هشدار سازمان‌های حقوق بشری درباره روش‌های «وحشتناک» سوءاستفاده در زندان‌های ایران

همواره نگرانی در مورد سوءاستفاده در زندان‌های ایران وجود داشته است، اما مجموعه‌ای از ادعاهای اخیر در خصوص بازداشت‌شدگان معروف و زندانیان گمنام و ادعاهای منتشر در شبکه‌های اجتماعی موجب افزایش این نگرانی شده است.

ویدیوهای کتک خوردن زندانیان از زندانبانان و گزارش‌هایی از موارد متعدد سوءاستفاده در زندان‌های زنان موجب افزایش نگرانی‌ها شده است.

تارا سپهری‌فر، پژوهشگر ارشد ایرانی در دیدبان حقوق بشر، گفت: «دستگاه اطلاعاتی ایران، با همکاری نزدیک دادگاه انقلاب، سیستم دادگستری را به شالوده سرکوب تبدیل کرده است.»

سپهری‌فر افزود: «قربانیان بدرفتاری‌های وحشتناکی را تجربه می‌کنند و هیچ راهی برای مطالبه غرامت و پاسخگویی پیش رویشان نیست.»

دادگاه انقلاب ایران، که کار خود را پس از انقلاب ۱۳۵۷ آغاز کرد، افراد مظنون به ارتکاب جرایمی نظیر قاچاق، توهین به مقدسات، تحریک خشونت یا اقدام به براندازی جمهوری اسلامی را محاکمه می‌کند.

دیدبان حقوق بشر و مرکز حقوق بشر ایران واقع در نیویورک هفته گذشته نسبت به پرونده پیام درفشان، وکیل برجسته دادگستری، هشدار دادند؛ پیام درفشان وکالت افرادی چون نسرین ستوده، وکیل حقوق بشر برنده جوایز متعدد که در زندان به سر می‌برد، را به عهده داشته است.

در ادعاهایی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده و دیدبان حقوق بشر به طور مستقل آنها را تأیید کرده، سعید دهقان، وکیل دادگستری، گفته است که اندکی پس از دستگیری درفشان در خردادماه ۱۳۹۹، ماده نامعلومی به بدن او تزریق شده و پس از آن دچار تشنج شده و قسمتی از زبانش را در اثر گاز گرفتن قطع کرده است.

درفشان به یک بیمارستان روانپزشکی منتقل شده و گفته می‌شود تحت درمان با شوک الکتریکی قرار گرفته و بعداً با مرخصی استعلاجی به صورت مشروط آزاد شده است.

سپهری‌فر گفت: «سوءاستفاده‌های منزجرکننده مسئولان و بی‌توجهی به وضعیت پزشکی یک وکیل برجسته حقوق بشری باید نگرانی شدید ما را نسبت به وضعیت ده‌ها زندانی سیاسی کمتر شناخته‌شده در ایران برانگیزد.»

شکنجه‌های فراگیر

بحث اخیر بعد از آن مطرح شد که گروهی تحت عنوان عدالت علی در مردادماه سال جاری فیلم‌های لورفته دوربین‌های نظارتی زندان اوین تهران را منتشر کرد که در آن زندانبانان در حال کتک زدن و بدرفتاری با زندانیان دیده می‌شوند.

محمدمهدی حاج‌محمدی، رئیس سازمان زندان‌های کشور، در پاسخی نادر نسبت به ویدیویی که به طور گسترده در رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی منتشر شده بود گفت: «مسئولیت این رفتارهای غیر قابل قبول» را پذیرفته اما از عذرخواهی از زندانیان و خانواده‌هایشان امتناع ورزید.

در قسمتی از فیلم‌های لورفته، مردی به ظاهر نحیف دیده می‌شود که از داخل خودرویی در پارکینگ بیرون انداخته و سپس به داخل زندان کشانده می‌شود. در ویدیوی دیگری یک روحانی دیده می‌شود که از پله‌ها پایین می‌آید و بدون اینکه توقف کند از کنار آن مرد می‌گذرد.

در ویدیوهای دیگر، چند زندانبان در حال کتک زدن مردی با لباس زندان هستند. یک نگهبان با مشت به زندانی دیگری در سلول بازداشت حمله‌ور می‌شود. زندانبانان با خود درگیری دارند و همین طور زندانیان. بسیاری از زندانیان با ازدحام در سلول‌های کوچک جا داده شده‌اند.

سازمان عفو بین‌الملل این ویدیوها را تنها «نوک کوه یخ شکنجه‌های فراگیر» توصیف کرد.

این سازمان سال گذشته در گزارشی گفت روش‌های شکنجه عبارتند از کتک زدن، شلاق زدن، استفاده از شوک الکتریکی، قرار دادن افراد در موقعیت‌های استرس‌آور، اعدام‌های صوری، القای حس خفگی با آب و خشونت جنسی.‌

سازمان عفو بین‌الملل در شهریورماه سال جاری نیز تحقیقاتی را منتشر کرد که در آن ایران به عدم پاسخگویی در قبال حداقل ۷۲ فقره مرگ در بازداشتگاه‌ها از دی‌ماه ۱۳۸۸ تاکنون متهم شده است، «علی‌رغم وصول گزارش‌های موثق مبنی بر وقوع این موارد مرگ در اثر شکنجه یا سایر بدرفتاری‌ها یا استفاده مرگبار از سلاح و گاز اشک‌آور توسط مسئولین.»

آخرین مورد از این گونه مرگ‌ها -- که عفو بین‌الملل آن را «مشکوک» دانسته است -- مورد شاهین ناصری، ۴۹ ساله بود که در شهریورماه پس از انتقال از زندان تهران به محل نامعلومی به وقوع پیوست.

ناصری گفته بود که شاهد شکنجه نوید افکاری، کشتی‌گیر حرفه‌ای و معترض ایرانی بوده است؛ اعدام نوید افکاری در شهریور ۱۳۹۹ فریاد اعتراض جهانیان را برانگیخت.

افکاری از اعتراف‌گیری زیر فشار شکنجه با روش‌هایی چون کتک زدن و وارد کردن الکل در بینی شکایت کرده بود.

«جهنم فراموش‌شده»

به گفته خانواده سپیده قلیان، فعال ایرانی، بیش از بیست عضو نیروهای امنیتی ایران در شب ۲۰ مهرماه به خانه او در شهر اهواز ریختند.

قلیان، که در زمان این اتفاق در مرخصی از زندان به سر می‌برد، ابتدا در سال ۱۳۹۷ در جریان اعتصابات کارخانه شکر هفت‌تپه در خوزستان دستگیر شده بود.

مأموران پس از ریختن به خانه قلیان، او را به محل نامعلومی بردند و بعداً مشخص شد که به زندان اوین منتقل شده است.

فعالان موضوع دستگیری مجدد و ناگهانی او را به رشته توییتی ارتباط دادند که او در شهریورماه در توییتر منتشر کرده و در آن به جزئیات ناراحت‌کننده وضعیتش در بند زنان زندان بوشهر در جنوب ایران پرداخته بود.

این خانم ۲۶ ساله زندان بوشهر را «جایی نزدیک آخر دنیا» و «جهنم فراموش‌شده‌ای» توصیف کرده بود که سبعیت جاری در آن «حتی در خیالاتم هم نمی‌گنجید.»

او گفت، زنان زندانی وادار به ارائه خدمات جنسی به زندانبانان می‌شدند و هفته‌ها از حق پوشیدن لباس زیر، حتی در زمان قاعدگی، محروم می‌شدند.

او در مطلبی نوشت، یکی از زندانیان را در صف حضور و غیاب برای تنبیه وادار به لخت شدن کردند.

قلیان کتابی هم درباره تجاربش در زندان و در زیر شکنجه نوشته است که تارنمای فارسی و انگلیسی‌زبان ایران وایر در لندن منتشر کرده است.

او در مورد تجربه‌اش در زندان نوشت: «می‌ترسم جان سالم به در نبرم.»

«اینکه بگویم وحشت‌زده‌ام گویای احساساتم نیست. احساس می‌کنم چیز داغی از بدنم به بیرون سرازیر می‌شود. زبانم بند آمده است. وقتی کتکم می‌زنند حتی نای نالیدن ندارم.»