پدیدار شدن شکاف‌های بزرگ در طرح توسعۀ جهانی چین

طرح کمربند و جادۀ چین که با نام یک کمربند یک جاده نیز شناخته می‌شود، ده‌ها پروژۀ زیرساختی در خاک حدود ١٥۰ کشور را دربرمی‌گیرد و به یکی از بزرگترین پروژه‌های توسعه در جهان تبدیل شده است.

با این حال تحقیقات تازه نشان می‌دهد که تقریباً یک دهه پس از اینکه شی جین پینگ رهبر چین طرح کمربند و جاده را راه‌اندازی کرد، وجود فاصلۀ عظیم بین ادعاهای این پروژه و عملکرد واقعی آن به‌شکلی فزاینده آشکار شده است.

مسئلۀ نگران‌کنندۀ دیگر این است که دولت‌ها و جوامع وابسته به این زیرساخت‌ها که توسط چین تأمین مالی شده‌اند، به‌تدریج متوجه نقص‌های ساختاری و مهندسی عمده در این پروژه‌ها می‌شوند.

طرح پژوهشی جنوب-جنوب مستقر در کلمبو در سریلانکا در گزارش منتشرشدۀ خود در روز ٦ بهمن‌ماه اعلام کرد طرح کمربند و جاده به‌جای ترویج «صلح، همکاری، رشد و منافع متقابل» در کشورهای میزبان، به‌عنوان پوششی برای «دیپلماسی دام بدهی» چین و گسترش حضور نظامی آن در سراسر جهان عمل می‌کند.

طرح پژوهشی جنوب-جنوب تعامل چین را با زامبیا، آنگولا، لائوس، سریلانکا و پاکستان مورد بررسی قرار داد.

به‌طور کلی، این گزارش چندین مشکل عمده را دربارۀ طرح کمربند و جاده شناسایی کرد، که شامل افزایش سریع بدهی عمومی و بحران اقتصادی؛ فقدان شفافیت و وجود فساد؛ ناآرامی‌های اجتماعی، سیاسی، حقوقی و امنیتی؛ و مسائل زیست‌محیطی است.

بر اساس این گزارش، در زامبیا، دولت چشم خود را بر روی اقدامات زیانبار سرمایه‌گذاران چینی که در حال نابود کردن بخش صنعت هستند می‌بندد؛ در آنگولا نیز سرمایه‌گذاری‌های چین در بخش املاک و مستغلات نفعی به حال مردم محلی نداشته است؛ بدهی لائوس به چین نیز امکان نفوذ پکن را در این کشور فراهم می‌کند.

سریلانکا، به‌طور مشخص، درگیر بحران سیاسی و اقتصادی بزرگی است که بخشی از آن به‌دلیل وام‌های چین و نافرجام ماندن پروژه‌های زیرساختی است.

بنا به گزارش طرح پژوهشی جنوب-جنوب: «با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از سرمایه‌گذاری در طرح کمربند و جاده توسط نهادهای دولتی چین انجام می‌شود، نگرانی‌هایی درخصوص افزایش بار بدهی‌های سریلانکا و از دست رفتن حاکمیت آن وجود دارد. ویژگی پروژه‌های طرح کمربند و جاده در سریلانکا فقدان شفافیت و وجود فساد است. همچنین، برخی معضلات زیست‌محیطی نیز به‌وجود آمده است.»

«تبدیل شدن ترس‌ها به واقعیت»

در همین حال، طبق این گزارش، در پاکستان «ترس‌های مردم به واقعیت تبدیل شده است.»

با توجه به حضور کشتی‌های صید ترال چین در سواحل گوادر در دریای عرب، بسیاری از ماهیگیران پاکستانی دیگر قادر به امرار معاش نیستند.

بنا به‌ اعلام طرح پژوهشی جنوب-جنوب: «به این ترتیب، واضح است که پروژۀ طرح کمربند و جادۀ چین باعث ناآرامی‌های اجتماعی در پاکستان شده است و به بی‌ثباتی اقتصادی آن انجامیده است.»

در روز ٦ دی‌ماه، معترضان در منطقۀ گلگت- بلتستان پاکستان شروع به برگزاری تظاهرات هرروزه کردند تا نگرانی‌هایشان را از تأثیر چین بر معیشت و زندگی روزمرۀ خود یعنی تصرف زمین‌هایشان و سایر مشکلات، از جمله کمبود برق و گندم و همچنین پرداخت مالیات بدون داشتن نماینده در پارلمان ابراز کنند.

با وجود اینکه دمای هوا به زیر صفر می‌رسد، این اعتراضات هفته‌ها است که ادامه دارد.

معترضان در شهرهای دیگر، از جمله کراچی، با تظاهرکنندگان گلگت- بلتستان اعلام همبستگی کرده‌اند.

منطقۀ گلگت- بلتستان با منطقۀ سین‌کیانگ چین که اکثریت جمعیت آن را مسلمانان تشکیل می‌دهند هم‌مرز است و دروازۀ کریدور اقتصادی چین- پاکستان محسوب می‌شود. این کریدور بخشی از طرح کمربند و جادۀ چین در پاکستان است.

به‌گفتۀ فعالان، سرمایه‌گذاری چین در گلگت- بلتستان فقط به‌نفع پکن است و می‌تواند جرقۀ مقاومت مسلحانه علیه چینی‌ها را روشن کند. آنها به وجود مشکلاتی مشابه در استان‌های بلوچستان و سند نیز اشاره کردند.

به‌گفتۀ مردم محلی، از روز ٤ دی‌ماه، مقامات پاکستان به دستور پکن دست به سرکوب اعتراض چندماهه در بندر گوادر زده‌اند. این بندر واقع در استان بلوچستان و مشرف به اقیانوس هند زمانی «نگین» پروژۀ کریدور اقتصادی چین- پاکستان» محسوب می‌شد.

در دی‌ماه امسال، محمد شفیق هونزای، استاد علوم سیاسی در هونزا، در گلگت- بلتستان، گفت: «چینی‌ها به‌دلیل اجرای پروژه‌های توسعه بدون اینکه برای محیط زیست، فرهنگ محلی یا مذهب اهمیت چندانی قائل شوند، شهره هستند.»

بر اساس بررسی اقتصادی پاکستان مربوط به سال‌های ١٤۰۰-١٤۰١، این کشور ٨٧ میلیارد دلار بدهی معوقه به چین دارد.

ابتکار پژوهشی جنوب-جنوب گزارش داد پاکستان همچنین با معضل بازپرداخت وام‌های چین با نرخ‌های بهرۀ بسیار بالا مواجه است. به‌عنوان مثال، پاکستان در سال‌های ١٤۰۰-١٤۰١، مبلغ ١٥۰ میلیون دلار سود را برای وام ٤/٥ میلیارد دلاری چین به این کشور پرداخت کرد.

به‌گفتۀ ابتکار پژوهشی جنوب-جنوب هنگامی‌که پاکستان خواستار استمهال بدهی‌هایش شد، چین وام دیگری را پیشنهاد کرد. در نتیجه، «پاکستان... در حال حاضر در یک چرخۀ بدهی بی‌پایان گرفتار شده است.»

زیرساخت‌های در حال فروپاشی

نیروگاه برق‌آبی نیلوم-جهلوم در منطقه جامو و کشمیر پاکستان نمونۀ دیگری از نافرجام بودن پروژه‌های ساخته‌شده توسط چین به‌شمار می‌رود.

در روز ٣۰ دی‌ماه، وال استریت ژورنال گزارش داد مقامات پاکستانی در سال گذشته پس از شناسایی وجود ترک‌هایی در تونلی که آب را برای به حرکت درآوردن توربین از کوه عبور می‌دهد، این نیروگاه را تعطیل کردند.

ساخت این پروژه در سال ١٣٨٧ پس از اعطای قرارداد به یک کنسرسیوم چینی در سال پیش از آن آغاز شد. پس از تأخیرهای فراوان، اولین ژنراتور در فروردین‌ماه ١٣٩٧ راه‌اندازی شد و کل پروژه در مردادماه ١٣٩٧ به پایان رسید.

توصیف فاروقی، رئیس سازمان ملی نظارت بر انرژی برق پاکستان در آبان‌ماه به پارلمان این کشور گفت ممکن است این تونل تنها چهار سال پس از عملیاتی شدن نیروگاه ٩٦٩ مگاواتی فرو بریزد.

بنا به اعلام سازمان ملی نظارت بر انرژی برق، تعطیل شدن این نیروگاه از تیرماه تاکنون حدود ٤٤ میلیون دلار هزینۀ برق بیشتر در ماه روی دست پاکستان گذاشته است.

بنا به اعلام وزارت انرژی ایالات متحده و بانک جهانی، اگر نیروگاه‌های برق‌آبی به‌درستی ساخته و نگهداری شوند، می‌توانند حداقل ١۰۰ سال عمر کنند.

در سایر نقاط جهان از جمله آمریکای لاتین و آفریقا نیز مشکلات مشابهی در حال پدیدار شدن است.

به‌گفتۀ مهندسان دولتی، در نیروگاه برق‌آبی عظیمی که توسط چین در اکوادور ساخته شده است، هزاران ترک پدید آمده است.

به گزارش وال استریت ژورنال، نیروگاه برق‌آبی ٢/٧ میلیارد دلاری کوکا کودو سینکلر که بزرگترین پروژۀ زیرساختی در اکوادور محسوب می‌شد، آنقدر برای پکن اهمیت داشت که شی در سال ١٣٩٥ شخصاً در مراسم افتتاحیۀ آن سخنرانی کرد.

اکنون، ترک‌های به‌وجود آمده در سازۀ بتنی و همچنین فرسایش دامنه‌های کوهستانی رودخانه تهدیدی برای ایمنی این سد محسوب می‌شود و این نگرانی را به‌وجود آورده است که ممکن است بزرگترین منبع انرژی اکوادور از کار بیفتد.

فابریسیو یپز، مهندس دانشگاه سانفرانسیسکو در کیتو در اکوادور که مشکلات پروژه را از نزدیک دنبال کرده است، گفت: «ممکن است همه چیز را از دست بدهیم و نمی‌دانیم این اتفاق احتمالاً فردا رخ می‌دهد یا شش ماه دیگر.»

وال استریت ژورنال گزارش داد نیروگاه برق‌آبی اکوادور یکی از پروژه‌های متعددی است که با بودجۀ چین در سراسر جهان ساخته شده است و با نقص‌های سازه‌ای مواجه شده است.

بنا به اعلام این روزنامه، کیفیت نازل ساخت‌وساز باعث فلج شدن پروژه‌های زیرساختی کلیدی می‌شود و بدهی‌های بیشتری را برای برطرف کردن نواقص روی دست کشورهای میزبان می‌گذارد.

وام پشت سر وام

در اوگاندا، شرکت تولید برق این کشور بیش از ٥۰۰ نقص سازه‌ای در نیروگاه برق‌آبی ١٨٣ مگاواتی ایسیمبا که توسط چین بر روی رودخانۀ نیل ساخته شده شناسایی کرده است.

به‌همین دلیل این نیروگاه از زمانی که در سال ١٣٩٨ به بهره‌برداری رسید تاکنون اغلب دچار خرابی شده است.

طبق اعلام شرکت تولید برق اوگاندا، شرکت آب و برق بین‌المللی چین باید بوم شناوری را برای محافظت از سد در برابر علف‌های هرز آبزی و سایر زباله‌ها می‌ساخت، اما این کار را نکرد و همین مسئله منجر به مسدود شدن توربین‌ها و قطع برق شده است.

شرکت تولید برق اوگاندا گفت همچنین سقف اتاقک تولید برق نیروگاه نشت کرده است.

بودجۀ این نیروگاه ٥٦٧/٧ میلیون دلاری عمدتاً از طریق وام ٤٨۰ میلیون دلاری بانک صادرات و واردات چین تأمین شد.

در پایین‌دست رودخانۀ نیل، نیروگاه برق‌آبی دیگری که توسط چین ساخته شده است، یعنی پروژۀ برق‌آبی ٦۰۰ مگاواتی کاروما، نیز سه سال از برنامه عقب افتاده است.

مقامات اوگاندا دلیل این تأخیر را وجود نقص‌های مختلف سازه‌ای از جمله ترک خوردن دیوارها می‌دانند. همچنین، شرکت تولید برق اوگاندا گفت که پیمانکار این پروژه یعنی شرکت سینوهیدرو کابل‌ها، سوئیچ‌ها و سیستم اطفای حریق معیوبی را نصب کرده است که باید تعویض شوند.

اگرچه این نیروگاه همچنان غیرقابل بهره‌برداری است، اما دولت ناچار شد بازپرداخت وام ١/٤٤ میلیارد دلاری بانک صادرات و واردات چین را آغاز کند.

شرکت‌های چینی درگیر در پروژه‌های اوگاندا و همچنین دولت چین به درخواست‌ها برای اظهار نظر پاسخی ندادند.