انتقاد شدید عفو بین‌الملل از «فضای مصونیت از مجازات» درخصوص موارد مرگ در زندان‌های ایران

عفو بین‌الملل «فضای مصونیت از مجازات» حاکم بر ایران درخصوص موارد مرگ در زندان را محکوم کرده است، با وجود اینکه در ١١ سال گذشته بیش از ٧٠ مورد از این دست گزارش شده است.

این سازمان حقوق بشری مستقر در لندن در بیانیه‌ای در روز چهارشنبه (٢٤ شهریور) گفت: «مقامات ایرانی با وجود گزارش‌های معتبر مبنی بر شکنجه یا سایر بدرفتاری‌ها یا استفاده مرگبار از سلاح گرم و گاز اشک‌آور توسط مقامات، درخصوص دست‌کم ٧٢ مورد مرگ از دی‌ماه ١٣٨٨ تاکنون پاسخگو نبوده‌اند.»

عفو بین‌الملل گفت آخرین مورد مستند شده از این دست مربوط به جوانی ٣١ ساله است که مقامات وزارت اطلاعات در ارومیه، استان آذربایجان غربی ١٧ شهریور مرگ وی را به خانواده‌اش اعلام کرد.

هبا مورایف، مدیر خاورمیانه و آفریقای شمالی عفو بین‌الملل گفت: «گزارش‌های مربوط به مرگ یاسر منگوری در شرایط مشکوک بیش از پیش نشان می‌دهد که چگونه فضای مصونیت از مجازات حاکم بر این فضا به نیروهای امنیتی جسارت می‌بخشد تا بدون هیچ‌گونه ترس از عواقب و مسئولیت‌پذیری، حق حیات زندانیان را نقض کنند.»

مقامات قضایی ایران روز چهارشنبه اعلام کردند که منگوری «در درگیری مسلحانه کشته شد.»

عفو بین‌الملل گفت منابع آگاه گفته‌اند که در ٤٦ مورد از ٧٢ مورد مرگ در زندان، این اتفاق ناشی از «شکنجه جسمی یا سایر بدرفتاری‌ها به دست مأموران اطلاعاتی و امنیتی یا مقامات زندان» بوده است.

عفو بین‌الملل گفت ١٥ مرگ دیگر در اثر استفاده از سلاح گرم یا گاز اشک‌آور توسط نگهبانان زندان برای سرکوب اعتراضات صورت گرفته به دلیل ترس از ابتلا به ویروس کرونا رخ داده است.

این سازمان افزود در ١١ مورد باقی‌مانده نیز مرگ در شرایط مشکوکی رخ داده است، اما جزئیات بیشتری در مورد علل احتمالی در دسترس نیست.

این سازمان دیده‌بان حقوق بشری گفت: «مقامات ایرانی معمولاً به شکلی عجولانه و بدون انجام تحقیقات مستقل و شفاف موارد مرگ در زندان را به خودکشی، مصرف بیش از حد مواد مخدر یا بیماری منتسب می‌کنند.»

سابقه نقض حقوق

گزارش عفو بین‌الملل در پی اعتراف رئیس سازمان زندان‌های ایران در ماه گذشته منتشر شده است. وی پس از آنکه ویدئوهای منتشر شده در خارج از کشور ظاهراً خشونت علیه زندانیان را به تصویر کشید، اقرار کرد که «رفتارهای غیرقابل قبولی» در زندان بدنام اوین در تهران رخ داده است.

گزارش شده است که فیلم ضرب و شتم و بدرفتاری نگهبانان با زندانیان از طریق هکرهایی به‌دست آمده است که به دوربین‌های نظارتی زندان دسترسی پیدا کرده‌اند.

زندان اوین، واقع در شمال تهران یکی از بدنام‌ترین زندان‌های این کشور است که تقریباً تمام زندانیان سیاسی برجسته در آن زندانی شده‌اند.

در تیرماه سال‌جاری عفو بین‌الملل و نه گروه حقوق بشری دیگر از کشورهای عضو شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد خواستار ایجاد مکانیزمی برای جمع‌آوری، حفظ و تحلیل شواهد مربوط به جدی‌ترین جنایات انجام شده در جمهوری اسلامی شدند.

در ٥ مرداد ماه، دادستان‌های سوئد آغاز به محاکمه حمید نوری تبعه ایرانی کردند. او متهم به «جنایت جنگی و قتل» مربوط به اعدام بیش از ١٠٠ زندانی سیاسی در سال ١٣٦٧ در ایران است.

تصمیم‌گیری درخصوص این اعدام‌های دسته جمعی توسط گروهی صورت گرفت که بعداً به «کمیته مرگ» معروف شد؛ ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران نیز نقش کلیدی در آن داشت.

غرب نسبت به رفتار با زندانیان و حبس روشنفکران و مدافعان حقوق بشر در زندان‌های ایران بی‌توجه نبوده است.

در روز پنجشنبه، انجمن نویسندگان ایالات متحده موسوم به پن اعلام کرد جایزه خود را در بخش «آزادی نوشتار» به سه نویسنده زندانی ایرانی اعطا می‌کند.

این سه نفر به اتهاماتی مانند «تهدید امنیت ملی و تبلیغ علیه رژیم» در مجموع به ١٥.٥ سال زندان محکوم شده‌اند.