عدم آمادگی سپاه برای قیام داخلی بعدی به دلیل گسترش حوزه فعالیت و فقدان بودجه

ناظران ایران گفتند که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که به دلیل استقرارهای منطقه ای خود ضعیف شده و با کمبود بودجه شدید روبروست، ممکن است توانایی مقابله با یک قیام گسترده دیگر علیه رژیم ایران را نداشته باشد.

اعتراضات ناشی از یک انتخابات بحث برانگیز وضعیت کشور را در «جنبش سبز» در سال ۱۳۸۸ آشفته کرد، و اعتراضات سراسری در آبان ۱۳۹۸ بر سر افزایش ناگهانی قیمت بنزین با سرکوب گسترده سپاه مواجه شد.

سپاه و نیروی مقاومت بسیج -- گروه شبه نظامی وابسته به سپاه و فعال در زمینه امنیت داخلی -- در جریان سرکوب سراسری اعتراضات بنزین حدود ۱۵۰۰ معترض را کشتند و هزاران نفر را دستگیر کردند.

اتحادیه اروپا در ۲۳ فروردین، سه زندان معروف و هشت مقام امنیتی ایران - از جمله حسین سلامی، فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، را به دلیل سرکوب های سال ۱۳۹۸ به فهرست سیاه تحریم ها اضافه کرد.

سلامی «مسئولیت نقض شدید حقوق بشر را بر عهده دارد.» وی خاطرنشان کرد که افراد تحت فرمان او «از قوه قهریه برای سرکوب اعتراضات آبان ۱۳۹۸ در ایران استفاده کرده و باعث کشته و زخمی شدن معترضان غیرمسلح شده اند.»

معترضان که هنوز دلسرد نشده اند، از آن زمان مرتباً در سرتاسر ایران به خیابان ها می آیند تا حقوق اولیه خود، از جمله آب، کار، واکسن مطالبه کنند و رژیم را به دلیل اولویت دادن به دستور کار خارجی خود بر اقتصاد داخلی تقبیح کنند.

احتمالاً در آینده در ایران تظاهرات -- که برخی از آنها بسیار گسترده خواهند بود -- رخ خواهد داد.

اما نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی آن قدر پول و منابع خود را صرف نفوذ در منطقه کرده که هم به دلیل کمبود بودجه و هم به دلیل تحریم، توانایی مقابله و سرکوبش به شدت کاهش یافته است.

گسترش بیش از حد و ضعیف شدن سپاه

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دهه گذشته درصد بسیاری از نیروها و منابع خود را به مداخله منطقه ای اختصاص داده و حضورش در سوریه، لبنان، عراق، و یمن را تثبیت کرده است.

ناظران بر این باورند که در نتیجه نیروهای نظامی و انتظامی ایران ممکن است در اعتراضات گسترده آینده، ضعیف‌ و آسیب‌پذیر باشند.

کامران پرورش خواه، تحلیلگر امنیتی ایران، گفت: «تهدیدات منطقه ای که ایران برای خودش به وجود آورده، باعث پراکندگی منابع نظامی و لجستیکی سپاه شده است.»

وی گفت، جمهوری اسلامی اکنون علاوه بر حضور نظامی فعال در سوریه، لبنان، یمن، و عراق، باید مراقب تحولات و تحرکات نظامی در مرز خود با جمهوری آذربایجان نیز باشد.

معترضان در خوزستان، پرآب ترین و نفت خیزترین استان ایران که میزبان پنج رودخانه بزرگ از جمله کارون -- طولانی ترین رودخانه ایران است -- از اواخر تیر ماه در اعتراض به کمبود آب در میان خشکسالی شدید به خیابان ها ریخته اند.

پاسخ مقامات حکومت به این اعتراض ها نخست انکار نسبت به وقوع آن و سپس گسیل نیروهای امنیتی برای سرکوب معترضان بود.

در جریان این اعتراض ها تعدادی از معترضان هدف گلوله قرار گرفته و کشته شدند.

مسعود پزشکیان، نماینده مجلس شورای اسلامی، روز ۱۸ آبان گفت: «وقتی مشکل مردم حل نشود و در عوض ادامه پیدا کند، امکان هر اتفاقی هست.»

میشل باشله، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد، از مقامات جمهوری اسلامی ایران خواست به منظور رسیدگی به مسئله كمبود مزمن آب در استان خوزستان «اقدام فوری» انجام دهند.

او در تیر ماه، زمانی که این اعتراضات آغاز شد، گفت که رسیدگی به این اقدام باید بدون استفاده از قوه قهریه و بازداشت های گسترده برای سرکوب اعتراض ها صورت بگیرد.

وی گفت: «تأثیر بحران ویرانگر آب بر زندگی، بهداشت، و رفاه مردم خوزستان باید در مرکز توجه حکومت قرار بگیرد، نه اعتراض های مردمی که به واسطه سال ها سهل‌انگاری مستأصل شده اند.»

وی افزود: «من از کشته و زخمی شدن‌ افراد در هفته گذشته و همچنین دستگیری ها و بازداشت های گسترده، بی اندازه نگرانم.»

از دست دادن درآمد

ناظران به المشارق گفتند، نیروهای امنیتی ایران از بابت محدود کردن دسترسی به رسانه های اجتماعی و انتشار اطلاعات دروغ درباره تظاهرات شهرت دارند.

آنها با اشاره به کاهش قابل توجه درآمد ناشی از تحریم ها گفتند، در نتیجه این تحریم های بین المللی توانایی آنها برای سرکوب کردن کاهش یافته است.

میزان تجارت خارجی ایران از ۴۶ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۸، به ۲۸ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۹ رسیده و برای سال جاری حدود ۱۸ میلیارد دلار برآورد می شود.

سرمایه گذاران خارجی، به ویژه شرکت های اروپایی، ایران را ترک کرده اند.

مژگان قریب، کارشناس اقتصادی مقیم تهران، می گوید: «مقامات ایران و روحانیان وابسته به حکومت می گویند ایران موفق شده است خارج از نظام بانکی جهانی درآمد خود از صدور نفت را به دست بیاورد.»

او گفت: «اما این اظهارات شعاری بیش نیست. درآمد نفتی ایران که منبع اصلی بودجه آن کشور است به شدت کاهش یافته است.»

«حتی کشورهایی که متحدان حکومت ایران شمرده می شوند -- از جمله روسیه و چین -- در معاملات مالی با ایران مشکلات فراوانی دارند.»

قریب افزود: «ایران به دلیل تحریم بانکی حتی نتوانسته مطالبه خود بابت صدور برق به عراق -- کشور همسایه‌اش که نفوذ زیادی هم در آن دارد -- وصول کند.»‌

فشار تحریم ها و به ویژه تمدید تحریم فروش تسلیحات به ایران، نیروهای امنیتی را با مشکلی دوچندان مواجه کرده است.

از یک سو، شمار زیادی از نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به کشورهای منطقه اعزام شده اند تا سیاست نفوذ جمهوری اسلامی در آن کشورها را پیش ببرند، هرچند این نیروها فاقد منابع مالی برای انجام این وظیفه هستند.

از سوی دیگر، تحلیلگران هشدار می دهند که پس از گذشت ۱۰ سال از سیاست تهاجمی ایران در منطقه، همزمان با اعتراضات و تظاهرات متناوب مردمی علیه حکومت، شرایط برای قیام داخلی در ایران مانند آنچه در «بهار عربی» رخ داد، مهیا شده است.

آنها گفتند که رژیم ایران به دلیل کمبود شدید منابع، آمادگی لازم برای سرکوب چنین اعتراضاتی را ندارد.