تلاش روسیه برای تشدید بحران نان در سوریه جهت امتیاز گرفتن از «متحد» خود

روسیه با دخالت در جنگ سوریه به دنبال حمایت از رژیم بشار اسد و گسترش قلمرو اقتصادی، سیاسی و نظامی خود بود.

اما اکنون پس از قریب به یک دهه جنگ، سوریه به ویرانی کشانده شده و سیستم کشاورزی آن از بین رفته است و مردم این کشور در اوج کمبود نان با گرسنگی دست و پنجه نرم می ‌کنند.

این جنگ باعث شد سوریه -- که زمانی به خودکفایی در تولید گندم رسیده بود -- به واردات این محصول از روسیه روی آورد. اما اکنون شرکت ‌های روس برای حمایت از عرضه داخلی در اوج بحران ویروس کرونا، از عمل به شش مورد از قراردادهایشان با سوریه سر باز زده ‌اند.

طبق گزارش سوریه و سازمان غلات سوریه، واردات گندم سوریه -- که به طور متوسط ۱.۱ میلیون تن در سال است و اکثراً از روسیه وارد می ‌شود -- نصف شده است.

با دو برابر شدن هزینه نان یارانه ‌ای، بحران نان که در اثر تورم افسارگسیخته سوریه به وجود آمده تشدید شده است؛ همین موضوع باعث شده است تا انبوه مردم سوریه برای دریافت سهمیه روزانه نانشان ساعت‌ ها بیرون نانوایی ‌ها و فروشگاه ‌ها صف بکشند.

بسیاری از مردم سوریه روسیه را مقصر گرسنگیشان می‌ دانند چرا که روسیه در تلاش برای به دست آوردن امتیازات سیاسی و اقتصادی، با مردم سوریه به مثابه تلفات جانبی برخورد می ‌کند و از عمل به تعهدات خود برای تأمین گندم این کشور سر باز زده است.

سال ‌هاست که یکی از اهداف ناگفته روسیه دسترسی به منابع طبیعی عظیمی است که در سوریه، خصوصاً شرق آن، دست ‌نخورده باقی مانده اما طبق مطالعات وجود آن حتمی است.

این منطقه غنی از دیرالزور به یکی از حوزه‌ های رقابت روسیه و ایران تبدیل شده است. طبق گزارش‌ های اخیر، نیروهای شبه‌ نظامی ماه‌ هاست به طور مستمر از گروه ‌های شبه ‌نظامی همسو با ایران خارج می ‌شوند و روسیه به ‌سرعت آنها را جذب حضور امنیتی خود در منطقه کرده است.

دیگر اهداف روسیه عبارتند از قراردادهای سودآور در زمینه بازسازی و توافقنامه ‌های بلندمدت برای حضور نظامی.

پیمان ‌شکنی

محمود مصطفی، اقتصاددان سوری، گفت سوریه از طریق شرکت‌ های خصوصی از روسیه گندم وارد می‌ کند و این شرکت ‌ها به صورت قراردادی با رژیم کار می ‌کنند و پول خود را به دلار می ‌گیرند.

او گفت علی ‌رغم قول ‌های روسیه مبنی بر ادامه تأمین گندم سوریه، آن شرکت ‌ها عرضه خود را به تعلیق درآورده ‌اند.

وی گفت: «به دلیل تنگناهای اقتصادی و مالی که سوریه با آن روبروست، این شرکت ‌ها عرضه [گندم] را به تعلیق درآوردند و [از عمل به قراردادهایشان] سر باز زدند چون طرف ‌های سوری قادر به پرداخت پول نیستند.»

مصطفی افزود این موضوع «به طور کامل از ادعاهای روسیه برای ایستادن در کنار مردم سوریه و کمک به آنها پرده برمی ‌دارد»؛ وی همچنین به این نکته اشاره کرد که اگر روسیه می‌ خواست می ‌توانست بحران نان سوریه را حل کند.

او گفت روسیه اما «از این برگ برنده برای فشار آوردن [به رژیم] استفاده می ‌کند، به این امید که علی ‌رغم افزایش نفوذ ایران، بتواند به امتیازاتی در عرصه سیاست و سرمایه ‌گذاری دست یابد.»

افزایش کمبود نان

طبق برآوردهای سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد، به دلیل بارندگی فراوان و بهبود امنیت، تولید داخلی گندم در سال گذشته دو برابر شده و به ۲.۲ میلیون تن رسیده است. اما این رقم همچنان نصف متوسط پیش از جنگ است.

مصطفی گفت دلایل بسیار اما درهم ‌تنیده ‌ای برای کمبود آرد وجود دارد.

او گفت: «پیش از جنگ، سوریه در زمینه گندم خودکفا بود» و حدود ۳.۴ میلیون تن در سال تولید داشت.

وی افزود از آن زمان تاکنون، تولید کاهش یافته چرا که بسیاری از مناطق دارای زمین ‌های کشاورزی حاصلخیز خارج از تسلط رژیم قرار دارد یا تحت تأثیر جنگ قرار گرفته است. سیستم ‌های آبیاری و شبکه ‌های توزیع نیز آسیب دیده است.

کمبود نان در شهریور به شدت افزایش یافت. در مهر ماه، رژیم هزینه نان یارانه ‌ای را با افزایش دو برابری به ۱۰۰ پوند سوریه (۲۱ سنت) رساند و از سوی دیگر، وزن هر بسته را کاهش داد و محدودیت‌ هایی برای خرید هر خانوار اعمال کرد.

با دو برابر شدن قیمت ‌ها، کیفیت افول کرده و صف ‌های نان طولانی‌ تر شده است.

محسن النقری، دانشجوی دانشکده داروسازی دانشگاه دمشق، گفت تهیه نان «به یک کابوس روزمره واقعی برای سوری ‌های ساکن در مناطق تحت تسلط رژیم تبدیل شده است.»

در مهر ماه، تعدادی عکس در فضای مجازی منتشر شد که در آن مشتریان یک نانوایی دولتی در دمشق به داخل محفظه ‌هایی شبیه قفس هل داده شده بودند تا بتوانند در صف نان بایستند؛ این عکس ‌ها خشم عمومی را نسبت به برخورد غیرانسانی با مردم برانگیخت و توجه همگان را به بحران نان در این کشور جلب کرد.

افزایش خشم

النقری گفت حتی الآن هم گاهی در مناطق تحت نظارت رژیم اگر یکی از اعضای نیروهای امنیتی بخواهد جای افراد ایستاده در صف نان را بگیرد، به آنها توهین می ‌کند یا کتکشان می ‌زند.

او خاطرنشان کرد: «نارضایتی مردم غیرنظامی نه تنها متوجه رژیم است، بلکه شامل حال روسیه هم می ‌شود که می‌ تواند این کالا را تأمین کند اما از تعهدش سر باز می ‌زند.»

محمد ابراهیم، که ۴۵ سال دارد و راننده تاکسی است، هر روز ساعت ۳ صبح در صف طولانی خرید نان در نانوایی محل خود در شهر طرطوس می ‌ایستد. سه یا چهار ساعت بعد هم باید به نزدیک‌ ترین پمپ بنزین برود و دوباره در صف بنزین بماند.

او گفت: «به خاطر بالا رفتن سرسام ‌آور قیمت‌ ها، باید حداقل ۱۲ ساعت در روز کار کنم تا نیازهای اولیه خانواده ‌ام را تأمین کنم. اما به جای کار کردن، ساعت‌ ها در صف بنزین و نان معطل می‌ شوم.»

او با متهم کردن رژیم به استفاده از گندم بی ‌کیفیت، گفت کیفیت نانی که در بازار به فروش می ‌رسد «خیلی پایین است.»

وی گفت از سوی دیگر، فروش آرد و نان در بازار سیاه قوت گرفته و در بازار سیاه، یک بسته نان به قیمت ۵۰۰ پوند سوریه (۱ دلار) فروخته می‌ شود، که پنج برابر قیمت رسمی است.