خشم مردم فقرزده ایران از بهای صد میلیارد دلاری «سرمایه‌ گذاری» در سوریه

به گفته کارشناسان مسائل ایران، دخالت تهران در امور سوریه میلیاردها دلار برای مردم ایران هزینه داشته است و شاید هیچ وقت بازگردانده نشود.

از زمان شروع کشمکش در سال ۱۳۹۰، ایران همواره پول و کمک‌ های دیگری برای بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، فراهم کرده است.

طبق گزارش شورای آتلانتیک در بهمن ‌ماه ۱۳۹۸، بعضی از این کمک ‌ها عبارتند از یک اعتبار ۷.۶ میلیارد دلاری، محموله‌ های نفتی به ارزش ۱۰.۳ میلیارد دلار (فقط بین سال ‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷) و سایر حمایت ‌های مالی.

در این گزارش آمده است که از حمایت ‌های ایران برای پرداخت حقوق شبه ‌نظامیان متحد و کمک ‌رسانی به رژیم اسد استفاده شده است.

طبق این گزارش، برآوردهای موجود در مورد هزینه ‌های واقعی ایران در حوزه‌ های نظامی و اقتصادی سوریه نشان می ‌دهند تنها در هفت سال اول جنگ بین ۳۰ تا ۱۰۵ میلیارد دلار هزینه شده است.

بشیر البسام، وکیل سوری، به المشارق گفت: «تعیین مبلغ دقیق پولی که ایران از سال ۱۳۹۱ تاکنون در سوریه هزینه کرده ممکن نیست، اما قطعاً بیشتر از مبلغی است که در حال حاضر در رسانه‌ ها و بعضی گزارش‌ ها گفته می‌ شود، یعنی ۳۰ میلیارد دلار.»

به گفته بسام، مبلغ بالاتر به علت همپوشانی کمک ‌هاست که هم حمایت ‌های مستقیم و هم اعتبارات را شامل می ‌شود.

وی خاطرنشان کرد در مبلغ کمتری که رسانه‌ ها اعلام کرده‌ اند حمایت ایران از گروه‌ های شبه ‌نظامی عراق و لبنان، «که نقش زیادی در جنگ سوریه داشته‌ اند»، لحاظ نشده است.

وی افزود رقم حمایت ایران از حزب ‌الله لبنان به تنهایی حدود ۸۰۰ میلیون دلار در سال است؛ او همچنین خاطرنشان کرد مبلغی که ایران به حزب‌ الله و گروه‌ های شبه ‌نظامی مختلف در عراق پرداخته در جنگ سوریه نیز «سرمایه ‌گذاری» شده است.

رقابت با روسیه

گزارش شورای آتلانتیک می ‌گوید صرف نظر از مبلغی که ایران هزینه کرده، «تقریباً غیرممکن است که سوریه هیچ بخشی از بدهی خود را به ایران برگردانده باشد چرا که حکومت این کشور به سختی از پس هزینه‌ های خود نیز برمی‌آید.»

از سوی دیگر، در ادامه این گزارش آمده است که انتظارات تجاری ایران در سوریه نیز برآورده نشده و سهم ایران از بازار سوریه در فاصله سال ‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۶ تنها ۳ درصد بوده است.

این گزارش اعلام کرد: «تا تحریم ‌های رژیم اسد برداشته نشده، احتمال اینکه ایران از هر گونه طرح بازسازی نفع ببرد خیلی کم است. اگر تحریم ‌های سوریه برداشته شود و کشورهای دیگر نظیر چین وارد صحنه شوند، احتمالاً رقابت سخت‌ تر خواهد شد.»

به گفته ناظران، به نظر می‌رسد روسیه از جهات خاصی یکی از رقبای اصلی باشد.

عبدالنبی بکار، کارشناس مسائل سیاسی، گفت: «ایران علی‌ رغم تلاش ‌های نومیدانه‌ ای که برای تسلط بر سوریه می‌ کند، باید با نفوذ روسیه رقابت کند که از نفوذ سیاسی گسترده ‌ای برخوردار است.»

بکار گفت: «ایران از طریق سپاه و نیروهای وابسته آن سعی در گسترش حضور خود در مناطق مختلف سوریه دارد.»

وی افزود ایران «از طریق طرح‌ های اقتصادی و دیگر طرح ‌های مرتبط با ترمیم زیرساخت‌ها و بازسازی» پیش می ‌رود.

بکار گفت: «پر واضح است که ایران دارد وقت می‌ خرد تا قراردادهای دولتی مرتبط با اقتصاد و بازسازی را از آن خود کند بلکه بتواند پول [صرف ‌شده] و زیان ‌هایی را که طی سال‌ های گذشته در سوریه متحمل شده احیا کند.»

«اما روسیه مسلماً در برابر این تلاش ‌ها بیکار نمی ‌نشیند و شاید در فصل پیش رو شاهد افزایش فشار روسیه بر گرده حضور ایران باشیم.»

بکار خاطرنشان کرد بازسازی هم یکی از موضوعات بین‌ المللی است که با بسیاری از مسائل دیگر، از جمله بازگشت پناهجویان و آوارگان داخلی به مناطق محلیشان در سوریه، گره خورده است.

او گفت چنین مسائلی به اتفاق نظر جامعه بین ‌المللی ربط دارد که ممکن است مانع از تلاش ‌های ایران برای مشارکت در فعالیت ‌ها و قراردادهای بازسازی شود.

افزایش ناآرامی‌ های داخلی

با ادامه تحریم ‌های آمریکا برای مهار دخالت‌ های منطقه ‌ای تهران، ایران هم متحمل زیان‌ های مالی فراوانی شده است.

محمود مصطفی، اقتصاددان سوری، گفت: «تحریم ‌های آمریکا علیه ایران و تمام کشورهایی که در منطقه مدیترانه با آن همکاری دارند مؤثرترین راه برای مهار نقشه ‌های توسعه‌ طلبانه ایران به شمار می‌ رود.»

او گفت: «این تحریم‌ ها در مهار فعالیت‌ های سپاه موفق بوده است.»

وی افزود این تحریم ‌ها مقام‌ های ایران را به برداشت از صندوق توسعه ملی واداشته است تا بتوانند نقدینگی بیشتری تزریق کنند و زیان ‌های ناشی از هزینه ‌های صرف‌ شده برای مداخلات منطقه‌ ای و شاخه ‌های مختلف نیروی قدس سپاه را جبران کنند.

مصطفی گفت: «اگر بخواهیم علل شکست اقتصادی و مالی ایران را در نظر بگیریم، دخالت در امور سوریه و تحریم‌ ها در صدر قرار می‌ گیرد.»

وی افزود تحریم‌ ها «باید دولت ایران را هرچه بیشتر مهار کند» و خاطرنشان کرد دولت این کشور با «اعتراضات فزاینده نسبت به سیاست ‌های داخلی و خارجی و به حاشیه راندن بسیاری از مناطق» روبروست.

او افزود: «واضح است که سد ترس طی سال ‌های اخیر شکسته شده و مردم ایران پس از سال‌ ها سرکوب و خفقان، شروع به ابراز خشم خود کرده‌ اند.»

تمام شاخص‌ های اقتصادی اصلی در ایران نشان می‌ دهند که جمهوری اسلامی در شرایط وخیمی قرار دارد و تورم افسارگسیخته، افت ذخایر ارزی و افزایش نارضایتی نسبت به رهبری کشور نیز چاشنی آن شده است.

خشم عمومی نسبت به شرایط اقتصادی و معیشتی به نقطه جوش رسیده و ناظران هشدار داده ‌اند که دور بعدی اعتراضات عمومی ممکن است به مراتب خشونت ‌بارتر از اعتراضات آبان ۹۸ بر سر افزایش قیمت سوخت باشد.