گسترش روابط ایران با روسیه همزمان با پا پس کشیدن چین

با نزدیک‌تر شدن ایران و روسیه به یکدیگر، بانک‌های مرکزی این دو کشور مطرود در سطح بین‌المللی به‌تازگی به توافقی برای ایجاد سامانه‌های ارتباطی و تراکنش بین‌بانکی رسیدند.

به گزارش رسانه‌های ایران، این قرارداد که روز ۹ بهمن امضا شد، سبب تقویت تجارت و تسهیل تراکنش‌های بانکی متقابل خواهد شد.

به‌گفته آنها، در گام نخست، «بانک شهر ایران» و «بانک وی‌تی‌بی روسیه» در این برنامه شرکت خواهند کرد و بانک‌های دیگر به‌تدریج به آنها خواهند پیوست.

بنا بر اعلام تارنمای بانک مرکزی ایران، ۵۲ شعبهٔ بانک‌های ایرانی از سامانهٔ بین بانکی داخلی ایران (سپام) برای مرتبط شدن با ۱۰۶ بانک غیرروسی در ۱۳ کشور جهان از سامانهٔ انتقال پیام‌های مالی، که معادل روسی «جامعهٔ ارتباطات مالی بین بانکی جهانی» (سوئیفت) است، استفاده خواهند کرد.

به‌نوشتهٔ این تارنما، این توافقنامه به ۷۰۰ بانک روسی امکان می‌دهد که با بانک‌های ایرانی تعامل کنند.

با این توافق جدید، بانک‌های ایرانی دیگر نیازی ندارند که از طریق شبکهٔ سوئیفت متصل شوند.

محسن کریمی، معاون امور بین‌الملل بانک مرکزی، و ولادیسلاو گریدچین، نمایندهٔ بانک مرکزی روسیه، این تفاهم‌نامهٔ همکاری را در تهران امضا کردند.

کریمی این توافق را «گامی بزرگ برای اجرای اقدامات متقابل علیه تحریم‌های بانکی غرب» توصیف کرد.

او با بیان اینکه این دو سامانهٔ بین‌بانکی قابل تحریم نیستند و «زیرساخت‌های آنها توسط دولت‌های غربی کنترل نمی‌شود»، افزود که این توافق راه را برای تعامل همهٔ بانک‌های ایرانی با وام‌دهندگان روسی هموار می‌کند.

علی فکری، معاون وزیر اقتصاد ایران، در این‌باره می‌گوید، از زمان روی کار آمدن ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران، در مرداد ۱۴۰۰، روسیه به بزرگترین سرمایه‌گذار خارجی در ایران تبدیل شده است.

به‌گفتهٔ ناظران، گسترش پیوندها و ارتباطات بانکی دو کشور نمادی از انزوای متقابل آنها از جامعهٔ جهانی است.

روسیه پس از حمله به اوکراین که باعث تحریم‌های غرب و تنبیه آن کشور از سوی جامعهٔ جهانی شد، برای گسترش روابطش با ایران اقدام کرد.

در همین حال، ایران با تأمین پهپادها و موشک‌ها برای روسیه از آن کشور در جنگ با اوکراین حمایت کرده و عملاً وارد یک وضعیت جنگی با اوکراین شده است.

روابط واردات-صادرات میان اصفهان، مسکو، و سن پترزبورگ و نیز روابط گستردهٔ کشاورزی و صنعتی برقرار شده است.

نگرانی ایرانی‌ها از روسیه

اتاق بازرگانی ایران آبان‌ماه گذشته با انتشار تحلیلی به‌شدت از گسترش روابط تهران و مسکو دفاع کرد.

در این تحلیل آمده است، اگرچه ایرانیان نسبت به روابط ایران و روسیه به‌شدت بدبین هستند، «این روابط به‌نفع ایران است.»

ایرانی‌ها همواره از منتقدان سرسخت روسیه بوده‌اند و نسبت به روابط میان این دو کشور حس بدبینی داشتند. این احساس با سرمایه‌گذاری سنگین روس‌ها در ایران به‌شکل گسترده‌تر مشهودتر است.

ایران و روسیه، که هر دو از امپراتوری‌های قدرتمند گذشته بوده‌اند و قرن‌ها برای تسلط بر منطقهٔ دریای کاسپین رقابت داشتند، مدت‌هاست که روابط بسیار حساس و ظریفی را مبتنی بر رقابت و همکاری حفظ کرده‌اند.

اکنون به‌دست آوردن روسیه به‌عنوان یک متحد نزدیک برای رهبران ایران از هر زمان دیگری جذاب‌تر است؛ چرا که جمهوری اسلامی می‌تواند مطمئن باشد که مسکو موارد نقض حقوق بشر و تخلفات اقتصادی حکومت ایران را در داخل و خارج از آن کشور را نادیده می‌گیرد.

سیروس، روزنامه‌نگار ایرانی، که تمرکزش بر روابط ایران و روسیه است و نخواست نام خانوادگی‌اش ذکر شود، می‌گوید: «اکثر مردم ایران از روسیه متنفر هستند و نگران گسترش روابط میان این دو کشور هستند.»

او به المشارق گفت: «بسیاری از ایرانیان قاطعانه باور دارند که مسکو اجازه نمی‌دهد و اجازه نخواهد داد که تهران روابطش را با غرب گسترش دهد. مسکو می‌خواهد ایران تحت تحریم‌ها و بدون توافق هسته‌ای در انزوا بماند.»

خود ایران نیز گام‌هایی را برای دور شدن از توافق هسته‌ای ۱۳۹۴ موسوم به برنامهٔ جامع اقدام مشترک (برجام) برداشته است.

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، هفتهٔ گذشته به قانون‌گذاران پارلمان اروپا گفت که ایران «نه تنها برای یک سلاح هسته‌ای، بلکه برای چندین سلاح هسته‌ای مواد هسته‌ای کافی تهیه کرده است.»

به گزارش خبرگزاری فرانسه، گروسی دربارهٔ فعالیت‌های اتمی اخیر ایران، از جمله غنی‌سازی اورانیوم بسیار فراتر از محدودیت‌های تعیین‌شده در توافق ۱۳۹۴ (برجام) با هدف محدود کردن قابلیت‌های هسته‌ای این کشور، گفت که مسیر تهران «قطعاً مسیر خوبی نیست.»

سیاست ناموفق «نگاه به شرق»

ایران در سال‌های اخیر با منزوی‌تر شدن از جامعهٔ بین‌المللی، به چین و روسیه نزدیک‌تر شده است و سیاست «نگاه به شرق» علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، را اجرا می‌کند.

مقامات ایران و چین در فروردین‌ماه ۱۴۰۰ یک «توافقنامهٔ همکاری راهبردی» ۲۵ ساله را امضا کردند. این توافق با انتقادهای شدید داخلی مواجه شد و مخالفان آن رژیم را به «ایران‌فروشی» متهم کردند.

اما رژیم با نادیده گرفتن افکار عمومی، این قرارداد ۴۰۰ میلیارد دلاری را که بخشی از طرح گستردهٔ چین برای تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی و افزایش نفوذ پکن در جهان است، پیش برد. هر چند پکن به‌تازگی پا پس کشیده است.

علی فکری، معاون وزیر اقتصاد ایران، روز ۹ بهمن گفت که چین از فروردین ۱۴۰۱ تا اوایل بهمن، «فقط ۱۸۵ میلیون دلار در ۲۵ پروژهٔ ایران سرمایه‌گذاری کرده است.»

این در حالی است که در دو سال گذشته، پکن سالانه ۲۲۷ میلیون دلار در ایران سرمایه‌گذاری کرده است.

اخبار اخیر مبنی بر این که چین وزارت امور خارجهٔ ایران و دیگر نهادهای رسمی اصلی ایران را هک کرده، موجب تخریب بیشتر روابط میان دو کشور شده است.

در همین حال، روسیه با نزدیک شدن چین به رقیب اصلی ایران، یعنی عربستان سعودی، و دیگر کشورهای عربی، به‌عنوان سرمایه‌گذار اصلی در ایران از چین پیشی گرفته است.

چین در حال حاضر بزرگترین شریک تجاری عربستان سعودی و بزرگترین خریدار نفت آن کشور است.

به‌گفتهٔ ویاچسلاو ولودین، رئیس مجلس دومای روسیه، تجارت میان روسیه و ایران در سال گذشته با ۱۵ درصد افزایش، به ۴۰۶ میلیارد دلار رسید.

ولودین گفت که در بحبوحهٔ فشار تحریم‌ها بر دو کشور، برداشتن گام‌هایی برای گسترش تجارت «بسیار مهم» است.

او همچنین از توافق تجارت آزاد که ماه گذشته میان ایران و اتحادیهٔ اقتصادی اوراسیا به رهبری روسیه امضا شد، تمجید کرد و گفت، این توافق به گسترش تجارت میان تهران و مسکو کمک می‌کند.

ترانه، استاد تاریخ در یکی از دانشگاه‌های تهران که نخواست نام خانوادگی‌اش ذکر شود، می‌گوید: «چین و روسیه به‌رغم توافق‌ها یا قول‌هایی که داده بودند، بارها و بارها به ایران خیانت کرده‌اند.»

او به المشارق گفت که سیاست «نگاه به شرق» خامنه‌ای تاکنون یک فاجعه بوده است. اکنون و پس از آن که به‌نظر می‌رسد چینی‌ها عقب‌نشینی کرده باشند، این خیانتی از سوی رژیم محسوب می‌شود.