چین به دنبال ایجاد نفوذ از طریق جهت‌دهی به رسانه‌ها

تحقیقات نشان می‌دهد چین پس از تسلط بر محیط اطلاع‌رسانی در داخل کشور خود از طریق سانسور رسانه‌ها و سرکوب اینترنت، توجهش را به کنترل فضای رسانه‌ای در کشورهای خارجی معطوف کرده است.

به این منظور، پکن هم‌زمان از دیپلمات‌های موسوم به «گرگ جنگجو»، رسانه‌های دولتی و خصوصی و افراد تأثیرگذار در شبکه‌های اجتماعی برای جهت‌دهی به روایت جهانی درخصوص موضوعات حساس برای جمهوری خلق چین (PRC) بهره می‌گیرد.

وزارت امور خارجه ایالات متحده در گزارش منتشرشده در روز ٢ شهریورماه اعلام کرد: «شیوه‌های پیام‌رسانی جمهوری خلق چین به‌دنبال مقهور کردن روایت‌های انتقادی است. چین این کار را هم از طریق هجوم به محیط اطلاعات بین‌المللی به‌منظور محدود کردن دسترسی به محتوایی که با سیاست‌های رسمی پکن در تضاد است و هم از طریق پدید آوردن نوعی حمایت ظاهری از سیاست‌های جمهوری خلق چین انجام می‌دهد».

این گزارش بر تلاش‌های چین به‌منظور جهت‌دهی به افکار عمومی جهانی درخصوص سین‌کیانگ متمرکز بود. پکن به نسل‌کشی و ارتکاب جنایت علیه بشریت علیه اویغورهای عمدتاً مسلمان و اعضای سایر گروه‌های قومی و مذهبی در این منطقه متهم شده است.

پکن متهم است که بیش از یک میلیون اویغور و سایر مردم عمدتاً مسلمان و ترک‌زبان را در این منطقۀ دوردست واقع در غرب چین بازداشت کرده است. این اقدام جزئی از اقدامات سرکوب‌آمیز چندین ساله‌ای است که ایالات متحده، سایر دولت‌ها و فعالان حقوق بشر آن را «نسل‌کشی» دانسته‌اند.

به‌طور کلی هدف کارزار نفوذ اطلاعاتی چین مقهور ساختن روایت‌های منتقدانه نسبت به منافع چین و تقویت روایت‌های مورد ترجیح پکن است.

بر اساس این گزارش، پکن از بیش از ٢۰۰ فرد تأثیرگذار در شبکه‌های اجتماعی کشورهای ثالث به‌منظور دستیابی به مخاطبان بین‌المللی به حداقل ٣٨ زبان - از جمله انگلیسی، اسپانیایی، فرانسوی، عربی و روسی - و به‌طور متوسط ٣۰٩،۰۰۰ دنبال‌کننده استفاده می‌کند.

کمیسیون امور فضای مجازی و ادارۀ تبلیغات مرکزی جمهوری خلق چین حدود ٢ میلیون شهروند چینی را به‌طور مستقیم و ٢۰ میلیون نفر دیگر از «داوطلبان غیرنظامی شبکه» را به‌صورت پاره‌وقت و برای هدف قرار دادن مخاطبان داخلی چین و جوامع مهاجر چینی‌زبان دور از وطن استخدام کرده‌اند.

همچنین، دولت چین از شبکۀ گستردۀ دیپلمات‌ها و حساب‌های شبکه‌های اجتماعی دیپلماتیک خود در سراسر جهان به این منظور استفاده می‌کند.

اکثر پیام‌های دیپلماتیک منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی بر روابط حسنه با سایر کشورها تأکید دارند.

سایر نقش‌آفرینان که دیپلمات‌های موسوم به «گرگ جنگجو» هستند، رویکرد تهاجمی‌تری در پیش می‌گیرند و به انکار، «عدم تأیید» و به انحراف کشاندن روایت‌هایی برخلاف پیام‌های رسمی جمهوری خلق چین می‌پردازند.

در گزارش وزارت خارجۀ ایالات متحده آمده است: «آزارگران مجازی، رهبری حمله، اختلاف‌افکنی، توهین و آزار کاربران اینترنتی را برعهده می‌گیرند تا محیط اطلاعاتی را مسموم کنند و باعث انحراف توجه به روایت‌های انتقادی علیه جمهوری خلق چین بشوند.»

جمهوری خلق چین علاوه بر کارزار شکل‌دهی به روایت مربوط به سین‌کیانگ، کارزارهایی را نیز با هدف سرکوب جنبش‌های طرفدار دموکراسی در هنگ کنگ و تایوان، انتشار اطلاعات نادرست در مورد تهاجم روسیه به اوکراین و ترویج تئوری‌های توطئه درمورد سایر موضوعات مهم جهانی به راه انداخته است.

کنترل روایت مربوط به چین جزو اولویت‌های راهبردی پکن است، چراکه این کشور به‌دنبال ایجاد نفوذ سیاسی، نظامی و اقتصادی خود از طریق پروژۀ زیرساختی «ابتکار کمربند و جاده» (BRI) است که با نام «یک کمربند، یک جاده» (OBOR) نیز شناخته می‌شود.

نفوذ به خاورمیانه

طبق گفته‌های نادیا حلمی، اندیشمند علوم سیاسی در دانشگاه بنی سویف مصر که در زمینۀ سیاست چین تخصص دارد این مدل چینی در برخی محیط‌ها مخاطبانی پیدا کرده است.

برای مثال، در خاورمیانه، روزنامه‌نگاران، چهره‌های رسانه‌ای و فعالان عرب‌زبان چینی‌تبار در شبکه‌های اجتماعی، به‌ویژه توییتر، «فعالیت قابل توجهی» به‌منظور تبلیغ دیدگاه رسمی پکن در مورد برخی موضوعات داشته‌اند.

او در ٢٧ تیرماه در مطلبی برای وب‌سایت دیپلماسی مدرن نوشت: «مسئلۀ قابل توجه در این خصوص موفقیت این دسته از روش‌های چین در جذب اعراب است، هرچند حضور آنها در رسانه‌های عربی برای شفاف‌سازی سیاست‌های چین دیرهنگام بوده است.»

حلمی گفت: «چین موفق به ایجاد زیرساخت‌های دیجیتال گسترده‌ای شده است که به این کشور امکان کنترل و نظارت بر تمامی پلتفرم‌های اجتماعی و نشان دادن دیدگاه‌های رسمی دولت چین و حزب کمونیست حاکم بر آن را می‌دهد.»

او گفت با توجه به وجود بیش از ٣۰۰ دیپلمات چینی در سراسر جهان و اینکه هریک از آنها در بهترین پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی غربی حساب کاربری دارند، این کشور در مجموع بیش از ٥۰۰ حساب فیس‌بوک و توییتر در اختیار دارد.

«وظیفۀ این حساب‌های کاربری بازنشر توییت، انتشار یا لایک کردن پست‌هایشان توسط خودشان یا از طریق سایر دنبال‌کنندگان است که در نهایت منجر به انتشار و بیان دیدگاه چین دربارۀ همۀ مسائل در سطح جهانی می‌شود.»

حلمی گفت: «چین می‌کوشد نیروی متقابلی ایجاد کند تا با هر چیزی که در سطح جهان برخلاف دیدگاه پکن نوشته می‌شود، مقابله کند.»

رخنه به آسیای مرکزی

حضور رسانه‌ای پکن در آسیای مرکزی نیز مثال دیگری از این وضعیت است.

بر اساس گزارشی که آکادمی سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE) در بیشکک در روز ٣ شهریورماه منتشر کرد، قرقیزستان گزینۀ مناسبی به‌منظور انجام مطالعۀ موردی درخصوص تلاش‌های چین جهت نفوذ به حوزۀ آسیای مرکزی است.

بنا به این گزارش، چین امیدوار است با انجام سرمایه‌گذاری هنگفت در بخش رسانه‌ای قرقیزستان که دچار فقر است، گسترش رسانه‌های دولتی خود و ایجاد مشارکت با شرکت‌های محلی، فضای اطلاعاتی این منطقه را شکل بدهد.

این گزارش می‌افزاید: پکن «به اهمیت نیاز به کنترل محیط اطلاعاتی در کشورهای خارجی پی برده است.»

نیوا یاو، پژوهشگر ارشد آکادمی سازمان امنیت و همکاری اروپا و نویسندۀ این گزارش طی مقالۀ روز ٥ شهریورماه به رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی گفت: «پول است که حرف آخر را می‌زند و این موضوع مشکل‌آفرین است، چراکه بخش رسانه‌ای [قرقیزستان] دچار کمبود بودجه است.»

او گفت: «[چین] پول زیادی برای سرمایه‌گذاری و خرج کردن در اختیار دارد.»

بر اساس مطالعۀ سازمان امنیت و همکاری اروپا، راهبرد چین از سه عنصر اصلی برخوردار است: درج محتوا در رسانه‌های قرقیزستان، تقویت حضور رسانه‌های جمهوری خلق چین در این کشور و پیشبرد تعامل در شبکه‌های اجتماعی.

رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی گزارش داد سفارت چین در بیشکک با ترتیب دادن سفرهای رایگان برای تهیۀ گزارش و تأمین بودجه و سایر مشوق‌ها، همکاری خود را با قرقیزستان تقویت می‌کند تا روزنامه‌نگاران محلی مطالب مثبتی در مورد این کشور منتشر کرده و از انتشار اخبار منفی خودداری کنند.

تلاش‌های ناشیانه

باید اذعان کرد که چین گاهی اوقات در تلاش برای خفه کردن صدای رسانه‌های خارجی دچار لغزش شده است.

یاو گفت: «می‌توان مشاهده کرد که طرف چینی ناشی‌گری‌های زیادی انجام داده است، با این حال همچنان در حال رشد و تطبیق دادن خود به‌ویژه در شبکه‌های اجتماعی است».

او گفت: «[چین] در مورد رسانه‌های جهانی کاملاً ناپخته عمل می‌کند. نیروهایش در کشورهای خارجی نیز همان مدل [داخل چین] را مو به مو اجرا می‌کنند و در بسیاری از موارد به حرف‌های مردم محلی که برایشان کار می‌کنند، گوش نمی‌دهند.»

کارکنان آنها در قرقیزستان اغلب اوقات به‌خاطر پول، و نه از سر اعتقاد، به صفوف چین می‌پیوندند.

یاو گفت: «بسیاری از این افراد از ته دل به آن اعتقاد ندارند و این کار را از سر ناچاری انجام می‌دهند زیرا هیچ گزینۀ دیگری برایشان وجود ندارد.»

سازمان امنیت و همکاری اروپا هشدار داد که اگر پکن به چالش کشیده نشود، ممکن است این وضعیت عواقب وخیمی به‌دنبال داشته باشد.

این سازمان گفت: «چنانچه به مسئلۀ اهمیت دادن بخش رسانه‌ای قرقیزستان به منافع چین بی‌توجهی شود، ممکن است این بخش به‌طور بالقوه به ابزاری برای نفوذ چین بر مواضع رسمی دولت درخصوص موضوعات مهم تبدیل شود.»