توقف فروش نفت ایران به‌دلیل روی آوردن چین به جایگزین‌های ارزان‌تر از روسیه

از زمان آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین صادرات نفت خام ایران به چین شدیداً کاهش یافته است، زیرا پکن به‌شکلی فزاینده به خرید نفت روسیه روی آورده است. نفت روسیه با تخفیف فراوان و با قیمتی کمتر از قیمت نفت ایران به فروش می‌رسد.

رویترز در روز ٢٩ اردیبهشت‌ماه گزارش داد تحریم‌های غرب علیه روسیه باعث شده است نفت خام روسیه بیشتر به سمت شرق روانه شود و چین از این فرصت استفاده کرده است.

این وضعیت، باعث کاهش تقاضا برای نفت ایران و ونزوئلا که هر دو تحت تحریم‌های بین‌المللی هستند، شده است.

بنا به اعلام رویترز، اکنون تهران به دنبال پیدا کردن خریدار برای حدود ٤٠ میلیون بشکه نفت است که در نفتکش‌هایش بر روی دریا در آسیا نگهداری می‌شود.

داده‌های شرکت‌های کشتیرانی نشان می‌دهد تا اواخر اردیبهشت‌ماه حدود ٢٠ کشتی حامل نفت ایران در نزدیکی سنگاپور لنگر انداخته بودند.

منابع تجاری و کشتیرانی گفتند برخی از این نفتکش‌ها از بهمن‌ماه سال گذشته در این منطقه لنگر انداخته‌اند، اما تعداد نفتکش‌های ذخیره‌کنندۀ نفت ایران از فروردین‌ماه افزایش یافته است، زیرا نفت روسیه بیشتر به سمت شرق روانه شده است.

شرکت داده‌ها و تحلیل‌های کپلر اعلام کرد تخمین می‌زند میزان ذخیره‌سازی شناور نفت ایران در نزدیکی سنگاپور از ٢٢ میلیون بشکه در اواسط فروردین‌ماه به ٣٧ میلیون بشکه در اواخر اردیبهشت‌ماه افزایش یافته باشد.

ایالات متحده مدت کوتاهی پس از حملۀ مسکو در روز ٥ اسفندماه واردات نفت روسیه را ممنوع کرد، در حالی که اتحادیۀ اروپا در حال بررسی تحریم تدریجی نفت این کشور است.

چین که تا همین اواخر بزرگترین خریدار نفت ایران بود خرید نفت خود را از ایران کاهش داده است و در عوض به سمت خرید نفت روسیه رفته است.

حمید حسینی، عضو هیئت مدیرۀ اتحادیۀ صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران به رویترز گفت: «روسیه می‌تواند تقریباً نیمی از صادرات خود را به جنوب شرق آسیا، به‌ویژه چین بفرستد ... و این موضوع تهدیدی بالقوه و جدی برای صادرات نفت خام ایران است.»

شرکت کپلر گفت ایران در سه‌ماهۀ پایانی سال ١٤٠٠ به‌طور متوسط روزانه ٩٣٠،٠٠٠ بشکه در روز و عمدتاً به چین صادر کرده است، حال آنکه برآورد اولیۀ این شرکت درخصوص فروش فروردین‌ماه ٧٥٥،٠٠٠ هزار بشکه در روز بود.

داده‌های ردیابی نفتکش‌ها در اسفندماه نشان داد که خرید نفت از ایران توسط چین طی سه‌ماهۀ پایانی سال گذشته به میزانی بی‌سابقه رسیده بود و از زمان اوج آن در سال ١٣٩٦ که تجارت نفت ایران با تحریم‌های ایالات متحده مواجه نبود، فراتر رفته بود.

اما اکنون این روند در حال تغییر است.

نفت خام ایران معمولاً سنگین‌تر است و میزان گوگرد بیشتری دارد که این مسئله باعث می‌شود فرآوری آن‌ گران‌تر از نفت روسیه باشد.

یکی از تجار مرتبط با یک پالایشگاه چینی به رویترز گفت: «هیچ‌کس دیگر به نفت خام ایران علاقه‌ای ندارد، زیرا گریدهای نفت روسیه کیفیت بسیار بهتر و قیمت‌های پایین‌تری دارند. فروشندگان نفت ایران شدیداً تحت فشار قرار دارند.»

وابستگی ایران به شرق

شعار رسمی ایران، «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی» است. با این حال به‌گفتۀ منتقدان، جمهوری اسلامی به‌شکلی فزاینده به روسیه و چین وابسته شده است.

روز چهارشنبه (٤ خردادماه) هم‌زمان با سفر الکساندر نواک، معاون نخست‌وزیر روسیه، به ایران مقامات این کشور گفتند تهران و مسکو به دنبال گسترش همکاری در زمینۀ انرژی و تجارت هستند.

به گزارش شانا، خبرگزاری رسمی وزارت نفت، جواد اوجی، وزیر نفت ایران گفت: «توافق‌های خوبی در زمینه‌های حمل‌ونقل ریلی، جاده‌ای، کشتیرانی و هوانوردی صورت گرفت.»

او افزود هر دو طرف «ظرفیت‌های خوبی برای همکاری در زمینۀ انرژی، بانکداری، حمل‌و‌نقل، کشاورزی، انرژی هسته‌ای، صنعت و تجارت» دارند.

وزیر نفت ادامه داد: «قصد داریم سطح روابط تجاری ایران و روسیه را در این حوزه‌ها به ٤٠ میلیارد دلار در سال برسانیم.»

ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران نیز در دی‌ماه سال گذشته به مسکو سفر کرده بود. او در آنجا اعلام کرد پیش‌نویس اسناد همکاری استراتژیک را به ولادیمیر پوتین، همتای خود، ارائه کرده است که موجب تقویت همکاری مشترک دو کشور طی دو دهۀ آینده می‌شود.

با این حال، چنین رویکردی خشم بسیاری را در ایران برانگیخته است چراکه این افراد می‌گویند جمهوری اسلامی پس از فروختن کشور طی قراردادهای قبلی به چین، اکنون آنچه از کشور باقی مانده است را به روسیه واگذار می‌کند.

پس از امضا شدن «پیمان همکاری استراتژیک» ٢٥ ساله بین ایران و چین در اسفندماه ١٣٩٩ در تهران، بسیاری از ایرانیان رژیم را به «ایران‌فروشی» متهم کردند.

ناظران بیم آن دارند که پکن وام‌های کمرشکنی به ایران بدهد و امتیازات بیشتری از ایران بخواهد. چین قبلاً نیز چنین کاری در سایر کشورها انجام داده است و قراردادهای سنگینی بر کشورهای آسیب‌پذیر تحمیل کرده است.

چنین امتیازاتی شامل حمایت دیپلماتیک از منافع چین یا تخصیص کامل منابع طبیعی کشور به چین است.

ناظران می‌گویند این مسئله تأثیرات منفی زیادی برای منطقه و فراتر از آن به‌همراه خواهد داشت.

اقتصاد ایران در آستانۀ ورشکستگی کامل قرار دارد و رکود تورمی، بیکاری و دستمزدهای بسیار پایین مردم ایران را مستأصل کرده است.

با توجه به تحریم بودن فروش نفت ایران، این کشور برای مدتی طولانی به فروش نفت خود به چین متکی بوده است، اما با توجه به چرخش ١٨٠ درجه‌ای اخیر پکن مشخص نیست رژیم ایران چگونه می‌تواند اقتصاد را سرپا نگه دارد.