روابط آمریکا و اردن و نیروی ثبات‌آفرین آن در خاورمیانه

همان‌طور که از جایگاه مرکزی‌ اردن در منطقه طی چند دههٔ گذشته انتظار می‌رود، این کشور همچنان نقش کشوری مهم را در امنیت و ثبات خاورمیانه ایفا می‌کند و سفرهای اخیر مقام‌های عالی‌رتبهٔ نظامی آمریکا و تداوم رزمایش‌های نظامی مشترک بین دو کشور نیز گواه این مدعاست.

در آخرین اقدام نیز ژنرال مایکل «اریک» کوریلا، فرمانده ستاد فرماندهی مرکزی ایالات متحده (سنتکام) روز ۵ و ۶ اردیبهشت به اردن سفر کرد و با ملک عبدالله، پادشاه اردن، و مقام‌های عالی‌رتبهٔ نظامی این کشور دیدار کرد.

در بیانیه ۶ اردیبهشت سنتکام آمده است: «رهبران پیرامون همکاری‌های مستمر ایالات متحده و اردن، نوین‌سازی فناوری‌های مشترک، و فرصت‌های تقویت همکاری متقابل گفتگو کردند».

کوریلا سپس مدتی را با ملک عبدالله گذراند و پیرامون تهدیدهای عاجل امنیت و ثبات منطقه و فرصت‌های تقویت همکاری‌های امنیتی بین دو کشور گفتگو کرد.

کوریلا گفت: «همکاری نظامی مداوم ما با نیروهای مسلح اردن برای ثبات منطقه و حفظ منافع دوجانبه مهم است».

او گفت: «اردن نقش مهمی در امنیت و ثبات منطقه دارد. اهمیت راهبردی نیروهای مسلح اردن در نبرد با داعش [دولت اسلامی عراق و شام] روشن شد.»

کوریلا نیروهای مسلح اردن را «سنگر صلح و ثبات منطقه» توصیف کرد.

چنین اظهاراتی پیش‌تر نیز در سفر اخیر لوید آستین، وزیر دفاع ایالات متحده، به خاورمیانه و بازدید او از پایتخت اردن مطرح شده بود، که نشان از روابط همواره نزدیک آمریکا با این متحد دیرینهٔ خود و نقش حیاتی این پادشاهی به‌عنوان نیروی ثبات‌آفرین در منطقه دارد.

آستین در این سفر، که در بحبوحهٔ افزایش تنش‌ها با ایران و ازسرگیری خشونت در اورشلیم و کرانهٔ باختری صورت گرفته بود، از اسرائیل و مصر نیز بازدید کرد.

آستین و ملک عبدالله در دیدار ۱۴ اسفند پیرامون همکاری برای امنیت منطقه و راه‌های تقویت روابط دوجانبه گفتگو کردند.

آستین مجدداً بر تعهد ایالات متحده نسبت به امنیت اردن و امنیت و ثبات منطقه تأکید کرد و از شیوهٔ رهبری ملک عبدالله قدردانی کرد.

به‌گفتهٔ پنتاگون، او دغدغه‌های خود را در مورد چالش‌های مشترک دو کشور از جمله لزوم رسیدن به یک راهکار سیاسی منصفانه در سوریه، تمرکز بر امنیت و ثبات عراق و مقابله با دیگر فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده در منطقه بیان کرده است.

همچنین، آستین مراتب قدردانی خود را به پادشاه اردن اعلام کرد که روز ۷ اسفند با برگزاری نشستی در عقبه موجبات «گفتگوهای جامع و روشن» بین مقام‌های ارشد اردن، مصر، اسرائیل، فلسطین و ایالات متحده را فراهم آورده بود.

پس از نشست عقبه -- که اولین مورد از نوع خود طی چندین سال بود -- نشست دیگری نیز روز ۲۸ اسفند برگزار شد که هدف آن هموار کردن مسیر رو به جلو در راستای رسیدن به توافق صلح‌آمیز بین اسرائیل و فلسطین بود.

هدف از سفر آستین این بود که به اردن اطمینان خاطر بدهد که ایالات متحده همچنان هم‌پیمان کاملاً متعهد این پادشاهی و دیگر متحدان خود در خاورمیانه است و «برای مدتی طولانی‌ اینجاست».

آستین با تأکید بر اینکه این همکاری‌ها که طی دهه‌ها شکل گرفته و پرورش یافته «فی‌الواقع باعث افزایش ثبات شده است» گفت: «از این به بعد هم هرچه بشود در کنارشان خواهیم بود».

او همچنین بر نیت ایالات متحده برای تحکیم همکاری‌های اقتصادی و نظامی با اردن تأکید کرد، که تفاهم‌نامهٔ هفت‌سالهٔ ۱۰/۱۵ میلیارد دلاری بین آمریکا و اردن نیز پشتوانهٔ آن است.

وی رفتار حرفه‌ای نیروهای مسلح اردن را تحسین کرد و ضمن اعلام مراتب قدردانی خود از همکاری نظامی آمریکا و اردن، از کمک‌های اردن در زمینهٔ همکاری‌های امنیتی منطقه تشکر کرد.

همکاری در زمینهٔ مقابله با تروریسم

وزارت امور خارجهٔ آمریکا روز ۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ در گزاره‌برگ خود در ارتباط با اردن خاطرنشان کرد که ایالات متحده «برای سابقهٔ طولانی همکاری و دوستی خود با اردن ارزش زیادی قائل است، کشوری که [آمریکا] از سال ۱۳۲۸ با آن روابط دیپلماتیک داشته است».

در این گزاره‌برگ ‌چنین آمده است: «ایالات متحده قدردان نقش رهبری اردن در پیشبرد صلح و میانه‌روی در منطقه است».

اردن برای ترویج پیام مدارا سخت تلاش کرده است، به‌ویژه با انتشار پیام سال ۱۳۸۳ امّان که طرحی با تبلیغات گسترده به زمامداری ملک عبدالله برای شفاف‌سازی ماهیت حقیقی اسلام بود.

این کشور از پیشگامان منطقه‌ای ائتلاف بین‌المللی علیه داعش بوده و پیوسته در جهت نابودی عناصر باقی‌ماندهٔ این گروه و ایدئولوژی ویرانگرش تلاش کرده است.

اردن عضو ائتلاف عربی به رهبری عربستان سعودی نیز هست که در سال ۱۳۹۴ برای حمایت از دولت مشروع یمن در برابر حوثی‌ها شکل گرفت؛ این کشور همچنین میزبان تلاش‌های میانجی‌گری با هدف هموار کردن مسیر رسیدن به آتش‌بس و راهکار جنگ یمن بوده است.

در اسفند ۱۳۹۷، ایالات متحده و اردن اولین نشست فنی فرآیند عقبه را برای مقابله با تروریسم آنلاین برگزار کردند، که دولت‌ها، شرکت‌های فناوری، سازمان‌های بین‌المللی، اعضای جامعهٔ مدنی و دانشگاهیان در آن حضور داشتند.

طبق گزارش سال ۱۳۹۸ ادارهٔ مقابله با تروریسم وزارت کشور آمریکا در مورد کشور اردن، در خرداد سال بعد نیز جلسهٔ پیگیری دیگری در امّان برگزار شد که تمرکز آن نیز بر مقابله با استفادهٔ تروریستی از اینترنت بود.

و بالاخره در شهریور ۱۳۹۸ در آمریکا، اردن به‌طور مشترک با نیوزیلند و فرانسه از همایش بلندپایهٔ «گفتگوی رهبران: پاسخ‌های راهبردی به روایت‌های افراط‌گرایانهٔ خشونت‌آمیز و تروریستی» حمایت مالی کرد.

سپر اردن ۲۰۲۳

در اواخر اسفندماه، پرسنل نظامی ایالات متحده در رزمایش «سپر اردن ۲۰۲۳» شرکت کردند؛ در این رزمایش به رهبری اردن، پاسخ‌های ممکن نسبت به سناریوهای شبیه‌سازی‌شدهٔ تهدیدات پیچیدهٔ شیمیایی، بیولوژیکی، رادیولوژیکی و هسته‌ای به نمایش گذاشته شد.

به گزارش اردن تایمز، شرکت‌کنندگان، رویه‌های استاندارد مهار این قبیل تهدیدات و بهترین شیوه‌های مقابله با تأثیر آن را به نمایش گذاشتند.

این تمرین، اولین رزمایش در نوع خود در سطح دولت اردن بود و در آن سناریوهای بحران به‌صورت همزمان در امّان، اربد، زرقا و عقبه آشکار شد، که نیازمند پاسخ آنی و مشترک همهٔ شرکت‌کنندگان بود.

در یکی از سناریوها، یک حملهٔ تروریستی به وقوع پیوست که منجر به انفجار یک خط لوله و انتشار گاز آمونیاک در بین جمعیت محلی شد.

این رزمایش توسط مرکز ملی امنیت و مدیریت بحران اردن، ارتش عرب-نیروهای مسلح اردن، آژانس‌های امنیتی و چند مؤسسهٔ عمومی و خصوصی برگزار شد.

این رزمایش به‌صورت مشترک با حضور آژانس کاهش تهدید وزارت دفاع آمریکا، گارد ملی کلورادو و سفارت آمریکا در امّان برگزار شد.

برگزارکنندگان گفتند رزمایش‌هایی نظیر سپر اردن نه تنها از جهت آموزش‌ها و تمرین‌هایی که انجام می‌شود اهمیت دارد، بلکه از حیث موقعیت جغرافیایی پادشاهی اردن در قلب منطقه نیز حائز اهمیت است.

سرهنگ فادی الفشیکات از نیروهای مسلح اردن در گزارش آژانس کاهش تهدید وزارت دفاع آمریکا از این رزمایش گفت: «ما می‌خواهیم اردن را به کانون این منطقه تبدیل کنیم و اکنون در این زمینه تخصص داریم، بنابراین امنیت این منطقه به معنی امنیت جمعیت جهان است».