تشدید نگرانی‌ها در مورد نیات پکن در پی سفر نظامیان چینی به ایران

تهران -- سفر هفته گذشته یک هیئت نظامی بلندپایه چینی به ایران روابط عمیق استراتژیک این دو کشور را نشان داد و موجب افزایش نگرانی‌ها در مورد ثبات منطقه شد.

روز چهارشنبه هفته گذشته (٧ اردیبهشت‌ماه) ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران، در دیدار با وزیر دفاع پکن با ستایش از همکاری با چین که بزرگترین شریک تجاری این کشور است گفت تهران می‌خواهد «روابط استراتژیک بلندمدت خود را گسترش دهد».

رئیسی گفت: «تحولات منطقه‌ای و جهانی بیش از هر زمان دیگری ارزش همکاری استراتژیک ایران و چین را آشکار می‌سازد».

رئیسی در دیدار با وی فنگه، وزیر دفاع چین، گفت: «مقابله با یک‌جانبه‌گرایی و ایجاد ثبات و نظم تنها از طریق همکاری قدرت‌های مستقل همفکر امکان‌پذیر است».

وی فنگه گفت سفرش با هدف «بهبود همکاری‌های دفاعی استراتژیک» بین ایران و چین انجام شده است.

طبق بیانیه وزارت دفاع ایران، وی فنگه همچنین با محمدرضا آشتیانی، همتای ایرانی خود، دیدار کرد و وزیر دفاع ایران نیز بر ضرورت «تقویت چندجانبه‌گرایی» تأکید کرد.

رئیسی گفت: اولویت ایران «اجرای موفقیت‌آمیز طرح همکاری جامع ٢٥ ساله» است. این قرارداد پس از پنج سال مذاکرات محرمانه در اسفندماه ١٣٩٩ بین ایران و چین به امضا رسید.

جزئیات این قرارداد افشا نشده و تهران تنها گفته است که توافق مذکور شامل «بندهای سیاسی، استراتژیک و اقتصادی» است.

این قرارداد جامع و همه‌جانبه هم در داخل و هم در خارج ایران مورد انتقاد گسترده قرار گرفته است و برخی از مخالفان رژیم ایران از آن با عنوان «فروختن ایران به چین» یاد می‌کنند.

افزایش تجارت ایران و چین

در ١٢ ماه گذشته صادرات ایران به چین ۵۸ درصد و واردات این کشور از چین ۲۹ درصد رشد داشته است.

رویترز در روز ١٠ اسفندماه گزارش کرد در ماه‌های اخیر خرید نفت ایران توسط چین به سطوح بی‌سابقه‌ای رسیده است. بر اساس داده‌های حاصل از رهگیری نفتکش‌ها، این مقدار از اوج خود در سال ۱۳۹۶ که ایالات متحده تجارت نفت ایران را تحریم نکرده بود نیز فراتر رفته است.

بر اساس برآوردهای سه سازمان رهگیری‌کننده نفتکش‌ها، در دی‌ماه گذشته واردات چین از مرز ۷۰۰٫۰۰۰ بشکه در روز گذشته که مقدار آن حتی از میزان اوج ۶۲۳٫۰۰۰ بشکه‌ای که گمرک چین در سال ١٣٩٦ ثبت کرده بود نیز فراتر رفته است.

به گزارش خبرگزاری دولتی ایرنا، محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، در روز ١٤ فروردین‌ماه اعلام کرد: «تولید نفت به‌رغم فشارهای اقتصادی به میزان قبل از تحریم‌ها رسیده است».

او گفت میزان تولید به سطح قبل از تحریم‌ها یعنی ۳.۸ میلیون بشکه در روز بازگشته است و افزود: «اکنون در موقعیتی قرار داریم که می‌توانیم صادرات خود را دو برابر کنیم».

چین مدت‌هاست که به صورت پنهانی نفت ایران را وارد می‌کند و چنین محموله‌هایی در آمارهای رسمی گمرک این کشور درج نمی‌شود زیرا خریداران نفت بیم آن دارند که با تحریم‌های ایالات متحده مواجه شوند.

با این حال، گمرک چین در دی‌ماه سال گذشته به‌رغم تحریم‌های مداوم، واردات اولین محموله نفت خام ایران طی یک سال گذشته را گزارش کرد.

چند تاجر نفتی به رویترز گفتند از اواخر سال گذشته، محموله‌های نفت ایران به قیمت ۵ دلار کمتر از قیمت استاندارد برنت در هر بشکه معامله شده است.

به گفته یک تحلیلگر بازار نفت که مایل به افشای نامش نبود، بیشتر صادرات نفت ایران «از طریق مسیرهای پیچیده و واسطه‌ها به چین می‌رود. به‌علاوه، هر ماه حجم اندکی نیز وارد سوریه می‌شود.»

چین درحالی به واردات سوخت از ایران می‌پردازد که تهران همچنان به تأمین بودجه و سلاح برای نیروهای نیابتی خود در سرتاسر منطقه، از جمله حوثی‌ها در یمن، حزب‌الله در لبنان و گروه‌های مختلف در عراق، سوریه و مناطق دیگر ادامه می‌دهد.

تحریم‌های ایالات متحده در روز ١٠ فروردین‌ماه علیه واسطه‌های ایرانی که قطعات موشک‌های بالستیک را از چین قاچاق می‌کردند، نشانه دیگری از نقش پکن در بی‌ثباتی منطقه است.

دروغ و فریب

در همین حال، با اینکه مقام‌های ارشد ایران از درآمدهای بی‌سابقه حاصل از صادرات نفت سخن به میان می‌آورند، نمایندگان مجلس، ناظران و فعالان مدنی از این بابت متعجبند که این همه پول به کجا می‌رود.

وضعیت بسیار حاد است، چرا که در شرایط کنونی مردم ایران با فقر، بیکاری، تورم و درماندگی روافزون دست به گریبان هستند.

در توئیتر که استفاده از آن در ایران ممنوع است، اما بسیاری از مقام‌های ایرانی و شهروندان با کمک شبکه‌های خصوصی مجازی (VPN) از آن استفاده می‌کنند، چندین رشته گفتگو درباره درآمدهای ادعایی حاصل از فروش نفت مطرح شده است. این گفتگوها در نهایت با طرح این سؤالات به پایان می‌رسد که چرا این پول مستقیماً باعث بهبود زندگی مردم عادی در ایران نمی‌شود.

عبدالله گنجی، روزنامه‌نگار و فعال سیاسی نزدیک به سپاه پاسداران، روز ٢١ فروردین‌ماه در توئیتی گفت: «اتفاقاً من هم همین سؤال را داشتم و از وزیر نفت پرسیدم: اگر نفت بیشتری می‌فروشید و می‌توانید پول را به کشور برگردانید، پس چرا تأثیر آن را بر معیشت مردم نمی‌بینیم؟»

«وزیر گفت: ما بیشتر این پول را برای جبران کسری بودجه ١٧ میلیارد دلاری سال گذشته هزینه کردیم. بقیه آن هم صرف واردات مواد غذایی با قیمت دو برابر در بازار جهانی شد.»

روز ۴ فروردین‌ماه جواد اوجی، وزیر نفت، گفت: «ایران از زمان تحریم شدن صنعت نفت خود در سال ١٣٩٧، به رکورد بالایی در زمینه صادرات و درآمد نفت خام دست پیدا کرده است».

تعدادی از کاربران شبکه‌های اجتماعی در خصوص سخنان وزیر نفت اظهار نظر کردند. یکی از آنها گفت: «چون اختلاسگر زیاد است».

یک کاربر دیگر گفت: «همه این حرف‌ها دروغ است.»

ورود نظامیان چینی

یکی دیگر از نگرانی‌های روزافزون، حضور نظامی مستقیم چین در منطقه است.

اخباری مطرح شده است مبنی بر اینکه ممکن است هزاران نیروی نظامی چینی برای حفظ منافع اقتصادی پکن در ایران مستقر شوند. این اخبار نگرانی‌های کنونی در خصوص محرمانه بودن قرارداد ۲۵ ساله را تشدید کرده است.

برخی از منتقدان داخلی دولت ایران این قرارداد را شبیه قراردادهای استعماری قرن گذشته دانسته‌اند. در این میان، احتمال استقرار نیروی نظامی توسط چین ماهیت استعماری نیات آن کشور را نشان می‌دهد.

سال گذشته یک تحلیلگر سابق نیروی دریایی ایران که نخواست نامش فاش شود گفت از دیدگاه پکن، «هدف قرارداد [۲۵ ساله] این است که چین در ایران، به‌ویژه در جزایر جاسک و کیش در خلیج فارس، جای پایی برای خود پیدا کند».

پکن پیش از این مجموعه‌ای از بنادر را در امتداد اقیانوس هند ساخته و در نتیجه یک رشته ایستگاه‌های سوخت‌گیری و تدارکات را از دریای چین جنوبی تا کانال سوئز برای خود ایجاد کرده است.