوده‌اند.

این مذاکرات منجر به آتش‌بسی ٧٢ ساعته در سراسر کشور موسوم به «توافق جده» شد که از روز ٥ اردیبهشت‌ماه آغاز شد. شبه‌نظامیان و ارتش بارها و بارها آن را تمدید کردند و در عین حال به تیراندازی ادامه دادند و یکدیگر را به نقض آن متهم کردند.

اگرچه وضعیت آتش‌بس همچنان مبهم باقی مانده است، اما در روز ٢١ اردیبهشت‌ماه دو طرف تعهدی را درخصوص احترام گذاشتن به اصول بشردوستانه و صدور اجازۀ رسیدن کمک‌های بشردوستانه ضروری به مناطق جنگ‌زده امضا کردند.

بر اساس این توافق‌، ضرورت دارد گذرگاه‌هایی امن بازگشایی شود تا غیرنظامیان بتوانند مناطق وقوع درگیری‌ها را ترک کنند و به افراد سرگردان کمک شود تا به این مسیرها دسترسی پیدا کنند.

ریاض هم پس از شروع درگیری نقش اصلی را در تخلیۀ غیرنظامیان از سودان ایفا کرد.

طرح ایالات متحده و عربستان سعودی

محمد فاضل عبداللطیف الموریتانی، نویسنده و مجری تلویزیونی به المشارق گفت طرح ایالات متحده و عربستان سعودی از جهات گوناگونی اهمیت دارد.

او گفت اول از همه ضرورت دارد «راه حلی برای بحران سودان پیدا شود و تلاش‌های امدادی منطقه‌ای با افزودن طرح بین‌المللی مورد حمایت این دو کشور بزرگ که در درگیری‌ها دخالتی ندارند، یکپارچه شود.»

به‌گفتۀ او عربستان سعودی «بزرگترین کارزار نجات را در تاریخ دریای سرخ به‌همراه ایالات متحده» به‌راه انداخته است و علاوه بر حمایت از دیپلماسی در بحبوحۀ بحران، کمک فراوانی به تلاش‌های امدادی به پناهندگان انجام داده است.»

عربستان گفته است که گفتگوها در جده بین دو طرف درگیری در سودان با هدف دستیابی به توافق آتش‌بس حداقل ١۰ روزه تحت نظارت بین‌المللی ایالات متحده و عربستان ادامه خواهد یافت.

هدف از این کار هموار کردن راه برای رایزنی‌هایی است که دو طرف امیدوارند باعث پایان درگیری مسلحانه شود.

به گزارش الشرق الاوسط، دولت عربستان در نشست روز سه‌شنبه (٢٦ اردیبهشت‌ماه) خود در جده و پیش از برگزاری نشست روز جمعۀ اتحادیۀ عرب بر تلاش‌های مستمر این کشور جهت حل بحران سودان و احیای امنیت و ثبات آن تأکید کرد.

محمود علی یوسف، وزیر امور خارجۀ جیبوتی به عرب نیوز گفت نشست اتحادیۀ عرب «فرصتی منحصر به فرد» برای حل مناقشه در سودان محسوب می‌شود.

سودان یکی از اعضای اتحادیۀ عرب است.

استقبال محتاطانه

یک روزنامه‌نگار سودانی که نخواست نامش فاش شود گفت طرح ایالات متحده و عربستان در داخل سودان به‌شکلی محتاطانه مورد پذیرش واقع شد و این موضوع «برای مردمی که از زمان سرنگونی عمر البشیر ثبات سیاسی را تجربه نکرده‌اند، امری طبیعی است.»

او به المشارق گفت: «تاکنون شاهد هیچ‌گونه تأثیر ملموس ناشی از طرح عربستان و ایالات متحده بر واقعیت تلخ میدانی نبوده‌ایم، چراکه بسیاری کاملاً متقاعد شده‌اند که این جنگ به این زودی‌ها پایان نخواهد یافت».

او افزود: «بسیاری از سودانی‌ها در داخل سودان نگران هستند و حتی کسانی که به طرفداری از یکی از این دو طرف می‌پردازند، چنین کاری را فقط برای محافظت از خود انجام می‌دهند.»

گروه مدافعان حقوق بشر سودان بسیاری از مفاد تعهد احترام به اصول بشردوستانه را که در روز ٢١ اردیبهشت‌ماه بین نیروهای مسلح سودان و نیروهای پشتیبانی سریع به امضا رسید، مبهم خواند.

با این حال، این گروه حقوق بشری در بیانیه‌ای اعلام کرد «تنها می‌تواند از این بیانیۀ بشردوستانه، به‌رغم دامنۀ نه چندان گستردۀ آن به‌عنوان نخستین گام در جهت توقف جنگ بین ارتش سودان و نیروهای پشتیبانی سریع، استقبال کند.»

بنا به اعلام این گروه، این اقدام باعث می‌شود «ارائۀ کمک‌های بشردوستانه به افراد آسیب‌دیده از فاجعۀ عظیمی که طی [بیش از] یک ماه درگیری شدید، سودان را دربرگرفته است» امکان‌پذیر شود.

این گروه از دو طرف خواست به‌سمت دستیابی به صلح گام بردارند و از آنها خواست ارادۀ خود را برای دستیابی به صلحی جامع نشان دهند.

همچنین، این گروه درخواست کرد «نیروهای سیاسی، اجتماعی و اتحادیه‌های کارگری دست از تماشاچی بودن بردارند و با طرح عربستان و ایالات متحده برخوردی مثبت داشته باشند.»

تعمیق بحران

بنا به اعلام کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل از زمان شروع جنگ تا اواسط اردیبهشت‌ماه بیش از ١۰۰،۰۰۰ سودانی آواره شده‌اند، بیش از ١،۰۰۰ نفر کشته و بیش از ٥،۰۰۰ نیز زخمی شده‌اند.

انتظار می‌رود در سال جاری بیش از یک میلیون نفر به کشورهای همسایه فرار کنند.

روز چهارشنبه، رامش راجاسینگهام عضو دفتر امور بشردوستانۀ سازمان ملل متحد در ژنو، گفت: «امروز ٢٥ میلیون نفر – یعنی بیش از نیمی از جمعیت سودان - به کمک و حفاظت بشردوستانه نیاز دارند.»

او گفت: «این بالاترین رقمی است که تا به حال در این کشور شاهد بوده‌ایم.»

بنا به گزارش خبرگزاری فرانسه تا پیش از شروع جنگ، از هر سه نفر یک نفر برای گذران زندگی خود به کمک‌ها متکی بود و میلیون‌ها نفر نیز به‌دلیل درگیری‌های قبلی آواره شده بودند.

وضعیت در سودان با دخالت طرف‌های خارجی که منافع گوناگونی را دنبال می‌کنند، پیچیده‌تر شده است. از جملۀ آنها گروه واگنر وابسته به کرملین است که بنا به شنیده‌ها مزدورانش از نیروهای پشتیبانی سریع حمایت می‌کنند.

به‌گفتۀ فولکر پرتس، نمایندۀ ویژۀ سازمان ملل، سودان به میدان نبرد جنگجویان خارجی و حامیان نظامی پنهان آنها تبدیل شده است که فریب پول و طلا را خورده‌اند و «جویندگان ثروت» مسلح از سراسر منطقۀ ساحل به میدان نبرد سرازیر می‌شوند.

مالی فی، دستیار وزیر ایالات متحده در امور آفریقا، به‌دلیل وقوع این بحران در روز ١٦ اردیبهشت‌ماه به جده رفت و در روز ٢٢ اردیبهشت‌ماه به آدیس‌آبابا، پایتخت اتیوپی سفر کرد تا نقشۀ راه مذاکرات آتی را ارائه دهد.

او با اتحادیۀ آفریقا، سازمان بین‌دولتی توسعه و سایر شرکای آفریقایی دیدار کرد تا به رایزنی و هماهنگ کردن گام‌های بعدی بین شرکای منطقه‌ای و بین‌المللی برای کمک به پایان درگیری در سودان بپردازد.