جو مسموم ایران در اثر آلودگی هوا و مشکلات کارخانه‌های نفتی

دولت ایران در زمستان امسال نیز همانند اکثر سال‌های یک دهۀ گذشته برای تهران و پنج شهر بزرگ دیگر اخطار قرمز صادر کرده و به سالمندان و افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای هشدار داده است که از خانه خارج نشوند.

به‌گفتۀ تحلیلگران، در اثر «شرایط آب‌و‌هوایی خطرناکی» که عمدتاً ناشی از افزایش آلودگی -- و نتیجۀ مستقیم حاکمیت ضعیف -- است، مدارس و ادارات دولتی از آبان‌ماه سال جاری به‌طور متناوب باز و بسته بوده‌اند.

در سال ۱۴۰۱، رتبۀ ایران در فهرست ۲۰ کشور دارای بیشترین آلودگی ۱۳ بوده است.

سوءمدیریت دولت در پالایشگاه‌ها و نبود استانداردهای مناسب در صنعت خودروسازی طی دو دهۀ گذشته باعث آلودگی شدید در همۀ شهرهای بزرگ ایران شده است.

مصرف مازوت نیز یکی دیگر از عوامل اصلی آلودگی است. مازوت سوخت نفتی سنگین و نامرغوبی است که در کشورهای توسعه‌یافته تجزیه و به سوخت دیزل تبدیل می‌شود، اما در ایران به‌صورت فزاینده‌ای به‌عنوان سوخت نیروگاه‌های برق به‌کار می‌رود.

آلودگی هوا در طول سال وجود دارد اما در زمستان به‌مراتب بدتر می‌شود.

طی دو هفتۀ گذشته، متوسط شاخص کیفیت هوای تهران ۱۷۰ بوده است، که در محدودۀ «قرمز» و «ناسالم» قرار می‌گیرد. این شاخص در بسیاری از روزها تا سطوح «خطرناک» نیز افزایش یافته است.

طبق اعلام مرکز پایش کیفیت هوای تهران، پایتخت ایران در سال ۱۴۰۱ و حتی در فصل بهار که معمولاً آلودگی با وزش باد کاهش می‌یابد یک روز پاک هم نداشته است.

به گزارش روزنامه داخلی اعتماد، در زمستان امسال غلظت دی‌اکسید گوگرد تهران ۳۲ درصد بالاتر از سه زمستان پیش است.

دولت ادعا می‌کند که تنها ۱۰ درصد از نیروگاه‌های برق ایران مازوت مصرف می‌کنند و این سوخت نامرغوب دلیل آلودگی شدید و فزایندۀ شهرهای بزرگ ایران نیست.

بسیاری از کارشناسان با این ادعا مخالفند، اما به عوامل دیگری نظیر ضعف برنامه‌ریزی شهری و تعداد بسیار زیاد خودروها و اتوبوس‌های فرسوده نیز اشاره می‌کنند؛ بیشتر این خودروها طبق استانداردهای بین‌المللی تولید نمی‌شوند.

فناوری و تجهیزات قدیمی مورد استفاده در پالایشگاه‌های نفت ایران نیز یکی دیگر از عوامل مهم است، که به‌دلیل تحریم‌های بین‌المللی امکان به‌روزرسانی یا تعویض این تجهیزات وجود ندارد.

شرایط کلی کشور نیز در سمت و سوی نادرستی قرار گرفته است -- اقدامات مداخله‌گرانۀ جمهوری اسلامی و سیاست‌های توسعه‌طلبانه و روش‌های غیرقانونی آن برای دور زدن تحریم‌ها موجبات تحریم‌های بیشتری را فراهم کرده است.

بی‌اعتمادی نسبت به دولت

از سوی دیگر، تحلیلگران می‌گویند اولویت‌های نابه‌جای دولت و بی‌توجهی آن به رفاه و سلامت مردم باعث شده است تا جایگاه آلودگی به کف لیست اولویت‌ها تنزل کند.

مونا، مادری از تهران که با شرط عدم انتشار نام خانوادگی‌اش با المشارق گفتگو کرد، گفت: «دخترم ۸ سال دارد و به مدرسۀ خصوصی می‌رود».

او گفت: «ما این همه پول شهریه می‌دهیم ولی دخترمان به‌خاطر پاندمی کووید-۱۹ و آلودگی، بیشتر سه سال اول مدرسۀ ابتدایی‌اش را از دست داد. مدرسۀ آنلاین به‌هیچ‌وجه مثل حضور در کلاس درس نمی‌شود.»

یک استاد جامعه‌شناسی در ایران ضمن درخواست برای محفوظ ماندن نامش به المشارق گفت مردم ایران می‌توانند در کاهش آلودگی نقش داشته باشند.

او گفت آنها می‌توانند دمای خانه را پایین بیاورند یا از خودروی مشترک یا حمل‌و‌نقل عمومی استفاده کنند.

وی افزود اما «مردم حق دارند که اصلاً به دولت اعتماد نداشته باشند، پس گاهی لجاجت می‌کنند و عکس آن چیزی را که از آنها خواسته شده انجام می‌دهند، که قابل درک است».

مسائل مربوط به سلامت و ایمنی

در اواخر دی‌ماه، شورای سازماندهی اعتراضات کارگران نفت ایران اعلام کرد که کارکنان و کارگران پیمانی چند کارخانه و پالایشگاه در سراسر کشور وارد اعتصاب شده‌اند.

اعتصاب‌کنندگان در ۱۱ کارخانه در بخش‌های مختلف جنوب ایران، که قلب صنعت نفت کشور است، کار می‌کنند.

طی سال‌های گذشته، کارگران پیمانی بخش نفت و گاز نسبت به شرایط کاری دشوار و دستمزدهای پایین اعتراض کرده و خواستار استخدام یا عقد قراردادهای دائمی شده‌اند.

امسال کارکنان دائمی نیز به صف اعتراضات نسبت به حقوق‌های پایین و مزایای ناکافی پیوسته‌اند.

کارگران حوزۀ نفت و گاز از مردادماه خواستار افزایش حقوق و مزایای بازنشستگی، کاهش مالیات‌ها، بهبود بیمۀ سلامت و اجرای تعمیرات اساسی در کارخانه‌های فرسودۀ نفت و گاز شده‌اند.

اگر نگهداری یا ارتقای کارخانه‌های قدیمی به‌درستی انجام نشود، ممکن است سلامت و ایمنی کارکنان این تأسیسات به خطر بیفتد.

معترضان، توجه همگان را به بخشی از قانون نفت ایران (بخش ۱۰ از ماده ۱۲۳) جلب کرده‌اند که مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۹۳ تصویب کرده است.

این مصوبه، که هیچ‌گاه اجرایی نشده است، بر افزایش حقوق پایۀ کارگران بخش نفت و گاز تمرکز دارد.

از آنجا که هنوز به خواسته‌های کارگران نفت و گاز رسیدگی نشده است، این نگرانی وجود دارد که این کارگران با مهارت‌های خود به کشورهای دیگر بروند.

طبق آخرین داده‌های مهاجرت مرکز پایش مهاجرت ایران، تعداد افرادی که به‌قصد پناهندگی از ایران مهاجرت کرده‌اند در سال ۱۴۰۰ حدود ۳۵ درصد افزایش یافته و ۲۰۵۰۰ ایرانی در کشورهای غربی به‌دنبال اخذ پناهندگی هستند.