تردید نسبت به ساختار پدافند هوایی ایران

سیستم دفاع هوایی دوران شوروی در اوکراین موجب نگرانی مسکو شده است. بعید است این سیستم تأثیری مشابه بر دشمنان ایران داشته باشد.

در روز ٢٧ اسفندماه سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در مصاحبه با خبرگزاری آر‌تی گفت مسکو «اجازه نمی دهد» سیستم‌های موشکی دفاع هوایی اس-٣٠٠ از کشورهای عضو ناتو به اوکراین منتقل شود.

او افزود از نظر روسیه هرگونه ارسال سلاح به اوکراین «هدفی مشروع» تلقی خواهد شد.

اظهارات لاوروف پس از آن بیان شد که اسلواکی اعلام کرد مایل است سیستم اس-٣٠٠ را در اختیار اوکراین بگذارد و در ازای این کار خواستار ارائه تضمین‌هایی مبنی بر جایگزین شدن آن با سیستمی با کیفیت مشابه شد.

یاروسلاو ناد، وزیر دفاع آن کشور، روز ٢٩ اسفندماه گفت سیستم دفاع هوایی پاتریوت ساخت ایالات متحده در راه رسیدن به اسلواکی است و راه را برای تحویل احتمالی اس-٣٠٠ از سوی براتیسلاوا به اوکراین هموار می‌کند.

کشورهای اسلواکی، یونان و بلغارستان از میان اعضای ناتو هستند سیستم اس-٣٠٠ را در اختیار دارند. این سیستم می‌تواند هواپیماها را در ارتفاع بالا هدف قرار دهد.

در بهمن‌ماه سال ١٤٠٠ نشنال اینترست گزارش داد اتحاد جماهیر شوروی توسعه اس-٣٠٠ را در دهه ١٩٦٠ میلادی (١٣٤٠ شمسی) در ادامه انواع سیستم‌های موشکی زمین به هوا (SAM) قبلی آغاز کرد.

آزمایش این سیستم در دهه ١٩٧٠ میلادی (١٣٥٠ شمسی) انجام، و در سال ١٩٧٨ میلادی (١٣٥٧ شمسی) به کار گرفته شد.

از جمله قابلیت‌های اس-٣٠٠ چندکاناله بودن آن است، به این معنا که همزمان از پرتوهای هدایت متعدد برای هدایت موشک‌ها به سوی اهداف مختلف استفاده می‌کند.

موشک‌های اس-۳۰۰ که معمولاً از پشت کامیون پرتاب می‌شوند، می‌توانند به‌سرعت مستقر شوند و با چندین هواپیما یا موشک بالیستیک میان‌برد و کوتاه‌برد درگیر شوند.

اس-٣٠٠ ایران

روسیه با نگرانی به اس-٣٠٠ چشم می‌دوزد، اما دشمنان ایران احتمالاً چنین نگرانی‌ای ندارند.

خبرگزاری دیپلمات گزارش داد روسیه براساس قراردادی به ارزش ٨٠٠ میلیون دلار که در سال ١٣٨٩ منعقد شده است، تحویل سیستم اس-٣٠٠ به ایران را در فروردین‌ماه ١٣٩٥ آغاز کرد.

تحویل ١٦ سیستم در مهرماه همان سال به پایان رسید. سپس در اسفندماه ١٣٩٥ ایران اعلام کرد سیستم‌های اس-٣٠٠‌ این کشور کار می کنند.

با این حال، شواهد پیشین نشان می‌دهد بعید به نظر می‌رسد سیستم‌های اس-٣٠٠‌ ایران به‌ویژه در برابر هواپیماهای رادارگریز کارآیی داشته باشند.

نشنال اینترست با استناد به گزارش روزنامه کویتی الجریده چاپ خردادماه ١٣٩٧ گزارش داد در اسفندماه ١٣٩٦ جنگنده‌های رادارگریز اف-٣٥ اسرائیل در جریان نفوذ خود توانستند از دید سیستم‌های اس-٣٠٠ ایران پنهان بمانند و از آنها عبور کنند.

بر اساس این گزارش، این هواپیمای اسرائیلی «به حریم هوایی ایران نفوذ کرد، بر فراز تهران، کرج، اراک، اصفهان، شیراز و بندرعباس چرخید و از سیستم پدافند هوایی ایران عکس گرفت.»

جت‌های اسرائیل این پرواز را به‌عنوان آزمایش احتمال حمله مخفیانه به پادگان‌ها و پایگاه‌های ایران انجام داده بودند و طی آن از مناطق حساس، از جمله پایگاه‌های زیرزمینی، عکس گرفتند.

این گزارش افزود علی خامنه‌ای، رهبر ایران، سرتیپ فرزاد اسماعیلی، فرمانده نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران، را به دلیل تلاش برای پنهان کردن این تهاجم برکنار کرد.

الجریده به نقل از یکی از منابع خود گفت سیستم پدافند هوایی اس-٣٠٠ ایران از جمله رادار روسی آن ورود و خروج هواپیماهای جنگنده را تشخیص نداد.

ایران قادر نیست از پدافند هوایی کارآمد استفاده کند

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران سابقه‌ای طولانی در زمینه عدم موفقیت ساخت و آزمایش موشکی دارد و از این نظر بدنام شده است. ساقط شدن هواپیمای مسافربری اوکراین که در سال ١٣٩٩ در ایران رخ داد از نمونه های این ناتوانی است.

عدم توجه کافی به پروتکل‌های ایمنی موشکی، فرسوده بودن تجهیزات و قدیمی بودن تکنولوژی در این ناکامی‌ها نقش داشته است.

به گفته تحلیلگران، حتی اگر ایران می‌توانست سیستم‌های پیشرفته‌تر اس-٤٠٠ را خریداری کند، نیروهای ایرانی نمی‌توانستند به درستی از این سیستم استفاده کنند. اس-٤٠٠ رادار پیشرفته‌تری دارد و ظاهراً می‌تواند هواپیماهای رادارگریز را ردیابی کند.

مقامات روسیه در گذشته گفته‌اند که فروش اس-٤٠٠ را (که نتیجه چندین دهه کوشش برای بهبود کیفیت اس-٣٠٠ است) به ایران بررسی می‌کنند.

با این حال، بر اساس تحلیل منتشر شده در وبلاگ RAND در اردیبهشت‌ماه ١٣٩٩ ایران احتمالاً جزو کشورهایی است که قادر به استفاده کامل از اس-٤٠٠ نیستند.

بر اساس این گزارش «بسیاری از کشورها درک کاملی از این مسئله ندارند که پدافند هوایی مؤثر به یک سیستم شبکه‌ای نیاز دارد، نه صرفاً یک ساختار موشکی که تنها جزء آن است».

این گزارش می‌افزاید: «از دید اولیه، میدان دید اس-٤٠٠ برای جستجو و مهار آتش صرفاً به افق زمین محدود می‌شود»؛ یعنی این سیستم به دکل‌های بلند یا در حالت بهینه به سیستم‌های هشدار و کنترل هواپیما (آواکس) وابسته است.

سیستم اس-٤٠٠ در نبود حسگرهایی که بتوانند مناطق فراتر از افق را شناسایی کنند، «در برابر حمله موشک‌های کروز در ارتفاع پایین آسیب‌پذیر است و حملات مکرری از این دست می‌تواند برای سیستم دفاع هوایی کمرشکن باشد».

واحدهای اس-٤٠٠ باید «به شکلی تنگاتنگ با هواپیماهای آواکس یکپارچه شوند» تا کارآمد باشند. ایران احتمالاً قادر به پرداخت این هزینه گزاف نیست.

طبق این گزارش، تهدید موشک‌های کروز در ارتفاع پایین تنها تهدید موجود نیست، چراکه دفاع هوایی مؤثر ذاتاً دچار مشکلاتی است.

سرنگون کردن تصادفی پرواز ٧٥٢ خطوط هوایی بین‌المللی اوکراین توسط ایران «نمونه دیگری از دشواری کار با سیستم‌های پدافند هوایی است و پیشگیری از ارتکاب اشتباهات غم‌انگیز است».