داغ میراث ویرانگر سلیمانی بر پیکر منطقهٔ زخم‌خورده از جنگ

با گذشت نزدیک به سه سال از مرگ قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در حملهٔ ایالات متحده در بغداد ، میراث خونریزی و سوءقصدهای به‌جا مانده از او همچنان در حال آشکار شدن است.

سلیمانی که علاوه بر فرماندهی عملیات نظامی خارجی در سراسر منطقه، در سرکوب مخالفان در داخل ایران نیز مشارکت داشت، روز ۱۳ دی ۱۳۹۸ کشته شد.

اسماعیل قاآنی، جانشین سلیمانی، نتوانست ویژگی‌های رهبری سلفش را به نمایش بگذارد.

با این حال، به‌رغم تضعیف شدید نیروی قدس تحت فرماندهی قاآنی، رژیم ایران همچنان مصر است به هزینهٔ مردم ایران و سراسر خاورمیانه، از سوریه گرفته تا یمن، میراث سلیمانی را حفظ کند.

گزارش‌ها حاکی از آن است، سلیمانی که به‌عنوان خطرناک‌ترین مرد ایران شناخته می‌شد، در واپسین سال‌های حیاتش برای تغییر دادن نقشهٔ خاورمیانه با استفاده از گروه‌های شبه‌نظامی منطقه‌ای به منظور گسترش ویرانی تلاش می‌کرد تا به این ترتیب، منافع جمهوری اسلامی را تأمین کند.

او قبل از مرگش، ۸۲ نهاد مسلح را در عراق و سوریه تشکیل داده بود. این نهادها وابسته به سپاه هستند و از آن کمک مالی و حمایتی دریافت می‌کنند. سال گذشته سرلشکر یحیی رحیم صفوی، مشاور نظامی علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، تعداد این گروه‌ها را تأیید کرد.

سلیمانی، خود فرماندهی این گروه‌های نیابتی را بر عهده داشت و بر آموزش و روند تجهیز آنها به سلاح و نیز تأمین مالی آنها نظارت می‌کرد تا آنها بتوانند رشد کنند و در منطقه گسترش یابند.

به‌گفتهٔ رحیم صفوی، تعداد شبه‌نظامیانی که توسط جمهوری اسلامی ایران از سال ۱۳۹۰ به‌منظور جنگیدن در سوریه برای دفاع از متحد خود، یعنی رژیم بشار اسد، از عراق، لبنان، سوریه، افغانستان، و پاکستان استخدام شده‌اند، به بیش از ۷۰ هزار نفر می‌رسد. این افراد زیر چتر سپاه فعالیت می‌کنند.

حشمت‌الله فلاحت پیشه، رئیس سابق کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی، در اردیبهشت ۱۳۹۹ در گفت‌وگو با روزنامه «اعتماد»، اظهار داشت، سپاه حدود ۳۰ میلیارد دلار برای جنگ سوریه هزینه کرده است.

شبه‌نظامیان تحت فرماندهی سلیمانی و پیش از آن که قدرت و فعالیت‌شان در نتیجهٔ حملات هوایی ائتلاف بین‌المللی کاهش یابد، حملاتی را علیه ساکنان شهرک‌های شرق سوریه اجرا کرده بودند.

برنامه‌ای برای سلطهٔ منطقه‌ای

مضر حماد الأسعد، سخنگوی اعضای شورای عشایر و قبایل سوریه، گفت: «روند تغییر ساختار جمعیتی این شهرها [در شرق سوریه] بخشی از برنامهٔ سلیمانی برای دستیابی به هژمونی با هدف تحکیم منافع منطقه‌ای کشورش بود.»

شبه‌نظامیان وابسته به جمهوری اسلامی صدها خانه و مزرعه را به زور یا از طریق ارائه مشوق‌های مالی تصرف کردند تا عوامل خارجی و خانواده‌هایشان را در آنها اسکان دهند.

آنها همچنین از خانه‌ها و مزارع به‌عنوان مقرها و انبارهای نظامی به‌منظور ذخیرهٔ سلاح‌های ایرانی قاچاق‌شده از مرز به سوریه استفاده می‌کردند.

الأسعد گفت که این مصادرهٔ اموال به «آوارگی هزاران سوری در شهرهای المیادین، پالمیرا، البوکمال، و دیرالزور» منجر شد.

او افزود که شبه‌نظامیان مساجد را به مراکز تبلیغاتی تبدیل کرده‌اند؛ مراکزی که اصول اعتقادی رژیم ایران را آموزش می‌دهند و هویت ملی و مذهبی سوری‌ها را محو می‌کنند.

او گفت: «میراث سلیمانی در ترور و حذف شمار زیادی از سوری‌های مخالف نفوذ ایران و همچنین زندانی کردن برخی در بازداشتگاه‌های مخفی و شکنجهٔ تعدادی از آنها تا حد مرگ آشکار شده است.»

بنا بر گزارشی که دیده‌بان حقوق بشر سوریه در ۱۶ آبان منتشر کرد، شبه‌نظامیان، با تهدید و ارعاب، «حدود ۳ هزار» تن از ساکنان محلی را از ابتدای سال گذشته میلادی تاکنون وادار کرده‌اند که به صفوف آنها بپیوندند.

جرائم پیوسته علیه بشریت در عراق

عبدالقادر النائل، پژوهشگر سیاسی، به المشارق گفت، در عراق، گروه‌های وابسته به سپاه پاسداران، که بی‌رحم‌ترین‌شان کتائب حزب‌الله و عصائب اهل‌الحق هستند، جنایات هولناکی را به‌ویژه در موصل و الأنبار انجام داده‌اند.

به‌گفتهٔ او، جناح‌های مورد حمایت ایران در نبردهای انجام‌شده علیه «دولت اسلامی» (داعش) و نیز در جریان اعتراضات مردمی علیه فساد و گسترش نفوذ ایران در اواخر سال ۱۳۹۸ «هزاران عراقی بی‌گناه را کشتند و هدف ناپدیدسازی اجباری قرار دادند.»

النائل گفت: «رفتار خصمانهٔ شبه‌نظامیان که سلیمانی بنیان‌گذار آن بود، حتی پس از کشته شدن او نیز ادامه یافت.»

او گفت: «به‌رغم تأثیر واضح کشتن سلیمانی بر رهبران گروه‌های شبه‌نظامی، تعدد تصمیم‌گیرندگان، و کشمکش برای به‌دست آوردن نفوذ، فعالیت‌های آنها متوقف نشده است.»

به‌گفتۀ او، حملات راکتی تلافی‌جویانه به تأسیسات مستقل و بین‌المللی، تهدید امنیت غیرنظامیان و ترور کنشگران، و نیز قاچاق اسلحه و مواد مخدر -- که موجب فرسودگی اقتصاد عراق شده -- ادامه داشته است.

کتائب حزب‌الله در حملۀ ناکام پهپادی بهمن‌ماه گذشته به امارات متحدۀ عربی دست داشت و این یکی از چندین حملۀ انجام شده به‌منظور تهدید امنیت منطقۀ خلیج فارس بود. این گروه سال گذشته نیز حملۀ مشابهی را به ریاض، پایتخت عربستان سعودی، انجام داده بود.

جاه‌طلبی‌های سلیمانی برای سلطه بر منطقه و توسعه‌طلبی، تنها به سوریه و عراق محدود نبود، بلکه دامنۀ آن به لبنان -- کشوری که بر اثر بحران اقتصادی ویران شده است -- نیز گسترش یافته بود.

سیاستمداران و شهروندان ،فساد حزب‌الله در داخل لبنان و در معاملات آن در خارج از کشور را عامل فروپاشی اقتصادی لبنان می‌دانند.

به‌گفتۀ آنها، اطاعت این حزب از حامی اصلی خود، یعنی ایران، باعث اعمال تحریم‌های ایالات متحده علیه رهبران آن حزب شده است و این مردم لبنان هستند که هزینه‌اش را می‌پردازند.

طولانی کردن جنگ حوثی‌ها در یمن

جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای سلیمانی به یمن نیز رسیده است. سپاه پاسداران در یمن با ارائۀ اسلحه، پول، و تخصص فنی از حوثی‌ها حمایت می‌کند تا امنیت کشورهای خلیج فارس را با استفاده از موشک‌های بالستیک و پهپادها هدف قرار دهند.

اسعد کنجو، پژوهشگر مرکز پیشرفت عربی، در گزارشی که روز ۳ آذر منتشر شد، به نقش بسیار حساس سلیمانی در قادر ساختن حوثی‌ها به مقاومت و سرنگون کردن حکومت و نهادهای آن در یمن پرداخته است.

او گفت که فرمانده سابق نیروی قدس سپاه با سوءاستفاده از تشدید تنش‌ها پس از آغاز جنگ میان ائتلاف عربی به رهبری عربستان سعودی و حوثی‌ها، از این گروه شبه‌نظامی پشتیبانی کرد و به این ترتیب باعث شد این جنگ طولانی شود. گفتنی است که جنگ در یمن در اسفند‌ماه گذشته وارد هفتمین سال خود شد.

طرح سلیمانی برای تبدیل کردن یمن به یک سکوی پرتاب جدید در جنگ‌های نیابتی ایران، بر شرایط زندگی یمنی‌هایی که از «بزرگ‌ترین بحران انسانی در جهان» رنج می‌برند، پیامدهای فاجعه‌باری داشته است.