مبادلهٔ زندانیان در یمن، نشانه‌ای امیدبخش برای این کشور جنگ‌زده

عدن -- مقامات و کارشناسان در یمن گفتند، اجرای توافق مبادلهٔ زندانیان میان دولت یمن و حوثی‌های مورد حمایت ایران گام مثبتی است که راه را برای آزادی زندانیان دیگر هموار می‌کند.

پس از بیش از نه سال جنگ، این اقدام سبب شده است که بارقه‌ای از امید برای برقراری صلح در این کشور جنگ‌زده به‌وجود بیاید.

دو طرف روز ۲۰ اسفند در مورد تبادل ۸۸۷ زندانی با یکدیگر توافق کردند.

حوثی‌ها ۱۸۱ زندانی، از جمله ۱۵ سعودی و سه سودانی، را آزاد خواهند کرد و دولت نیز در مقابل ۷۰۶ نفر را آزاد خواهد کرد.

پیش از این، دو طرف طی رایزنی‌هایی که تحت نظارت سازمان ملل متحد و کمیتهٔ بین‌المللی صلیب سرخ برگزار شد، توافق کرده بودند که ۲۲۲۳ «زندانی که نام آنها مشخص شده بود» را آزاد کنند.

نبیل عبدالحفیظ، معاون امور حقوقی و حقوق بشر وزیر امور خارجهٔ یمن، گفت: «تبادل زندانیان طی سه روز متوالی، از ۱۱ آوریل، از طریق شش فرودگاه تحت نظارت سازمان ملل متحد و کمیتهٔ بین‌المللی صلیب سرخ اجرا خواهد شد.»

او به المشارق گفت که در روز اول، مقامات ارشد نظامی که از زمان آغاز جنگ اسیر حوثی‌ها هستند، با هواپیما از صنعا به فرودگاه بین‌المللی عدن منتقل خواهند شد.

از جملهٔ این افراد می‌توان به سرلشکر محمود السبیحی، وزیر دفاع سابق، و سرلشکر ناصر منصور هادی، برادر رئیس‌جمهوری سابق، اشاره کرد.

در مقابل، تعدادی از عناصر شبه‌نظامی حوثی از عدن به صنعا منتقل خواهند شد.

در روز دوم، یعنی ۲۳ فروردین، ۱۹ سرباز ائتلاف عربی از فرودگاه صنعا به فرودگاه عربستان سعودی منتقل خواهند شد. هم‌زمان نیروهای حوثی از خمیس مشیط در عربستان سعودی به صنعا آورده می‌شوند.

عبدالحفیظ گفت، در همان روز پسر و برادر سرلشکر طارق صالح، یکی از اعضای شورای فرماندهی ریاست‌جمهوری، نیز از صنعا به فرودگاه مُخا در کرانهٔ دریای سرخ خواهد رفت.

متقابلاً تعدادی از عناصر حوثی از مُخا به صنعا منتقل خواهند شد.

در آخرین روز مبادله، چهار روزنامه‌نگار محکوم به اعدام، پسران علی محسن الاحمر، معاون سابق رئیس‌جمهوری، و شماری از اسرای ارتش از صنعا به فرودگاه تدوین در استان مأرب منتقل خواهند شد.

در مقابل، شبه‌نظامیان حوثی از فرودگاه تدوین به فرودگاه صنعا برده می‌شوند.

عبدالحفیظ ابراز امیدواری کرد که مبادلهٔ زندانیان نشانه‌ای از «آغاز روند صلح و ادامهٔ مذاکرات در اردیبهشت‌ماه» باشد.

کمیتهٔ بین‌المللی صلیب سرخ روز ۹ فروردین یک پرواز آزمایشی را به فرودگاه نظامی تدوین انجام داد تا آمادگی خود را برای تکمیل روند مبادلهٔ زندانیان بسنجد.

این دومین توافق از این دست است که زندانیان و ربوده‌شدگان در یمن را شامل می‌شود. پیش‌تر، سازمان ملل و کمیتهٔ بین‌المللی صلیب سرخ در سال ۱۳۹۹ از توافقی برای مبادلهٔ بیش از هزار زندانیاز هر دو طرف پشتیبانی کردند.

خوش‌بینی نسبت به پیشرفت

اشراق المقطری، سخنگوی کمیسیون ملی برای بررسی موارد ادعایی نقض حقوق بشر در یمن، به المشارق گفت: «ما نسبت به تبادل زندانیان خوشبین هستیم.»‌

او گفت، به‌نظر می‌رسد این مقدمه‌ای برای تبادل بیشتر زندانیان «و تداوم اعلام آتش‌بس و مذاکرات صلح» باشد.

محمد العمده، مدیر شبکهٔ حقوق بشر و آزادی‌های یمن، گفت که توافق مبادلهٔ زندانیان «آغاز پیشروی به‌سوی یک راه حل فراگیر برای توقف جنگ است و این همان چیزی است که ما می‌خواهیم.»‌

او گفت که این توافق «سبب شادی مردم یمن شد؛ چرا که هزاران خانواده که سال‌ها از داشتن پسران‌شان محروم بوده‌اند، آنها را پس خواهند گرفت.»‌

در همین حال، عبدالرحمان برمان، وکیل و کنشگر حقوق بشر، نسبت به این امر که توافق مبادلهٔ همهٔ بازداشت‌شدگان، از جمله ناپدیدشدگان قهری را شامل نمی‌شود، ابراز تأسف کرد.

او با بیان اینکه موضوع ناپدید‌شدگان قهری «از موضوعات مورد بحث مذاکره‌کنندگان نبود»، یادآور شد که خانواده‌های آنها می‌خواهند پاسخ یک پرسش را بدانند: «آنها هنوز زنده‌اند یا مرده‌اند؟»

به‌گفتهٔ برمان، مبادلهٔ زندانیان یک «طرح خیرخواهانه از سوی همه طرف‌ها» است، به‌ویژه آنکه چهار روزنامه‌نگاری را که در فروردین ۱۳۹۹ توسط یک دادگاه تحت کنترل حوثی‌ها در صنعا به اعدام محکوم شدند، شامل می‌شود.

این چهار نفر به خیانت و جاسوسی متهم شده بودند، هر چند دولت یمن در آن زمان به‌صراحت اعلام کرده بود که دادگاه صادرکنندهٔ این احکام فاقد صلاحیت قانونی است.

به گزارش خبرگزاری فرانسه، در یک نشانهٔ مثبت دیگر، دو کاربر یوتیوب و یک تهیه‌کننده که توسط حوثی‌ها به‌دلیل انتشار ویدئوهایی در انتقاد از این گروه مورد حمایت ایران زندانی شده بودند، مورد عفو مهدی المشاط، رهبر سیاسی حوثی‌ها، قرار گرفتند.

مصطفی المعمری و احمد حجار دو یوتیوبری بودند که دادگاه صنعا آنها را به‌ترتیب به ۱۸ و ۱۲ ماه حبس محکوم کرده بود. حمود المصباحی نیز تهیه‌کننده‌ای بود که به شش ماه حبس محکوم شد.

در این میان هیچ اشاره‌ای به احمد ایلاو، یوتیوبر دیگری که به‌همراه آن سه نفر در اسفند‌ماه محکوم شده بود، نشده است. او با سه سال حبس، طولانی‌ترین مدت محکومیت را داشت.

«لحظهٔ امید»

هانس گراندبرگ، فرستادهٔ سازمان ملل متحد به یمن، روز یکشنبه (۱۳ فروردین) گفت که سالگرد آتش‌بس «لحظهٔ امید» بود. با این حال، او گفت که خطرات قابل توجهی وجود دارد.

ایالات متحده روز سه‌شنبه از ایران، حامی حوثی‌ها، خواست تا با پشتیبانی از روند صلح به پایان مناقشه در یمن کمک کند. ایران نیز اعلام کرد که از این خواسته استقبال می‌کند.

تیم لندرکینگ، نمایندهٔ ویژه ایالات متحده در امور یمن، گفت: «اگر ایرانی‌ها می‌خواهند نشان دهند که واقعاً خواهان پایان دادن به این مناقشه هستند، دیگر با نقض قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد شاهد قاچاق اسلحهٔ حوثی‌ها نخواهیم بود.»

لندرکینگ گفت: «ما همچنین مایلیم که ببینیم ایرانی‌ها از روند سیاسی که ما به آغاز آن امیدوار هستیم، پشتیبانی می‌کنند.»‌

او گفت: «ما از طرف‌ها می‌خواهیم که با بهره‌گیری از این فرصت اذعان کنند که یک توافق نیازمند سازش همهٔ طرف‌هاست.»‌

ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجهٔ ایران، تماس لندرکینگ را «خوشحال‌کننده» توصیف کرد. او گفت که تهران «از آغاز جنگ برای یک روند صلح تلاش کرده است.»‌