دشواری فروش جت‌های جنگنده و تسلیحات چینی در نتیجۀ عدم جذابیت پکن به‌عنوان یک شریک راهبردی

فروش محصولات نظامی چین به خارج از این کشور مدت‌هاست که با مشکل دیگری فراتر از مسائل مربوط به قابلیت‌ها و فناوری‌های محدود آن روبه‌رو شده است: هیچ‌کس نمی‌خواهد متحد پکن باشد.

ریچارد ابولافیه، مدیرعامل شرکت «ایرو داینامیک ادوایزری،» در نشریه «فارن‌پالسی» نوشت: «بسیاری انتظار داشتند که با رشد جایگاه جهانی چین، صادرات جنگ‌افزارهای این کشور نیز با جایگاه آن در صحنۀ جهانی تناسب داشته باشد. اما پس از چندین دهه تلاش، این اتفاق نیفتاده است.»

او نوشت: «اساساً کمتر کسی می‌خواهد با پکن شریک شود.»

«اگر شما دوستی نداشته باشید، ارزش سلاح‌های شیک و جالب بسیار کمتر خواهد بود.»

ژورنال‌های بازرگانی و هوافضا دو دهۀ قبل پیش‌بینی می‌کردند که چین در آستانۀ پیشی گرفتن از روسیه به‌عنوان ارائه‌دهندۀ هواپیمای جنگی برای کشورهای در حال توسعه است.

ابولافیه می‌گوید، اما امروز اعداد و ارقام به‌وضوح نشان می‌دهند که این اتفاق نیافتاده است.

بنا بر گزارش مؤسسۀ تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم، ارزش هواپیماهای نظامی صادراتی چین طی سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۹۹ تنها ۷٫۲ میلیارد دلار بوده است.

برای مقایسه، باید گفت که رقم صادرات هواپیماهای جنگی ایالات متحده در این مدت ۹۹٫۶ میلیارد دلار بود، روسیه با ۶۱٫۵ میلیارد دلار در رتبۀ دوم قرار گرفت، و حتی فرانسه نیز با ۱۴٫۷ میلیارد دلار از چین جلو زد.

نشانه‌های اندکی از حرکت رو‌به‌رشد برای چین دیده می‌شود.

ابولافیه گفت: «بهترین توضیح برای این ناکامی، سیاست خارجی چین است.»

تشدید اختلافات با هند و ویتنام باعث می‌شود که چین به‌عنوان تأمین‌کنندۀ تسلیحات در نظر گرفته نشود.

مالزی و اندونزی هم به‌قدری از جاه‌طلبی‌های پکن نگران هستند که به خرید جت‌های جنگندۀ چینی فکر نمی‌کنند.

به‌گفتۀ ابولافیه، علاوه بر این، نظام اقتصادی نسبتاً بستۀ چین به این معنی است که مشتریان بالقوه‌ای که اقتصادهایشان به صادرات متکی است، سود چندانی نخواهند برد؛ چرا که چین می‌خواهد یک تولید‌کننده و صادرکنندۀ مطرح در سطح جهان باشد.

یک همسایۀ غیردوست

تلاش‌های خصومت‌آمیز پکن برای گسترش نفوذ ژئوپلیتیکی و نظامی خود، از دریای چین جنوبی گرفته تا آسیای میانه، تقاضا برای تسلیحات این کشور در منطقه را کاهش داده است.

ارعاب و تهدید چین علیه تایوان در ماه‌های اخیر بارزتر شده و تهاجم روسیه به اوکراین نگرانی‌های تایوان را از این بابت که پکن ممکن است برای انضمام این جزیره اقدام مشابهی را انجام دهد، بیشتر کرده است.

پکن، تایوان دموکراتیک و دارای حاکمیت مستقل را بخشی از قلمرو خود می‌داند که قرار است روزی -- اگر لازم باشد به‌زور -- تصرف شود و این جزیره در ترس دائمی از تهاجم چین به‌سر می‌برد.

بنا بر گزارش پایگاه داده‌های خبرگزاری فرانسه، موارد تجاوز چین به منطقۀ شناسایی پدافند هوایی تایوان که در سال ۱۴۰۱ مجموعاً ۹۶۹ مورد بود، در سال ۱۴۰۱ به بیش از ۱۷۰۰ مورد رسید. این در حالی است که به‌گفتۀ وزارت دفاع تایوان، این رقم در سال ۱۳۹۹ حدود ۳۸۰ مورد تجاوز بوده است.

مانورهای نظامی چین در آب‌های اطراف تایوان -- که جدیدترین مورد آن روز ۱۷ دی برگزار شد -- خطوط کشتیرانی جهانی را نیز تحت تأثیر قرار داده است.

در همین حال، تنش‌ها میان چین و ژاپن پیوسته رو به افزایش است؛ چرا که پکن ادعا می‌کند بر جزایر سنکاکو، که مجمع‌الجزایر غیرمسکونی تحت کنترل ژاپن در دریای چین شرقی است، مالکیت دارد.

چین مدعی مالکیت بر تقریباً تمام دریای چین جنوبی است. سالانه هزاران میلیارد دلار تجارت از طریق این دریا انجام می‌شود. برونئی، مالزی، فیلیپین، تایوان، و ویتنام نیز هر یک نسبت به آن مدعی هستند.

پکن در سال‌های اخیر در منطقۀ آسیای مرکزی، ایدۀ بازگشت به قلمروهای «خودش» را در رسانه‌هایش مطرح کرده است تا به این ترتیب، واکنش مردم منطقه را نسبت به آنچه که به‌گفتۀ ناظران، تهدیدی مستقیم علیه حاکمیت ملی منطقه است، ارزیابی کند.

همچنین، به‌منظور متصل کردن سرزمین اصلی چین به شاخ آفریقا از طریق شبکه‌ای از تأسیسات نظامی و تجاری، پکن فعالیت‌های زیرساختی عظیمی انجام داده است.

خطوط دریایی چین که بخشی از راهبرد «رشتۀ مروارید» است، از چند بندر عمده -- از مالدیو گرفته تا بنگلادش، سریلانکا، پاکستان، ایران، و سومالی -- می‌گذرد.

فعالیت پکن برای احداث زیرساخت‌های جهانی موسوم به طرح «کمربند و جاده» یا «یک کمربند، یک جاده»، از این بندرها فراتر می‌رود و وارد خاک کشورها می‌شود. به این ترتیب، این طرح به دیگر نقاط خاورمیانه، آسیای مرکزی، و آفریقا می‌رسد.

اما منتقدان هشدار می‌دهند که پروژه‌های به‌ظاهر تجاری چین هدفی دوگانه دارند. به‌گفتۀ آنها این پروژه‌ها به ارتش چین که به‌سرعت در حال توسعه است امکان می‌دهند تا دامنۀ دسترسی خود را گسترش دهد.

کمبود مشتری

در حالی که صادرات هواپیماهای اف-۱۶ متعلق به دهۀ ۱۳۶۰، به‌مدت ۴۰ سال پس از رونمایی از آن همچنان ادامه دارد و به‌طور گسترده در بیش از ۲۴ نیروی هوایی در حال فعالیت است، پکن تازه توانسته است مشتری خود برای صادر کردن جی-۱۰ را پیدا کند و آن پاکستان است؛ کشوری که روابط اقتصادی چین با آن و نیز نفوذ سیاسی چین در آن بسیار گسترده است.

در اسفند ۱۴۰۰، نیروی هوایی پاکستان نخستین محمولۀ متشکل از شش فروند از مجموع ۳۶ فروند هواپیمای جی-۱۰سی‌ای را دریافت کرد.

شش فروند دیگر نیز در شهریورماه تحویل داده شدند.

یک گزارش مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی اشاره می‌کند که از سال ۱۳۸۹ تاکنون، ۶۳٫۴ درصد از فروش جنگ‌افزارهای متعارف چین به پاکستان، بنگلادش، و برمه بوده است.

اما جنگ‌افزارهای چینی اگرچه نسبت به همتایان غربی خود ارزان‌تر هستند، اغلب به آن اندازه قابل اعتماد نیستند.

حتی برخی از آنها مانند جت‌های جنگندۀ جی-۱۰ چین، هرگز در میدان جنگ آزمایش نشده‌اند.

چین به‌عنوان کشوری که تلاش می‌کند قدرت صنایع نظامی خود را به بازار عرضه کند، دچار یک نقص شدید است: این کشور بیش از ۴۰ سال است که هیچ‌گونه تجربۀ رزمی نداشته است.

از زمان یک جنگ ۲۷ روزه با متحد سابق، یعنی ویتنام، در ماه‌های بهمن و اسفند ۱۳۵۷، تاکنون هیچ‌کس عملکرد جنگ‌افزارهای ساخت چین در جنگ را مشاهده نکرده است.

در نتیجه، مهندسان و طراحان چینی هیچ شانسی برای مشاهدۀ کاستی‌هایی که نیاز به برطرف کردن‌شان است، نداشته‌اند.

از سوی دیگر، ناظران جنگ در مقرهای نظامی سراسر جهان از سال ۱۳۶۰ تاکنون، مشاهده کرده‌اند که چگونه هواپیماهای اف-۱۶ مرتباً هواپیماهای دشمن را به‌ویژه در خاورمیانه شکست داده‌اند.