بی‌اثر بودن کمک چین و روسیه در نجات ایران از حملات هوایی متمرکز

ناظران می‌گویند در صورت بروز درگیری و انجام مجموعه‌ای از حملات هوایی خصمانۀ متمرکز، تعمیق روابط ایران با پکن و مسکو به رژیم این کشور کمک نمی‌کند تا بتواند بر کاستی‌های نظامی خود فائق آید.

مشکل اصلی، آسیب‌پذیر بودن سیستم‌های پدافند هوایی ایران است، چراکه ملغمه‌ای است از سیستم‌های مختلف و فاقد قطعات یدکی که دچار مشکلات عمده‌ای در زمینۀ قابل اطمینان بودن و توانمندی هستند.

نشنال اینترست در سال ١٤٠٠ نوشت: «ایران ترکیبی از موشک‌های زمین به هوای وارداتی قدیمی و مدرن و مدل‌های بومی مدرن آنها را در اختیار دارد. مدل‌های جدیدتر به رادارهای متعدد و سکوهای پرتاب شبکه‌ای مجهز هستند و حملۀ متقابل به آنها دشوارتر شده است. اگرچه بر اساس استانداردهای بین‌المللی، هیچ‌کدام «در سطح عالی» نیستند.»

این نشریه اعلام کرد: «ایران سیستم‌های متعدد موشک‌های زمین به هوا را در اختیار دارد که نیم قرن پیش از آمریکا و اروپا وارد کرده، اما قادر به تأمین قطعات یدکی آنها و همچنین موشک‌های جدید نیست».

نشنال اینترست افزود: «تهران توانسته است تعداد اندکی موشک زمین به هوا از چین و روسیه خریداری کند».

نمایش‌های فراوان

سفر یک هیئت نظامی بلندپایۀ چینی به ایران در اوایل ماه جاری، نگرانی‌ها را درخصوص ثبات منطقه افزایش داد و پیامدهای بالقوۀ دسترسی ایران به تکنولوژی نظامی چین را آشکار کرد.

وی فنگه، وزیر دفاع چین گفت، سفرش با هدف «بهبود همکاری دفاعی راهبردی» بین ایران و چین انجام شده است، با این حال هیچ دستاورد ملموسی از این دیدار به‌دست نیامد.

روسیه نیز در طول سال‌ها متعهد شده است به ایران سلاح بفروشد و حتی تلویحاً به فروش سیستم دفاع هوایی اس-٤٠٠ به تهران اشاره کرده است. سیستم مذکور خود نتیجۀ چندین دهه توسعۀ اس-٣٠٠ است.

تحلیلگران معتقدند حتی اگر ایران اس-٤٠٠ ارتقایافته را خریداری کند که رادار آن ارتقا یافته است و ظاهراً می‌تواند هواپیماهای رادارگریز را ردیابی کند، باز هم نیروهای ایرانی نمی‌توانند به‌درستی از این سیستم استفاده کنند.

بر اساس تحلیلی که در اردیبهشت‌ ١٣٩٩ در وبلاگ رند منتشر شد: «بسیاری از کشورها این مسئله را به‌طور کامل درک نمی‌کنند که پدافند هوایی مؤثر به یک سیستم شبکه‌بندی‌شده نیاز دارد نه فقط یک جزء سیستم موشکی».

در این تحلیل آمده است: «در سطح پایه، میدان دید اس-٤٠٠ جهت رادار جستجو و کنترل آتش خود به افق زمین محدود می‌شود»، این بدان معنی است که این سیستم به دکل‌های بلند یا در حالت بهینه به سیستم‌های هشدار و کنترل هوابرد (آواکس) وابسته است.

اس-٤٠٠ بدون حسگرهایی که بتوانند به شناسایی سطوح فراتر از افق بپردازند، «در برابر حملۀ موشک‌های کروز در ارتفاع پایین آسیب‌پذیر است، چراکه تعداد زیاد آنها می‌تواند سیستم دفاع هوایی را از کار بیندازد».

لازم است واحدهای اس-٤٠٠ «به‌شکلی تنگاتنگ با هواپیماهای آواکس ادغام شوند» تا قدرت تأثیرگذاری داشته باشند. چنین امری مستلزم هزینه اضافی و سنیگنی است که ایران احتمالاً قادر نیست از پس آن بربیاید.

از آنجا که مسکو به جنگی بی‌دلیل در اوکراین دست زده است و نیروهای روسی به‌درستی پشتیبانی، تغذیه یا هدایت نمی‌شوند، چنین قراردادهایی به‌شکل نامحدودی از سوی روسیه به حالت تعلیق درمی‌آیند.

به‌تازگی گزارشی منتشر شده است که بر این نکته تأکید می‌کند. این گزارش نشان می‌دهد شبکه‌های ایرانی قاچاق سلاح اقدام به ارسال نارنجک‌های پرتابی راکتی (RPG)، سیستم‌های پرتاب موشک و موشک‌های ضدتانک از عراق به روسیه کرده‌اند تا به حملۀ این کشور به اوکراین کمک کنند.

گاردین می‌گوید: «بهره گرفتن از دنیای زیرزمینی قاچاق سلاح حاکی از تغییر چشمگیر راهبرد روسیه است؛ چراکه مسکو پس از تحریم‌های جدید ناشی از حمله به اوکراین، ناچار شده است دست به دامان ایران شود که متحد نظامی آن در سوریه است».

مشکلات روسیه زمانی بیشتر آشکار شد که در اوایل اردیبهشت‌ماه یک شرکت خودروساز روسی از ایران خواست قطعات کلیدی را که به‌دلیل تحریم‌ها نمی‌تواند به آنها دسترسی داشته باشد، برایش تأمین کند.

چنین وضعیتی بسیار گویا بود و پیامدهایی را نشان می‌داد که هر دو رژیم‌ به‌عنوان کشورهای منفور بین‌المللی با آنها روبه‌رو هستند.

عدم موفقیت اس-٣٠٠ در ایران، اوکراین و سوریه

مجلۀ دیپلمات گزارش داد روسیه بر اساس قراردادی که در سال ١٣٨٩ به ارزش ٨٠٠ میلیون دلار بسته شد، تحویل اس-٣٠٠ به ایران را در فروردین‌ماه ١٣٩٥ آغاز کرد.

تحویل ١٦ سیستم در مهرماه همان سال به پایان رسید. سپس ایران در اسفندماه ١٣٩٦ اعلام کرد که سیستم‌های اس-٣٠٠ این کشور عملیاتی شده‌اند.

با این حال، با توجه به شواهد قبلی، بعید به نظر می‌رسد سیستم‌های اس-٣٠٠‌ ایران، به‌ویژه در برابر هواپیماهای رادارگریز، چندان مؤثر باشند.

نشنال اینترست با استناد به گزارش روزنامۀ کویتی الجریده مربوط به خردادماه ١٣٩٨ گزارش داد در اسفندماه ١٣٩٦ جنگنده‌های رادارگریز اف-٣٥ اسرائیل در طی یک یورش توانستند از برابر سیستم‌های اس-٣٠٠‌ ایران بگذرند.

بر اساس این گزارش، هواپیمای اسرائیلی «به حریم هوایی ایران نفوذ کرد، بر فراز تهران، کرج، اراک، اصفهان، شیراز و بندرعباس دور زد و از سیستم پدافند هوایی ایران عکس گرفت.»

جت‌های اسرائیلی این سورتی پرواز را به‌منظور آزمودن احتمال حملۀ ناشناس به پایگاه‌ها و پادگان‌های ایران انجام دادند و طی آن از مناطق حساس - از جمله پایگاه‌های زیرزمینی - عکس گرفتند.

این گزارش افزود، علی خامنه‌ای، رهبر ایران، سرتیپ فرزاد اسماعیلی، فرماندۀ نیروی هوایی ایران را به‌دلیل تلاش برای پنهان کردن این تهاجم برکنار کرد.

یکی از منابعی که الجریده به وی استناد کرده بود گفت سیستم پدافند هوایی اس-٣٠٠ ایران از جمله رادار روسی آن نتوانست ورود و خروج هواپیماهای جنگنده را شناسایی کند.

رزمناو روسی مسکوا مجهزترین کشتی در ناوگان دریای سیاه روسیه نیز به اس-٣٠٠ مجهز بود، اما اوکراین در فروردین‌ماه این رزمناو را غرق کرد.

در سال‌های اخیر اس-٣٠٠ در سوریه نیز موارد عدم موفقیت قابل توجهی را تجربه کرده است.

به گزارش اَویا. پرو [Avia.pro] ارتش سوریه در فروردین‌ماه ١٣٩٩ از سیستم دفاع موشکی اس-٣٠٠ انتقاد کرد و گفت این سیستم تا حد زیادی در برابر حملات هوایی اسرائیل غیرمؤثر است.

بنا به گزارش میدل ایست مانیتور، یک منبع نظامی سوری به این رسانۀ روسی گفت بارها ثابت شده است که رادار مورد استفاده در سیستم‌های اس-٣٠٠ و پانتسیر-اس قادر به شناسایی و هدف قرار دادن موشک‌های کروز اسرائیل نیست.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران نیز سابقۀ طولانی در عدم موفقیت‌های موشکی و اتفاقات شرم‌آور در این زمینه دارد. از جملۀ این موارد، سرنگون‌کردن هواپیمای مسافربری اوکراینی در دی‌ماه ١٣٩٩ است.

عدم رعایت کامل اصول ایمنی موشکی، فرسودگی تجهیزات و قدیمی بودن تکنولوژی در این موارد عدم موفقیت‌ نقش داشته است.

نشنال اینترست نتیجه‌گیری کرد: «سیستم‌های موشکی ایران قادر به متوقف ساختن جنگ هوایی متمرکزی نیستند که از ترکیبی از موشک‌های دوربرد، جنگ الکترونیک و هواپیماهای رادارگریز بهره بگیرد. این قبیل جنگ‌های هوایی در گذشته توانسته‌اند شبکه‌های دفاع هوایی را در عراق، لبنان و لیبی به‌طور فراگیر نابود کنند».