ورود نفتکش سازمان ملل برای جلوگیری از فاجعهٔ نفتی در دریای سرخ، هم‌زمان با تداوم خطرات و مشکلات سیاسی

وقتی زنگ خطر در این نفتکش در حال پوسیدگی در سواحل یمن به صدا درآمد و از نشتی در موتورخانهٔ آن خبر داد، مهندس حسین ناصر به‌سرعت دست به‌کار شد.

او و شش تن دیگر که شبانه‌روزی در عرشهٔ نفتکش «اف‌اس‌اُ صافر» کار می‌کردند، نوارهای آهنی موقتی را ساختند تا قبل از رسیدن غواصان برای نصب یک صفحهٔ فولادی دائمی به‌منظور جلوگیری از غرق شدن این نفتکش، یک لوله را که ترکیده بود وصله کنند.

این حادثه که در سال ۱۳۹۹ روی داد، نشان می‌دهد که چگونه خدمه‌ای که تعدادشان از هفت یا هشت ملوان و مهندس تجاوز نمی‌کرد، سال‌ها تلاش کردند تا نفتکش «اف‌اس‌اُ صافر» را که در سواحل یمن رها شده بود، روی آب نگه دارند و از یک فاجعهٔ زیست‌محیطی جلوگیری کنند.

غرق‌شدن کشتی، یا وقوع یک انفجار در درون این کشتی، می‌توانست موجب گسترش لایهٔ نازکی از نفت در سراسر دریای سرخ شود و حیات وحش، دهکده‌های ماهیگیری ساحلی، بندرهای مهم، و رفت‌وآمد دریایی را به‌خطر بیاندازد.

اما ورود یک نفتکش ناتیکا که متعلق به سازمان ملل متحد است در روز ۲۵ تیر، نگرانی‌ها در مورد نفتکش ۴۷ سالهٔ صافر را کاهش داده است. این نفتکش در جریان جنگ جاری یمن به‌طرز تاسف باری مورد غفلت قرار گرفته است.

اما این این موضوع به انتقال موفقیت‌آمیز نفت آن به ناتیکا بستگی دارد.

مراسم تحویل

ناتیکا در روز ۲۴ تیر از جیبوتی به حرکت درآمد و قبل از ظهر روز بعد به آب‌های یمن رسید، در آن زمان بود که یک مراسم تحویل مسئولیت با حضور مقامات حوثی که مورد حمایت ایران بودند، روی عرشهٔ این کشتی برگزار شد.

سازمان ملل امیدوار بود که این مراسم بدون جنجال به انجام برسد، اما حوثی‌ها از مقامات بلندپایه و همچنین بیش از ۲۰ روزنامه‌نگار محلی دعوت کرده بودند که سوار این کشتی جدید شوند.

در این مراسم که با حضور مقامات حوثی برگزار شد، دیوید گرسلی، هماهنگ‌کنندهٔ مقیم سازمان ملل متحد برای یمن، به‌همراه ادریس الشامی، مدیر‌کل تعیین‌شدهٔ حوثی‌ها در «شرکت نفت و گاز یمن»، (سپاک)، اسناد تحویل را امضا کردند.

گرسلی گفت که انتقال این کشتی با مشارکت همهٔ طرف‌های درگیر در جنگ یمن سازماندهی شده بود و این نفتکش -- که نام آن به یمن تغییر داده می‌شود -- اکنون متعلق به «مردم یمن» است.

اما مقامات حوثی گفته‌اند که این کشتی تحت کنترل آنها خواهد بود.

عبدالوهاب الضوره، از مقامات حوثی، به خبرگزاری فرانسه گفت: «این کشتی به شرکت صافر (سپاک)، واقع در صنعا، تحویل داده شده است. بنابراین صافر در صنعا اجازه دارد نفت دریافت کند.»

دولت عدن که از سوی جامعهٔ بین‌المللی به رسمیت شناخته شده است، سمت الشامی را معتبر نمی‌داند و مدیرکل اجرایی مورد نظر خود را برای سپاک معرفی کرده است.

به‌رغم تداوم کشمکش‌ها، این امر پس از گذشت بیش از هشت سال درگیری میان دولت یمن و حوثی‌ها -- که آب‌های محل توقف صافر زیر سلطهٔ آنهاست -- نقطهٔ روشن کم‌سابقه‌ای است.

نگرانی مداوم

این دستاورد برای خدمهٔ اصلی صافر زمانی برای اندیشیدن به مشقت‌های طولانی‌شان در دریا با کمبود غذا، فقدان تهویهٔ مطبوع، و اضطراب تقریباً دائم، محسوب می‌شود.

ناصر، که برای ادارهٔ امور دریایی حوثی‌ها کار می‌کند، می‌گوید: «به‌دلیل شرایط فرسودهٔ این کشتی اضطراب همیشه همراه ماست.»

حوثی‌ها مردانی مانند ناصر را به‌عنوان «قهرمانان گمنام» حماسهٔ صافر ستایش می‌کنند.

با این حال، حوثی‌ها مدت‌هاست که به‌دلیل سوءاستفاده از صافر به‌عنوان ابزار چانه‌زنی، مخالفت با درخواست‌های بازرسی سازمان ملل متحد، و مطالبهٔ استفاده از درآمدهای نفتی برای پرداخت حقوق کارکنانشان، به تلاش برای رقم زدن فاجعه متهم شده‌اند.

با گذشت بیش از هشت سال بدون انجام هر گونه عملیات تعمیر و نگهداری، تردیدی نیست که این کشتی در وضعیت وخیمی قرار دارد. بدنهٔ سرخ و خاکستری رنگ این نفتکش زنگ زده و قارچ به‌سرعت روی آن گسترش پیدا می‌کند. همچنین ضخامت بدنهٔ این کشتی در بخش‌هایی از آن فرسوده شده و تنها به ۴ میلی‌متر رسیده است.

ابراهیم المشکی، رئیس ادارهٔ امور دریانوردی الحدیده، در این‌باره گفت: «هر کشتی نفتکش به تعمیر و نگهداری منظم نیاز دارد ... تا ایمن نگه داشته شود.»

«اما کارکنان اینجا گاه تنها سه یا پنج نفر هستند، در حالی که قبل از جنگ تعداد آنها ۷۲ نفر بود.»

تعمیر نشتی زیر عرشهٔ این شناور با توجه به گرمای شدید و بخارات متصاعد از نفت خام امری به‌ویژه دشوار بود. این بخارات می‌توانند احتمال انفجار این کشتی بر اثر حادثه‌ای کوچک مانند انداختن یک ته‌سیگار را افزایش دهند.

جلوگیری از فاجعه

ناصر روز یکشنبه از بازار اصلی ماهی‌فروشان الحدیده دیدار کرد؛ بازاری که تقریباً در صورت نشت نفت تقریباً به‌طور قطعی تعطیل می‌شد.

یک نشت بزرگ نفتی می‌تواند به فاجعهٔ زیست محیطی منجر شود، جوامع ماهیگیری یمن را نابود کند، و بندرهای حیاتی و تأسیسات نمک‌زدایی را به تعطیلی بکشاند.

سازمان ملل هشدار داده است که پاکسازی یک نشت احتمالی -- ممکن است بیش از ۲۰ میلیارد دلار هزینه داشته باشد -- و لکهٔ نفتی تا عربستان سعودی، اریتره، جیبوتی، و سومالی برسد.

به‌گفتهٔ سازمان ملل، صنعت ماهیگیری این منطقه نیم میلیون کارمند دارد و در صورت وقوع چنین حادثه‌ای ۲۰۰ هزار معیشت «بلافاصله از بین خواهد رفت.»

ناصر با اشاره به ماهیگیرانی که سعی می‌کنند چرخ دستی‌های پر از ماهی‌های چنگو، طوطی ماهی، و حتی کوسه را در حراجی‌ها تخلیه کنند، گفت: «این موضوع همهٔ آنها را به‌شدت تحت تأثیر قرار خواهد داد.»

پیش‌بینی می‌شود عملیات حساس انتقال ۱/۱۴ میلیون بشکه نفت خام سبک مارب به ناتیکا هفتهٔ آینده آغاز شود. با فرض موفقیت‌آمیز بودن عملیات انتقال، این محمولهٔ نفت فعلاً در ناتیکا باقی خواهد ماند.

جناح‌های متخاصم یمن بر سر مالکیت این نفت مناقشه دارند.

حوثی‌ها قبلاً گفته بودند که می‌خواهند آن را بفروشند و از درآمد حاصل از آن برای تأمین حقوق کارمندان خود استفاده کنند.

نگرانی‌های برطرف‌نشده

با وجود بررسی‌های ایمنی دقیق، نگرانی‌ها در مورد نشت یا انفجار همچنان وجود دارد.

محمد مداوی، مدیر پروژهٔ برنامهٔ توسعهٔ سازمان ملل متحد برای صافر، گفت: «خطر بسیار زیاد است. اما امیدواریم با تکمیل پروژه، این موضوع برطرف شود.»

مودوی گفت که نگرانی‌های مداوم در مورد زیرساخت های صافر مستلزم این است که پمپاژ نفت در طول روز، حداقل ۱۰ ساعت قبل از غروب آفتاب آغاز شود تا اطمینان حاصل شود که همهٔ اتصالات ایمن هستند و کارگران می‌توانند نشت‌ها را تحت نظر داشته باشند.

عملیات تعمیر و نگهداری صافر در سال ۱۳۹۴ به‌دلیل جنگ یمن به حالت تعلیق درآمد. برنامهٔ توسعهٔ سازمان ملل متحد سال‌ها هشدار داده است که این نفتکش ممکن است «هر لحظه منفجر شود.»

گرمای سوزان تابستان، کهنگی لوله‌ها، مین‌های دریایی شناور در آب‌های اطراف، همگی تهدیدی برای این عملیات هستند. متخصصان شرکت خصوصی «اسمیت سَلوِج» از اوایل خرداد عملیات آماده‌سازی این روند را در دست انجام داشته‌اند.

گرسلی روز دوشنبه به شورای امنیت سازمان ملل گفت که این تیم کشتی را بازرسی کرده، انتقال پمپ‌ها و شلنگ‌ها را هماهنگ کرده، و به مخازن محموله گاز بی‌اثر پمپاژ کرده است تا خطر انفجار را کاهش دهد.

نیک کوین، مشاور ارشد این پروژه، گفت که کار در اوج تابستان، زمانی که دمای عرشه به بالای ۵۰ درجه سانتیگراد می‌رسد، یک خطر مضاعف است.

کوین گفت: «[کشتی] در مدت زمانی کوتاه به‌شدت گرم می‌شود.» او یادآور شد که این امر احتمال «لغزش، زمین خوردن، و افتادن» روی عرشه را برای کارگرانی که تجهیزات حفاظت شخصی سنگین استفاده می‌کنند، افزایش می‌دهد.

حماسهٔ مستمر

مقامات سازمان ملل پیش‌بینی می‌کنند که پس از آغاز عملیات، انتقال نفت حدود سه هفته طول بکشد.

با این حال، ماجرا به همین جا ختم نمی‌شود؛ چرا که این سؤال که چه کسی صاحب نفت است هنوز باید توسط جناح‌های متخاصم یمنی حل شود.

با ادامهٔ مذاکرات مالکیت، ناتیکا در این منطقه خواهد ماند.

الشامی، مدیر‌کل اجرایی منصوب حوثی‌ها در سپاک، گفت: «پس از انتقال نفت، باید از کشتی جدید مراقبت کنیم.»

الشامی گفت: «بنابراین ما مشکل را از یک کشتی قدیمی و فرسوده به یک کشتی جدیدتر منتقل می‌کنیم. اما شرایط دریا بسیار ناآرام است و اگر مدتی به آن [کشتی] رسیدگی و از آن مراقبت نکنید، به همان مشکل برمی‌گردید.»