متهم شدن ایران به خودداری عامدانه از ارائه خدمات پزشکی به زندانیان

پاریس -- گروه حقوق بشری عفو بین الملل روز سه شنبه (۲۳ فروردین) ایران را به خودداری عامدانه از ارائه مراقبت های پزشکی نجات‌بخش به زندانیان متهم کرد. این سازمان گفت که از سال ۱۳۸۹ تاکنون مرگ ۹۶ زندانی به دلیل عدم دریافت مراقبت‌های درمانی را تأیید می کند.

این گزارش پس از وقوع چندین مورد بسیار شاخص و پر سر و صدا در سال جاری از مرگ زندانیان منتشر شده است. به گفته فعالان، دلیل مرگ آنها ناکامی حکومت ایران در مداوای مناسب بیماری های آنها بوده است.

از جمله این موارد مرگ بکتاش آبتین، شاعر و فیلمساز ایرانی که دی ماه گذشته پس از ابتلا به کووید-۱۹ جان باخت، و شکرالله جبلی، زندانی دوتابعیتی استرالیایی-ایرانی که اسفند گذشته پس از مشکلات پیاپی پزشکی درگذشت.

به گفته عفو بین‌الملل، چنین مرگ‌هایی که بر اثر محرومیت عامدانه از مراقبت‌های بهداشتی روی می دهد، به منزله اعدام فراقانونی است.

مقامات جمهوری اسلامی مطابق با الگوهای ریشه‌دار مصونیت سیستماتیک از مجازات در ایران، از انجام هرگونه تحقیقات مستقل و شفاف در مورد این مرگ‌ها خودداری کرده‌اند.

عفو بین الملل گفت که آنها افراد مظنون به داشتن مسئولیت کیفری را نیز تحت تعقیب و مورد مجازات قرار نداده اند.

دایانا الطحاوی، معاون منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در سازمان عفو بین‌ الملل، گفت: «بی‌اعتنایی وحشتناک مقامات ایرانی به زندگی انسان‌ها عملاً زندان‌های ایران را به اتاق انتظار مرگ برای زندانیان بیمار تبدیل کرده است؛ جایی که شرایط قابل درمان زندانیان به‌طور غم‌انگیزی فاجعه‌بار می‌شود.»

وی افزود: «موارد مرگ‌ در بازداشت که در نتیجه محرومیت عامدانه از مراقبت‌های پزشکی روی می دهد، به منزله محرومیت خودسرانه از حق حیات است و بر اساس قوانین بین‌المللی نقض جدی حقوق بشر محسوب می شود.»

محرومیت از دسترسی به خدمات پزشکی

عفو بین‌الملل اعلام کرد که از دی ماه ۱۳۸۸ مرگ ۹۲ مرد و ۴ زن در ۳۰ زندان واقع در ۱۸ استان سراسر ایران در چنین شرایطی را تأیید کرده است. این نهاد خاطرنشان کرده است که این موارد «بیشتر به منزله نمونه هستند و جامع نیستند.»

تعداد واقعی مواردی از این دست، احتمالاً بیشتر است.

این فهرست موارد مرگ در بازداشت، گزارش‌های موثق از شکنجه فیزیکی یا استفاده از سلاح گرم را که عفو بین‌الملل در شهریور ماه به آن پرداخته بود، دربر نمی‌گیرد.

این گروه حقوق بشری در گزارش این هفته خود گفت که چگونه مقامات زندان مکرراً زندانیان را از دسترسی به مراقبت های پزشکی کافی از جمله آزمایش های تشخیصی، معاینات منظم، و مراقبت های پس از جراحی محروم می کنند.

«این امر منجر به بدتر شدن مشکلات سلامتی، ایجاد درد و رنج مضاعف بر زندانیان بیمار، و در نهایت سبب مرگ نابهنگام آنها می شود یا در مرگ آنها نقش خواهد داشت.»‌

در این گزارش آمده است که از مجموع ۹۶ زندانی درگذشته، ۶۴ تن در زندان -- و نه در بیمارستان -- جانشان را از دست داده اند. در اکثر قریب به اتفاق موارد، زندانیان فوت شده جوان یا میانسال بودند.

در حداقل شش مورد، زندانیان بدحال به سلول‌های انفرادی، بندهای مجازات، یا بخش‌های قرنطینه منتقل شدند. چهار تن در انزوا در زندان درگذشتند و دو نفر زمانی که دیگر خیلی دیر شده بود، مجوز انتقال به بیمارستان را دریافت کردند.

بخش بزرگی از این مرگ‌ و میرها در زندان‌های شمال غربی ایران که زندانیان بسیاری از اقلیت‌های کرد و آذربایجانی در آن نگهداری می‌شوند، و در جنوب شرقی ایران که اکثر زندانیان از اقلیت بلوچ ایران هستند، روی داده است.

در بسیاری از موارد، کارکنان درمانگاه و مقامات زندان، زندانیانی را که با شرایط پزشکی اضطراری مواجه هستند، به «ظاهرسازی» یا «بزرگ‌نمایی» علائم بیماری خود متهم می‌کنند.

عفو بین الملل اعلام کرد، آبتین حدود شش هفته پس از بروز نخستین علائم بیماری در زندان بدنام اوین تهران بر اثر ابتلا به کووید-۱۹ درگذشت.

در این بیانیه آمده است: «پس از ابتلای وی به ویروس در آذر ماه گذشته، مقامات با جلوگیری عامدانه از دسترسی به موقع او به مداواهای پزشکی تخصصی در یک مرکز مجهز مخصوص رسیدگی به موارد کووید-۱۹، سبب مرگ او شدند یا در مرگ او نقش داشتند.»

«سایه مرگ»

جبلی که به دلیل یک اختلاف مالی زندانی شده بود، پس از «بیش از دو سال شکنجه و بدرفتاری های دیگر از جمله محرومیت از دسترسی به مراقبت های پزشکی تخصصی کافی» جان باخت.

به گفته عفو بین‌الملل، جبلی پس از اینکه زندانیان او را در حالی یافتند که از هوش رفته بود و کنترل دفع مثانه و روده‌اش را از دست داده بود، به بیمارستان منتقل شد و در آنجا درگذشت.

عفو بین‌الملل گفت: «بحران مصونیت‌های نظام‌مند حاکم در ایران، به مقامات زندان این جسارت را داده است که به محروم کردن مرگبار زندانیان از دسترسی به مراقبت‌های پزشکی ادامه دهند.»

افزون بر امتناع سازمان‌یافته از تحقیق درباره این موارد، مقامات روایتی را تبلیغ می کنند که از کیفیت خدمات پزشکی ارائه شده به زندانیان به عنوان «نمونه» یا «بی نظیر» در سراسر جهان تقدیر می کند.

به گفته این گروه، این امر نشان می دهد که «آنها قصدی برای تغییر رویه ندارند.»

الطحاوی گفت: «تا زمانی که تحقیقات مؤثر، کامل، شفاف، بی‌طرفانه، و مستقل برای تعیین شرایط منجر به مرگ در بازداشتگاه‌ها و مسئولیت افراد دخیل در این مرگ‌ها انجام نشود، سایه مرگ همچنان بر سر زندانیان بیمار ایران باقی خواهد ماند.»

عفو بین‌الملل شهریور ماه فهرستی را از اسامی افرادی که در ۱۱ سال گذشته در زندان‌های ایران جان باخته‌اند، منتشر کرد.

به دنبال این گزارش، رئیس سازمان زندان‌های ایران به وجود «رفتار غیرقابل قبول» در زندان بدنام اوین تهران اذعان کرد. این امر پس از آن روی داد که فیلم‌های منتشر شده در خارج از کشور خشونت علیه زندانیان را به تصویر می‌کشید.

بنا بر گزارش ها، فیلم های مربوط به ضرب و جرح و بدرفتاری زندانبانان با زندانیان توسط هکرهایی که به دوربین های نظارتی در زندان دسترسی داشتند، به دست آمده بود.

اذعان حاج محمدی در آن زمان موجب برانگیخته شدن خشم کاربران در فضای مجازی شد.