تهدید صلح و تجارت جهانی به‌دلیل اختلافات ارضی چین

تایپه، تایوان -- تحلیلگران هشدار می‌دهند که افزایش تهدید نظامی پکن و اختلافات ارضی آن با همسایگانش، خطر مسدود شدن شلوغ‌ترین خطوط کشتیرانی جهان و پیامدهای اقتصادی آن برای جهان را در پی دارد.

مانورهای نظامی ماه گذشتۀ چین در نزدیکی تایوان، تازه‌ترین نمونۀ تهدید ناشی از توسعه‌طلبی نظامی پکن است.

تایوان از سال ۱۳۲۸ دولت خودش را داشته است، اما همواره با خطر حملۀ چین مواجه است. پکن این جزیره را قلمرو خود می‌داند و عهد کرده است که روزی، حتی اگر به زور، آن را تصرف کند.

پس از بازدید مقامات ارشد دولت ایالات متحده از تایوان در روز ۱۱ مرداد، چین در اقدامی تلافی‌جویانه هواپیماهای جنگنده، کشتی‌ها، و موشک‌هایش را برای انجام رزمایش اعزام کرد.

ارتش تایوان گزارش داد، در یک بازۀ زمانی پنج روزه، یعنی از ۱۱ تا ۱۵ مرداد، هواپیماهای نظامی چین دست‌کم ۱۳۱ بار از خط میانۀ تنگۀ تایوان عبور کردند یا به منطقه‌ای که تایوان آن را منطقۀ شناسایی‌شدۀ پدافند هوایی خود می‌نامد، وارد شدند.

به‌گفتۀ ژاپن، ارتش آزادیبخش خلق چین چند موشک بالستیک را به‌سوی آب‌های واقع در نزدیکی تایوان شلیک کرد، که از این میان چهار موشک از ارتفاع بالا از فراز این جزیره عبور کردند. ارتش چین همچنین رزمایش‌هایی را در محل‌هایی که فاصله‌شان با جزیرۀ تایوان از هر زمان دیگری کمتر بود، انجام داد.

هدف عمده این تمرین‌های نظامی این بود که توانایی چین در محاصره و احتمالاً مسدود کردن راه‌های منتهی به تایوان را به این همسایۀ جزیره‌ای خود و نیز به جامعۀ بین‌المللی نشان دهد.

درو تامپسون، هموند ارشد دانشکدۀ سیاست‌گذاری عمومی «لی کوان یو» در سنگاپور که پیش‌تر در پنتاگون کار می‌کرده است، روز ۳ شهریور به نیویورک تایمز گفت: «این جنگ سیاسی است.»

او یادآور شد: «جنبۀ سیاسی کاری که انجام می‌دهند گاه مهم‌تر از خود این رزمایش‌هاست.»

او سی فو، پژوهشگر مؤسسۀ دفاع ملی و پژوهش‌های امنیتی، وابسته به وزارت دفاع تایوان، در این‌باره گفت که اگرچه قصد چین قدرت‌نمایی بوده، این تهدیدها واقعی هستند.

او به تایمز گفت: «من فکر می‌کنم که آنها نیات‌شان مبنی بر محاصرۀ تایوان و مداخلۀ خارجی را نشان داده‌اند. فرض آنها این بود که تایوان منزوی شود، و سپس می‌توانیم با شما بجنگیم.»

از زمان برگزاری این رزمایش‌ها تنش‌ها همچنان بالا بوده است.

به‌گزارش خبرگزاری فرانسه، تایپه و پکن روز دوشنبه (۷ شهریور) یکدیگر را در رابطه با چندین مورد پرواز هواپیماهای بدون سرنشین که اخیراً از سرزمین اصلی چین به یک جزیرۀ دورافتادۀ تایوان رفتند و برخی از آنها پست‌های نظامی را تحت نظر قرار دادند، به باد انتقاد گرفتند.

عکس‌ها و ویدئوهای گرفته‌شده توسط پهپادهای چینی از جزایر کینمن در شبکه‌های اجتماعی تایوان و چین پخش شده است. در یکی از این ویدئوها سربازان تایوانی تلاش می‌کنند با پرتاب سنگ‌ یکی از این پهپادها را وادار به ترک این منطقه کنند.

ژائو لیجیان، سخنگوی وزارت امور خارجۀ چین، گفت: «این موضوع ارزش این همه هیاهو را ندارد»؛ چرا که این پهپادها «در اطراف قلمرو چین پرواز» می‌کردند.

این اظهارات با واکنش خشم‌آلود تایپه همراه شد.

وزارت خارجۀ تایوان اواخر شامگاه دوشنبه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: «دولت توسعه‌طلب و اقتدارگرای حزب کمونیست چین همواره آزار و اذیت دیگر کشورها را به موضوعی روزمره تبدیل کرده است و از این رو، شایستۀ عنوان «دردسرساز منطقه‌ای است.»

مسدود شدن خطوط کشتیرانی

تمرین‌های نظامی چین در آب‌های اطراف تایوان خطوط کشتیرانی جهانی را تحت تأثیر قرار داده است.

تنگۀ تایوان، آبراهی با عرض ۱۸۰ کیلومتر که تایوان را از سرزمین اصلی چین و دیگر نقاط آسیا جدا می‌کند، از مسیرهای اصلی اقیانوسی کشتی‌های تجاری عازم چین، تایوان، ژاپن، و کره جنوبی است.

این مسیرهای کشتیرانی کالاهایی را از مراکز قطب‌های صنعتی آسیایی به بازارهای خاورمیانه، اروپا، و ایالات متحده حمل می‌کنند.

به‌گزارش بلومبرگ، سال گذشته تقریباً نیمی از ناوگان کانتینری و ۸۸ درصد از بزرگترین کشتی‌های جهان بر اساس ظرفیت‌شان، از این آبراه عبور کردند.

مدیران کشتیرانی می‌گویند، در حالی که بندرهای تایوان در جریان این رزمایش‌های نظامی باز بود، کشتی‌های کانتینری و شناورهای حامل گاز طبیعی ناچار شدند مناطق انجام این تمرین‌های نظامی را دور بزنند.

به‌گفتۀ تحلیلگران و مالکان کشتی‌ها، این تغییرمسیرها سبب افزایش هزینه و تأخیر شد، به‌طوری که بعضی از این سفرها به اندازۀ نصف روز طولانی‌تر شدند و اثر این موضوع در سراسر جهان مشاهده شد.

رویترز روز ۱۴ مرداد گزارش داد که گروه‌های بیمه‌گر کشتی‌ها نیز هشدارهایی را برای اعضایشان فرستادند و از آنها خواستند که در کشتیرانی در اطراف تایوان محتاط باشند.

پیتر ساند، تحلیلگر ارشد یک شرکت ارائه‌دهندۀ داده‌های دریایی به نام «زنتا» در ماه مرداد به وال استریت ژورنال گفت: «شانگهای، شلوغ‌ترین بندر جهان، درست در همسایگی این محل قرار دارد و هر گونه اختلال عمده، بر فعالیت ناوگان تجاری چین نیز تأثیر خواهد گذاشت.»

زوی شرایبر، مدیرعامل شاخص کشتیرانی فرایتوس، با اشاره به تمرین‌های نظامی در مردادماه به رویترز گفت: «اگرچه اقدام چین هنوز عملیات ترابری دریایی را چندان مختل نکرده است، در صورتی که مدت زمان آن بیشتر شود مطمئناً می‌تواند اختلال ایجاد کند.»

«درگیری در منطقه ممکن است کشتی‌ها را وادار به انتخاب مسیرهای جایگزین کند، زمان عبور را افزایش دهد، برنامه‌ها را به هم بزند، و سبب تأخیر و هزینه‌های بیشتر شود.»

«رشتۀ مروارید»

تمرین‌های نظامی برای دیگر آبراه‌های مهمی که چین نسبت به آنها ادعا دارد یا در حال توسعۀ حضور نظامی خود در آنهاست، خبر بدی محسوب می‌شود.

چین مدعی مالکیت تقریباً تمام دریای چین جنوبی است. سالانه هزاران میلیارد دلار تجارت از طریق این دریا انجام می‌شود. برونئی، مالزی، فیلیپین، تایوان، و ویتنام نیز هر یک نسبت به آن مدعی هستند.

پکن در سال‌های اخیر در منطقۀ آسیای مرکزی، ایدۀ بازگشت به قلمروهای «خودش» را در رسانه‌هایش مطرح کرده است تا به این ترتیب، واکنش مردم منطقه را نسبت به آنچه که به گفتۀ ناظران، تهدیدی مستقیم علیه حاکمیت ملی منطقه است، ارزیابی کند.

همچنین، به‌منظور متصل کردن سرزمین اصلی چین به شاخ آفریقا از طریق شبکه‌ای از تأسیسات نظامی و تجاری، پکن فعالیت‌های زیرساختی عظیمی انجام داده است.

خطوط دریایی چین که بخشی از راهبرد «رشتۀ مروارید» است، از چند بندر عمده -- از مالدیو گرفته تا بنگلادش، سریلانکا، پاکستان، ایران، و سومالی -- می‌گذرد.

این مسیرها از چند گلوگاه دریایی مهم شامل تنگۀ باب‌المندب، واقع در (حد فاصل یمن در شبه‌جزیرۀ عربستان و جیبوتی و اریتره در شاخ آفریقا)، تنگۀ مالاکا (کانال اصلی کشتیرانی بین اقیانوس‌های هند و آرام)، تنگۀ هرمز (که ایران را از عمان و امارات متحدۀ عربی جدا می‌کند)، و تنگۀ لومبوک (حد فاصل جزایر بالی و اندونزی) عبور می‌کنند.

فعالیت پکن برای احداث زیرساخت‌های جهانی موسوم به طرح «کمربند و جاده» یا «یک کمربند، یک جاده»، از این بندرها فراتر می‌رود و وارد خاک کشورها می‌شود. به این ترتیب، این طرح به دیگر نقاط خاورمیانه، آسیای مرکزی، و آفریقا می‌رسد.

اما منتقدان هشدار می‌دهند که پروژه‌های به‌ظاهر تجاری چین هدفی دوگانه دارند. به‌گفتۀ آنها این پروژه‌ها به ارتش چین که به سرعت در حال توسعه است امکان می‌دهند تا دامنه دسترسی خود را گسترش دهد.

همچنین، راهبرد «رشتۀ مروارید» در صورت بروز یک جنگ تمام‌عیار بر سر تایوان یک مزیت و اهرم فشار برای پکن محسوب می‌شود.