سفر رئیس‌جمهوری ایران به چین در تلاش برای بهبود روابط فرسایشی

رسانه‌های دولتی چین و ایران هفتهٔ گذشته با آب و تاب فراوان از سفر پربار ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران، به پکن خبر دادند و آن را نشانهٔ ثبات در اتحاد «تاریخی» دو کشور معرفی کردند، اما بسیاری از ناظران بر این باورند که این سفر در برهه‌ای از تنش میان دو کشوری که به‌تازگی از هم فاصله گرفته‌اند صورت گرفته است.

سفر رئیسی اولین سفر دولتی او به چین محسوب می‌شود، که ضمن آن ۲۰ توافقنامه و تفاهم‌نامه نیز به امضا رسید.

خبرگزاری تندروی مشرق‌نیوز به‌نقل از محمد مرندی، تحلیلگر وابسته به وزارت امور خارجهٔ ایران، گفت روابط با چین «اولویت اصلی ایران خواهد ماند».

او با توجه به افزایش تنش‌ها میان آمریکا و چین، گفت «ایران شریکی بسیار قابل اعتماد برای همهٔ دوستانش است و چین بیش از پیش به این همکاری نیاز خواهد داشت».

در فروردین ۱۴۰۰، ایران و چین یک «توافق همکاری راهبردی» ۲۵ ساله امضا کردند، که با انتقاد شدید در داخل ایران مواجه شد و مخالفان آن رژیم را به «فروش ایران» متهم کردند.

با وجود این توافق، سرمایه‌گذاری چین در ایران کاهش یافته و روسیه به بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار خارجی در کشور تبدیل شده است.

علی فکری، معاون وزیر اقتصاد ایران، در نهم بهمن‌ماه گفت چین از فروردین ۱۴۰۱ تا آن زمان «تنها ۱۸۵ میلیون دلار در ۲۵ پروژه در ایران سرمایه‌گذاری کرده است».

پکن در دو سال پیش از آن سالانه ۲۲۷ میلیون دلار در ایران سرمایه‌گذاری کرده بود.

بنابراین، ناظران می‌گویند سفرهای رئیسی و شی جین‌پینگ صرفاً تلاشی برای کاهش شکاف بین دو کشور است.

اختلافات ایران و چین

گذشته از کاهش سرمایه‌گذاری، تهران و پکن اخیراً بر سر چند موضوع از جمله آشتی چین با کشورهای حوزهٔ خلیج فارس به اختلاف نظر رسیده‌اند.

در آذرماه پس از صدور بیانیهٔ مشترک پکن با امارات متحدهٔ عربی بر سر موضوع سه جزیرهٔ مورد مناقشه -- ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک -- و جانبداری چین از امارات به‌جای ایران، وزارت امور خارجهٔ ایران ناخشنودی خود را به سفیر چین در تهران ابراز کرد.

این بیانیه در خلال سفر شی جین‌پینگ به عربستان سعودی و دیدار او با رهبران کشورهای شورای همکاری خلیج فارس صادر شد.

در این بیانیه، چین با لزوم توقف دخالت‌های ایران در منطقه نیز موافقت کرد.

در پی برگزاری اجلاس شورای همکاری خلیج فارس، گزارش‌هایی در مورد کاهش سرمایه‌گذاری چین در ایران منتشر شد. از سوی دیگر، چین در حال حاضر بزرگ‌ترین شریک تجاری عربستان سعودی و بزرگ‌ترین خریدار نفت این کشور است.

اخبار جدید مربوط به هک شدن وزارت امور خارجهٔ ایران و چند نهاد رسمی مهم دیگر از سوی چین نیز روابط بین دو کشور را بیش از پیش تباه کرد.

به‌گفتهٔ بعضی از تحلیلگران، اقدامات چین قطعاً خلاف اصول سیاسی و ژئوپلیتیکی است که خود ایران مدعی آن است، اما به‌نظر نمی‌رسد جمهوری اسلامی که از سوی بیشتر کشورهای جهان طرد شده گزینه‌های زیادی پیش روی خود داشته باشد.

رویه‌های فریبکارانه

تنش‌های اخیر حتی در اظهارات رئیسی در طول سفر او نیز آشکار بود.

او گفت: «روابط ایران و چین رو به جلو بوده است، اما آنچه انجام شده با آنچه که باید انجام می‌پذیرفته فاصله دارد و برای جبران این عقب‌ماندگی باید گام‌های بلندتری برداشت».

رئیسی ضمن ستایش طرح «ابتکاری» رئیس‌جمهوری چین موسوم به طرح کمربند و جاده یا طرح یک کمربند، یک جاده، افزود ایران برای اقدام در این زمینه آمادگی دارد.

یک ناظر ساکن ایران که خواستار عدم افشای هویتش شده است گفت: «دعوت شی از رئیسی را شاید بتوان روش پکن برای حفظ دوستی خود با ایران بعد از فاصله گرفتن از آن دانست».

او به المشارق گفت: «چین نمی‌خواهد ایران را به‌عنوان یک شریک راهبردی و گاو شیرده از دست بدهد».

وی افزود: «چین می‌خواهد هم کشورهای عربی و هم ایران را دم دست داشته باشد، و وقتی پای ایران به‌میان می‌آید از بیشترین نیرنگ استفاده می‌کند».

این ناظر مسائل سیاسی گفت ایران قصد دنبال کردن فعالیت‌های هسته‌ای نامشروع و سیاست‌های توسعه‌طلبانه و بی‌ثبات‌کنندهٔ خود در منطقه را دارد، که هر دو باعث انزوای این کشور در جامعهٔ جهانی شده است.

«ایران به همان اندازه که بر ادامهٔ این راه و حفظ انزوای خود در جهان مصر است، در مورد حفظ روابط با کشورهایی که با آنها توافق دارد نیز سرسخت است.»

او گفت: «تهران آن قدر منزوی و ورشکسته شده که برای پیدا کردن یک دوست حاضر است همه اصول خود را زیر پا بگذارد، حتی اگر آن دوست گاهی دشمنی خود را هم ثابت کرده باشد».