مخالفت‌های گسترده با رؤیای ایران برای اتصال ریلی به سوریه

رژیم ایران از مدت‌ها پیش رؤیای ایجاد خط آهنی را داشت که بندر امام خمینی ایران را از طریق عراق به بندر لاذقیهٔ سوریه متصل کند و به این ترتیب نفوذ سیاسی، نظامی، و اقتصادی خود را در این منطقه افزایش دهد.

اما اجرای این طرح بزرگ -- که روی کاغذ برای ایران قابل اجراست،‌ اما در عمل بسیار پرچالش خواهد بود --تاکنون محقق نشده است.

این طرح از زمانی که فکر آن برای نخستین بار در سال ۱۳۹۵ توسط یحیی رحیم صفوی، مشاور ارشد نظامی و دستیار علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، مطرح شد، با مخالفت‌های متعددی مواجه شده است.

اما در هفته‌های اخیر بحث اتصال راه‌آهن از سر گرفته شده است. این موضوع، اوایل اردیبهشت، یعنی زمانی که یک هیأت ایرانی به ریاست مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی ایران، به دمشق سفر کرده بود، بار دیگر مطرح شد.

به گزارش خبرگزاری مهر، زهیر خزیم، وزیر ترابری سوریه، اتصال و یکپارچه‌سازی این راه‌آهن پیشنهادی را به عنوان «مهمترین» ابزار تقویت همکاری میان ایران و سوریه معرفی کرد.

او با بیان اینکه اتصال شبکهٔ ریلی سوریه به راه‌آهن ایران و عراق سبب گسترش همکاری‌های دوجانبه در زمینهٔ تجارت و ترابری خواهد شد، گفت که سوریه آماده است یک شرکت ترابری مشترک با ایران ایجاد کند.

به گزارش عرب نیوز، این دو وزیر پیرامون افزایش پروازها میان سوریه و ایران نیز با یکدیگر گفت‌وگو کردند.

به گزارش رسانهٔ دولتی سوریه، ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران، و بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، روز ۱۳ اردیبهشت چند یادداشت تفاهم را برای «همکاری‌های راهبردی بلندمدت امضا کردند که شامل حوزه‌های نفت، هوانوردی، راه‌آهن و کشاورزی می‌شود.»

به گزارش کاسپین نیوز، شرکت راه‌آهن جمهوری عراق و شرکت راه‌آهن ایران روز ۱۷ اردیبهشت در راستای احداث خط ریلی میان شهر شلمچه در استان خوزستان ایران و بندر بصره عراق، به توافق رسیدند.

انتظار می‌رود که ساخت این مسیر ۳۲ کیلومتری به زودی آغاز شود. این مسیر ایران را به شبکهٔ راه‌آهن عراق و از آنجا به سوریه و اردن متصل می‌کند.

هرچند، پیش از آغاز کار ساخت، ضمن اجرای عملیات مین‌روبی در طول این مسیر، باید مطالعات زیرساخت ریلی -- از جمله احداث پل متحرک بر روی شط العرب -- نیز تکمیل شود.

مخالفت با اجرای طرح راه‌آهن

مقامات و تحلیلگران عراقی در گفت‌وگو با المشارق گفتند که آنها با اجرای پروژهٔ راه‌آهن موافق نیستند؛ چرا که این پروژه با منافع راهبردی عراق همسو نیست و تنها به‌نفع ایران خواهد بود.

نشریهٔ الجزیره در روز ۱۳ اردیبهشت گزارش داد، دست‌کم یکی از کنشگران اپوزیسیون سوریه سفر رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به دمشق را اقدام دیگری از استعمارگری ایران تلقی کرد.

عبدالکافی الحمدو، کنشگر سوری، خطاب به این رسانه گفت، ایران «سال‌هاست -- حتی از قبل از انقلاب -- که [سوریه] را استعمار کرده است.»

او گفت: «ایران در جریان انقلاب بر این استعمار مهر تأیید زد و برای کمک به اسد به‌منظور حفظ موقعیتش، جنگجو، پول، و تجهیزات فرستاد.»

به‌گفتهٔ تحلیلگران، فشار حکومت ایران برای توسعهٔ کریدورهای ترابری و ریلی ریشه در جاه‌طلبی‌های نظامی، راهبردی، و اقتصادی آن دارد؛ جاه‌طلبی‌هایی که هدف همهٔ آنها گسترش نفوذ منطقه‌ای ایران است.

عبدالقادر النائل، تحلیلگر سیاسی، به المشارق گفت که پروژه راه‌آهن پیامدهای منفی جدی را برای منطقه در بر خواهد داشت.

او گفت، ایران قصد دارد از طریق [ایجاد] این راه‌آهن نفوذ و حضور نظامی خود را افزایش دهد و امنیت و حاکمیت ملی کشورهای منطقه را نقض کند.

النائل گفت: «حکومت ایران قصد دارد با سوءاستفاده از این راه‌آهن جدید، که در طول مسیر خود فاقد ایستگاه است، کالاهای تجاری را بدون نظارت یا بازرسی حمل و نقل کند.»

او افزود، از این مسیر «برای ارسال مخفیانهٔ سلاح به عناصر شبه‌نظامی در سوریه، لبنان، و دیگر کشورها در سراسر دریای مدیترانه» استفاده خواهد شد. النائل یادآور شد که ایران می‌خواهد جنگجویان وابسته به خود را هم به سراسر منطقه منتقل کند.

النائل گفت، این احتمال وجود دارد که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از این راه‌آهن برای انتقال مواد مخدر غیرقانونی -- که یکی از منابع اصلی درآمدی آن است -- استفاده کند.

او افزود، ایران ممکن است تلاش کند که نیروهای مسلح وابسته به خود را در طول مسیر این راه‌آهن، از بصره در خلیج فارس تا شهر القائم در مرز با سوریه، مستقر کند.

تأمین منافع ایران و چین

النائل گفت که ایران این راه‌آهن را به‌عنوان یک پروژهٔ صرفاً تجاری به‌منظور تقویت همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای تبلیغ می‌کند، اما در واقع دستور کار کاملاً متفاوتی دارد که عاقبت خوبی برای عراق و منطقه نخواهد داشت.

او گفت، این راه‌آهن می‌تواند به پروژهٔ مهم بندر فاو در بصره آسیب جدی وارد کند. بغداد امیدوار است این بندر به یک مرکز بین‌المللی برای ترابری کالا از سراسر خاک عراق به‌سوی ترکیه و اروپا تبدیل شود.

النائل گفت که این امر می‌تواند کسب و کار و درآمد حاصله از پروژهٔ فاو را، که پیش‌بینی می‌شود از طریق هزینه‌های گمرکی و مالیات برای عراق درآمد ایجاد کند، از دور خارج کند.

پروژهٔ راه‌آهن پیشنهادی ایران با «پروژهٔ شام جدید» در تضاد است. «پروژهٔ شام جدید» مسیر زمینی امیدوارکننده‌ای است که عراق را به اردن و مصر متصل می‌کند.

امید آن می‌رود که مسیر زمینی ضمن افزایش کسب و کار و سفر در میان سه کشور، از اقتصاد و طرح‌های توسعهٔ آنها نیز پشتیبانی کند.

النائل گفت، در مقابل پروژهٔ راه‌آهن ایران در خدمت منافع و دستور‌ کار ایران و چین قرار خواهد داشت؛ چرا که چین روی این پروژه به‌عنوان یکی از اجزای اساسی طرح بزرگ خود موسوم به «طرح کمربند و جاده» یا «طرح یک کمربند، یک جاده» حساب می‌کند.