شکنجه، تجاوز جنسی، و اعدام: تاکتیک‌های مزدوران روسیه در سراسر جهان

دیدبان حقوق بشر روز سه‌شنبه (۱۳ اردیبهشت) گفت که مزدوران واگنر مورد حمایت کرملین در جمهوری آفریقای مرکزی غیرنظامیان را می‌کشند و به‌طور جدی حقوق بشر را نقض می‌کنند.

گروه واگنر و دیگر شبه‌نظامیان روسی تقریباً در همۀ مناطق پرتنش -- از جمله اوکراین، مالی، لیبی، و سوریه - با این اتهامات روبرو هستند.

دیدبان حقوق بشر گفت: «به‌نظر می‌رسد نیروهای حاضر در جمهوری آفریقای مرکزی، که بنا بر شناسایی شاهدان افراد روس بوده‌اند، از سال ۱۳۹۸ تا کنون غیرنظامیان را اعدام، شکنجه، و ضرب و شتم کرده‌اند.»

این دیدبان می‌گوید: «شماری از دولت‌های غربی و کارشناسان و گزارشگران ویژۀ سازمان ملل شواهدی یافته‌اند که نشان می‌دهد در میان نیروهای مرتبط با روسیه که در جمهوری آفریقای مرکزی فعالیت می‌کنند شمار چشمگیری از اعضای گروه واگنر -- که یک پیمانکار امنیتی نظامی خصوصی روسی با پیوندهای آشکار با دولت روسیه است -- حضور دارند.»

«کمک» مسکو

جنگ داخلی در جمهوری آفریقای مرکزی که در سال ۱۳۹۲ با قرار گرفتن شمار زیادی از گروه‌های شبه‌نظامی در برابر حکومت مرکزی در آستانۀ فروپاشی آغاز شد،‌ در سال‌های اخیر به میزان قابل توجهی کاهش یافته بود.

اما حدود یک سال پیش، هنگامی که شورشیان برای سرنگونی فاوستین-آرچانج توادرا، رئیس‌جمهوری آن کشور، حمله کردند، شعله‌های جنگ ناگهان دوباره برافروخته شد.

پس از آن که رئیس‌جمهوری این کشور از مسکو درخواست کمک کرد، صدها تن از نیروهای شبه‌نظامی روسیه برای به عقب راندن شورشیانی که همچنان بر مناطقی از کشور تسلط داشتند، وارد عمل شدند.

شرکت‌های نظامی خصوصی، اغلب به عنوان گروه‌های متعلق به «گروه واگنر» توصیف می‌شوند. واگنر یک نهاد روسی با وضعیت قانونی نامشخص است.

گفته می‌شود که پشتیبانی مالی از گروه واگنر بر عهدۀ یوگنی پریگوژین، تاجر روس متحد ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، است.

هم پریگوژین و هم کرملین هرگونه ارتباط با این گروه را انکار می‌کنند.

اندیشکدۀ «موقوفه کارنگی برای صلح بین‌المللی» واگنر را به عنوان «یکی از فاش‌ترین رازهای مسکو» توصیف کرده است.

کارنگی می گوید که این گروه دو هدف اصلی دارد: «یکی این که در زمان اعزام جنگجویان به مناطق جنگی، امکان انکار در حد قابل قبولی برای کرملین ایجاد کند» و دیگر آنکه «ظرفیت تأثیرگذاری در کشورهای پذیرا را فراهم آورد.»

آیدا ساویر، مدیر بخش بحران و درگیری سازمان دیدبان حقوق بشر، می‌گوید: «دولت آفریقای مرکزی حق درخواست کمک امنیتی بین‌المللی را دارد، اما نمی‌تواند به نیروهای خارجی اجازه بدهد که غیرنظامیان را بدون مجازات به قتل برسانند یا از طریق مصونیت از مجازات، از آنها سوءاستفاده کنند.»

او گفت: «دولت به‌منظور نشان دادن احترام خود به حاکمیت قانون و پایان دادن به این سوءاستفاده‌ها، باید بی‌درنگ همۀ نیروها، از جمله نیروهای مرتبط با روسیه را که مسئول قتل، بازداشت غیرقانونی، و شکنجه هستند، مورد بررسی و تحت پیگرد قانونی قرار دهد.»

دیدبان حقوق بشر می‌گوید که به دولت‌های جمهوری آفریقای مرکزی و روسیه نامه نوشته، اما پاسخی دریافت نکرده است.

میشل باشله، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد، ماه گذشته «موارد جدی نقض حقوق بشر» در جمهوری آفریقای مرکزی، از جمله قتل و خشونت جنسی علیه غیرنظامیان را، که توسط گروه های شورشی و نیز ارتش و هم‌پیمانان روسی آن انجام شده است، محکوم کرد.

قتل‌عام در بوچا

مزدوران واگنر برای اولین بار در سال ١٣٩٣ در اوکراین مستقر شدند؛ یعنی زمانی که روسیه، کریمه را به خاک خود ضمیمه کرد. مزدوران واگنر در سال‌های بعد در درگیری‌های رخ داده در سراسر جهان از جمله سوریه، موزامبیک، سودان، ونزوئلا، لیبی، جمهوری آفریقای مرکزی، چاد، و مالی مداخله داشته‌اند.

واگنر اکنون بار دیگر در اوکراین حضور یافته است. پیش از تهاجم روسیه در روز ۵ اسفند، گزارش‌هایی مبنی بر خروج صدها مزدور روسی از پست‌های خود در آفریقا و عزیمت آنها به سوریه به‌منظور آماده‌ شدن برای جنگ در اوکراین منتشر شد.

ماه گذشته، یک مقام اروپایی گفت که حدود ۲۰ هزار جنگجوی گروه واگنر و نیز جنگجویانی از سوریه و لیبی در کنار نیروهای مسکو در اوکراین در حال جنگ هستند.

اوکراین و هم‌پیمانان غربی آن، و نیز سازمان ملل متحد، می‌گویند که علیرغم انکار روسیه، شواهدی در دست دارند که نشان می‌دهد نیروهای روسی مسئول مرگ بیشتر غیرنظامیان کشته‌شده در بوچا هستند.

صحنه‌های وحشتناک کشتارهای وحشیانه و گورهای دسته‌جمعی در اطراف کی‌یف پس از عقب‌نشینی نیروهای روسی، جهان را شگفت‌زده کرد.

اوکراین از همان روزهای نخستین، تیپ ۶۴ پیاده‌نظام موتوری روسیه را که در بوچا مستقر بود، مسئول این اقدامات دانست.

دادستان‌های اوکراین روز ۸ اردیبهشت گفتند که در حال تحقیق درباره ۱۰ تن از سربازان این تیپ در رابطه با ارتکاب جنایات جنگی هستند و آنها را «مظنونان تحت تعقیب» اعلام کردند.

پوتین در روز ۲۹ فروردین آوریل با امضای یک فرمان رسمی از «قهرمانی و شجاعت، سرسختی، و دلاوری تمام و کمال» این تیپ قدردانی و تمجید کرد.

وی در مورد این که این تیپ در کجا مستقر بوده است، اظهارنظر نکرد.

یکی از شاهدان در مصاحبه با خبرگزاری فرانسه گفت که در زمان آغاز اشغال روسیه، بیشتر سربازان جوان روسی را دیده بود.

اما او به یاد آورد که چند هفته پس از آن کهنه‌سربازان «بی‌رحم» وارد شدند.

او گفت: «از آن هنگام بود که قتل‌عام‌ها شروع شد.»

او گفت، برخی از آن سربازان ممکن است که افسران سازمان امنیتی روسیه (اف‌اسی‌بی) بوده باشند.

بر اساس ارتباطات رهگیری شده توسط اطلاعات آلمان، مزدوران روسی گروه واگنر نیز در این درگیری حضور داشتند.

جنایات جنگی روسیه

نگاهی به دخالت روسیه در اوکراین و سوریه، بیانگر روایتی هشداردهنده برای لیبی، جمهوری آفریقای مرکزی، مالی، و دیگران است.

کرملین برای مدت چندین سال است که به عنوان بخشی از تلاش خود در راستای افزایش نفوذ ژئوپلیتیکی خود، جنگجویان و کمک مالی خود را به منظور پشتیبانی از بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، روانۀ درگیری‌های سوریه کرده است.

شرکت‌های نظامی خصوصی روسی در سال‌های اخیر به حدی به سوریه سرازیر شده‌اند که نقش ارتش سوریه را تضعیف کرده‌اند.

شبکۀ حقوق بشر سوریه شهریور ۱۳۹۸ در گزارشی کرملین را به ارتکاب «صدها فقره جنایت جنگی» در جریان عملیات نظامی خود در سوریه از سال ۱۳۹۴ متهم کرد.

سه گروه مدافع حقوق از فرانسه، سوریه، و روسیه روز ۲۵ اسفند ۱۳۹۹ شکایت حقوقی مهمی را در مسکو علیه گروه واگنر به‌دلیل بریدن سر یک مرد سوری در سال ۱۳۹۶ و سوءاستفاده‌هایی که آنها معتقدند «جنایت جنگی» بوده طرح کردند.

مزدوران گروه واگنر در لیبی از سال ۱۳۹۷ برای پشتیبانی از ارتش ملی لیبی به رهبری ژنرال خلیفه حفتر که مورد حمایت روسیه است، در حال جنگ بوده‌اند.

ذخایر عظیم نفتی لیبی و موقعیت راهبردی آن در کرانۀ دریای مدیترانه، برای مسکو که می‌خواهد در خاورمیانه و شمال آفریقا نیروی برتر باشد، بسیار جذاب است.

به گفتۀ سازمان ملل، در حالی که دیگر شرکت‌های نظامی خصوصی روسیه نیز در درگیری دخالت دارند، گفته می‌شود که گسترده‌ترین حضور خارجی گروه واگنر در لیبی بوده است.

در مالی، جایی که مزدوران گروه واگنر محافظت از کاخ ریاست‌جمهوری را بر عهده دارند، اجرای عملیاتی در ماه اسفند در مورا که صدها کشته برجای گذاشت، جنجال‌برانگیز شد.

ارتش مالی و شاهدانی که مطبوعات و دیدبان حقوق بشر با آنها مصاحبه کردند، این عملیات را به عنوان قتل‌عام غیرنظامیان توصیف کردند. آنها گفتند که سربازان مالی و جنگجویان خارجی که احتمالاً روسی بوده‌اند، دست به تجاوز و غارت زده‌اند.