بهره‌برداری روسیه از «دوستی» با سوریه در جهت منافع و برای نجات خود

سفیر روسیه در دمشق به‌تازگی رژیم سوریه را به دلیل حمایت مستمر از روسیه در بحبوحه حمله این کشور به اوکراین تحسین کرد، حمله‌ای که تاکنون باعث مرگ دست‌کم ٣،٤٥٥ غیرنظامی و آواره شدن نزدیک به یک چهارم جمعیت آن کشور شده است.

دیدبان حقوق بشر سوریه در روز ٧ فروردین‌ماه گزارش داد الکساندر یفیموف در جلسه‌ای که به میزبانی اتحادیه نویسندگان عرب برگزار شد، در اشاره به رژیم بشار اسد در سوریه گفت: «دوست واقعی را باید به هنگام نیاز شناخت».

بشار الجعفری معاون وزیر امور خارجه نیز در مقابل تأکید کرد سوریه در این درگیری در کنار روسیه می‌ایستد و آماده حمایت از متحد دیرینه خود است.

با این حال، در پشت پرده این ادعای دوستی علنی روسیه و همبستگی سوریه، نشانه‌های روزافزونی وجود دارد مبنی بر اینکه سوریه مورد سوءاستفاده قرار گرفته و سگ دست‌آموز حاکمان روس خود است.

بنا به گزارش‌های متعدد رسانه‌ها، کاملاً روشن است که منابع طبیعی سوریه به یغما می‌رود، از نیروی انسانی آن به‌عنوان مزدور استفاده می‌شود و این کشور اکنون برای دور زدن تحریم‌ها همچون یک زیردست به روسیه خدمت می‌کند.

تحلیلگران می‌گویند رابطه بین این دو کشور ماهیتاً نابرابر و استعماری است و سرمایه گذاری روسیه بر حفظ وضعیت موجود در سوریه است نه حل مناقشه آن، زیرا وضعیت کنونی اهداف سیاسی و اقتصادی این کشور را برآورده می‌کند.

سابقه استثمار

به گفته بشیر البسام، وکیل سوری، نیروهای روسی چند سالی است که حضور خود را در سوریه گسترش داده‌اند و مناطق تازه‌ای را به کنترل خود درآورده‌اند. این کار چه به‌صورت مستقیم و چه از طریق مزدوران و شبه‌نظامیانی صورت می‌گیرد که روسیه از آنها حمایت مالی می‌کند.

او گفت هدف نهایی این نیروها به دست گرفتن کنترل منابع طبیعی کلیدی است. آنها به این منظور ابتدا کنترل نظامی مناطق خاصی را به دست می‌گیرند، سپس قراردادهایی به منظور بهره‌برداری از منابع طبیعی در این مناطق با رژیم سوریه منعقد می‌کنند.

او گفت منابع مورد نظر این نیروها شامل نفت، فسفات و سیلیکون است و گروه‌های مزدور تحت لوای مبارزه با گروه‌هایی مانند «دولت اسلامی عراق و سوریه» (داعش)، به منظور حفاظت از این شرکت‌ها سازماندهی شده‌اند.

روسیه جهت تسهیل حمل و نقل منابع، مسیر خروج به دریای مدیترانه را ایجاد کرد و قراردادی ٤٩ ساله با رژیم سوریه به منظور توسعه تأسیسات دریایی ارتش روسیه در بندر طرطوس سوریه منعقد کرد.

در حال حاضر مشاوران نفت و گاز روسیه به همراه تکنیسین‌های شرکت اورو پولیس، یک شرکت روسی متعلق به یوگنی پریگوژین، متحد ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، در شهر پالمیرای سوریه سکونت دارند.

محمد العبدالله، روزنامه‌نگار سوری، گفت پریگوژین که تأمین مالی گروه واگنر را برعهده دارد، به همراه پلیس نظامی روسیه کنترل پالمیرا را در دست دارد.

شرکت اورو پولیس قراردادهای بلندمدتی را با رژیم سوریه منعقد کرده است که باعث می‌شود ٢٥ درصد از درآمد نفت و گاز تولید شده در مناطق تحت کنترل این گروه مزدور روسی را در اختیار بگیرد.

العبدالله گفت گروه واگنر در پالمیرا در حین سفرهای روزانه تکنیسین‌ها به میادین نفت و گاز از آنها محافظت می‌کند.

این گروه همچنین به انجام «محافظت» از مزارع و یک کارخانه کود شیمیایی در نزدیکی حمص و اطراف تعداد زیادی از معادن فسفات در پالمیرا می‌پردازد.

گروه واگنر همچنین در مواد نقض فاحش حقوق بشر و جنایات در سوریه، از جمله شکنجه دادن و مثله کردن یکی از فراری‌های ارتش سوریه دست داشته است.

در اولویت قرار دادن روسیه

روسیه در ناامنی غذایی در سوریه نقش داشت، حتی پیش از آنکه جنگ این کشور با اوکراین باعث بروز بحران نان در سوریه و سایر کشورهای خاورمیانه شود؛ چراکه این کشورها بیشتر گندم مصرفی خود را از روسیه و اوکراین وارد می‌کنند.

سوریه که زمانی در زمینه تولید گندم خودکفا بود، به دلیل جنگ ناچار به وارد کردن گندم از روسیه شد.

با این حال شرکت‌های روسی که در بحبوحه بحران کرونا سعی در تأمین نیاز داخلی کشور خودشان دارند، سال گذشته شش قراردادشان را با سوریه فسخ کردند. این اقدام باعث شد واردات سالانه گندم این کشور به نصف کاهش یابد.

طبق گفته محمود مصطفی، اقتصاددان سوری، در بحبوحه جنگ فعلی در اوکراین، تداوم عرضه گندم از روسیه «با شک و شبهه همراه است و عرضه گندم از بلاروس، دومین تأمین‌کننده بزرگ گندم سوریه، نیز محل تردید است.»

در حال حاضر روسیه فعالانه تلاش می‌کند مردان سوری را که در تأمین معاش خانواده‌های خود با مشکل مواجه هستند به‌عنوان مزدور استخدام کند. این کشور آنها را به مناطق جنگی در اوکراین اعزام می‌کند و به گفته کارشناسان از آنها به‌عنوان گوشت دم توپ استفاده می‌شود در حالی که ممکن است پولی هم دریافت نکنند.

همزمان، سوریه نقش «دوستی واقعی» را برای روسیه ایفا کرده است، چراکه ناخواسته محلی برای آزمایش سلاح‌های روسی بوده است که اکنون در جنگ اوکراین از آنها استفاده می‌شود.

روسیه علناً اعتراف می‌کند «آخرین سیستم‌های تسلیحاتی روسیه» همگی در سوریه آزمایش شده‌اند که در مجموع بیش از ٣٢٠ نوع سلاح را شامل می‌شود.

تلاش برای دور زدن تحریم‌ها

روسیه در تلاشی آشکار برای دور زدن تحریم‌های بین‌المللی گسترده‌ای که پس از حمله به اوکراین علیه این کشور وضع شده است، دوباره به سوریه روی آورده است.

مجله نیو لاینز روز سه‌شنبه (١٦ فروردین‌ماه) گزارش داد کرملین دو وام، درمجموع به مبلغ ١ میلیارد دلار، به سوریه داده است، به این شرط که این پول در یک بازه زمانی شش ماهه به برخی شرکت‌های روسی بازپرداخت شود.

شرکت‌های روسی که نامشان در این قرارداد آمده است شامل شرکت‌های متعلق به پریگوژین و گنادی تیمچنکو هستند. هر دوی این افراد به دلیل نقششان در تسهیل جنگ علیه اوکراین با تحریم‌های ایالات متحده و اتحادیه اروپا مواجه شده‌اند.

بر اساس گزارش مجله نیولاینز، ممکن است این وام‌ها به‌عنوان راهی برای فرار از تحریم‌ها طراحی شده باشند.

سوریه پیش از این نیز سابقه دور زدن تحریم‌ها را در کارنامه دارد، چنانکه گاردین در روز ٢ فروردین‌ماه گزارش داد رژیم این کشور در تلاشی سیستماتیک برای دور زدن تحریم‌ها، چندین شرکت صوری تأسیس کرده است.

به گزارش گاردین، اسنادی که به رؤیت این رسانه رسیده است نشان می‌دهد بین صاحبان چندین شرکت صوری جدید و اسد و طبقه نخبه اقتصادی قدرتمند سوریه، از جمله افراد مورد تحریم، رابطه‌ای آشکار وجود دارد.

گاردین نوشته است مالکیت عمده سه شرکت صوری جدید که در مهرماه سال گذشته تأسیس شده‌اند، متعلق به فردی است که از طریق شبکه‌ای از ارتباطات پیچیده با رژیم سوریه مرتبط است.

دو تن از افرادی که مالک این شرکت‌ها هستند، دختران احمد خلیل خلیل هستند که جزو مالکین مشترک «شرکت خدمات حفاظتی و امنیتی سند» است.

شرکت سند یک شرکت امنیتی خصوصی تحت کنترل روسیه است که گروه واگنر بر آن نظارت دارد و مسئول حفاظت از انتقال محموله‌های فسفات روسیه از مرکز سوریه به طرطوس است.