ایران متأثر از تبلیغات کرملین قرار است جت‌های جنگندهٔ بدنام روسیه را بخرد

ایران قرار است طی ماه‌های آینده تعدادی جت جنگندهٔ سوخو-۳۵ روسی دریافت کند؛ گرچه کرملین با افتخار از آنها با عنوان جنگ‌افزار پیشرفته یاد می‌کند، بسیاری از کارشناسان صنعت هوانوردی معتقدند این جنگنده‌ها در مقابل دیگر هواپیماهای نسل ۴ جایگاهی ندارند.

روز ۲۵ دی‌ماه، خبرگزاری تسنیم وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گزارش کرد که روسیه جت‌های جنگندهٔ سوخو را در ابتدای سال ۱۴۰۲ به ایران تحویل خواهد داد.

شهریار حیدری، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در مجلس شورای اسلامی ایران، طی مصاحبه‌ای با این خبرگزاری سفارش خرید هواپیماها را تأیید کرد، اما به تعداد جت‌های موضوع سفارش یا زمان خرید آنها اشاره‌ای نکرد.

همواره گمانه‌زنی‌هایی دربارهٔ این گونه قراردادها برای جت‌های جنگندهٔ روسی وجود داشته است.

پیش از اینکه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، در اسفند سال گذشته به اوکراین حمله کند ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران، در دی‌ماه ۱۴۰۰ برای گفتگو پیرامون «همکاری‌های بلندمدت» در مسکو با او دیدار کرده بود.

گرچه جزئیات این قرارداد هنوز رسماً اعلام نشده است، گمان می‌رود دو طرف یک توافق دفاعی ۲۰ ساله به ارزش ۱۰ میلیارد دلار امضا کرده باشند.

مجله فوربز در نهم دی‌ماه گزارش کرد که طی این توافق، روسیه ۲۴ جت جنگندهٔ سوخو-۳۵ سوپر فلانکر، دو سامانهٔ پدافند هوایی موشکی اس-۴۰۰ و یک ماهوارهٔ نظامی در اختیار ایران خواهد گذاشت.

همهٔ اینها در شرایطی صورت می‌گیرد که شواهد رابطهٔ نظامی مبهم ایران و روسیه رو به افزایش است، رابطه‌ای که شامل تأمین تعداد زیادی پهپاد انتحاری تهران برای مسکو جهت استفاده در اوکراین می‌شود.

تبلیغات اغراق‌آمیز

کارشناسان صنعت هوانوردی می‌گویند سوخو-۳۵ پیشرفته‌ترین جت جنگندهٔ روسیه محسوب می‌شود و دارای شماری از قابلیت‌های پیشرفته نیز هست، اما یادآور می‌شوند که شرکت تولیدکنندهٔ این جت و همچنین رسانه‌های مرتبط با کرملین که برای آن تبلیغ کرده‌اند عمدتاً از قابلیت‌های سوخو-۳۵ در مقایسه با جت‌های جنگندهٔ مدرن حرف زده‌اند.

آبهیروپ سنگوپتا، تحلیلگر صنعت هوانوردی، در وب‌سایت کوورا با نام بردن از رقبای ساخت آمریکا و اروپا، نوشت: «سوخو-۳۵ قطعاً مجهزترین جنگندهٔ نیروی هوایی روسیه است ... اما اینکه بگوییم هم‌سطح هواپیماهای امروزی اف-۱۵ای، اف/اِی-۱۸ای/اف ، تایفون یا رافال است، که به مراتب "برتری" کمتری دارد، مصداق نقض واقعیت خواهد بود».

سنگوپتا در مورد سوخو-۳۵ گفت: «تحت عنوان "بی‌سابقه در جهان" بازاریابی شده است -- چیزی که نزدیکش هم نیست».

«اگر زیر پوست تبلیغات را نگاه کنید، می‌بینید که اینها جایی غیر از شاید نمایش‌های هوایی برتری ندارند.»

داریو لئونه، تحلیلگر صنعت هوانوردی، در سال ۱۳۹۹ در مقاله‌ای به تشریح جزئیات مجموعه‌ای از نقایص مختلف این جنگنده پرداخت که در هواپیماهای غربی رقیب آن دیده نمی‌شود و نوشت: «سوخو-۳۵ سزاوار لقب اغراق‌آمیزترین هواپیمای جنگندهٔ نسل ++۴ است».

سه سال پیش، لئونه جزئیات دیگری را در مورد مشکلات خرید هواپیماهای روسی آشکار کرد.

لئونه در سال ۱۳۹۶ در مقاله‌ای دربارهٔ سوخو-۳۵ نوشت: «جت‌های روسی خیلی به قابل اطمینان بودن معروف نیستند و موضوع آموزش نامناسب پرسنل سرویس و نگهداری و نبود قطعات یدکی را هم که به آن اضافه کنیم می‌بینیم بعید است یک قدرت تصادفی جهان سومی بتواند هیچ گاه یک جت کاملاً قابل بهره‌برداری بسازد».

«افزون بر این، جز روسیه و چین، بعید است هیچ دشمن بالقوه‌ای آواکس [سامانهٔ کنترل و هشدار هوایی] یا قابلیت‌های بازداری کامل کنترل‌شده از زمین داشته باشد -- که دشمن را بیشتر زمین‌گیر می‌کند.»

پیشینهٔ خودستایی

پوتین و وزارت دفاع او ید طولایی در لاف زدن دربارهٔ تجهیزات پیشرفتهٔ روسیه دارند و حتی تا این حد پیش رفته‌اند که بگویند این کشور نسل جدیدی از سلاح‌های «شکست‌ناپذیر» دارد.

به‌عنوان مثال، پوتین در سال ۱۳۹۷ ادعا کرد روسیه یک سامانهٔ موشکی فراصوت به‌نام موشک فراصوت آوانگارد ساخته است که می‌تواند با سرعت ۲۰ برابر صوت پرواز کند.

او آن سال در سخنرانی دربارهٔ وضعیت کشور ضمن «سلاح ایده‌آل» خواندن این موشک، گفت: «این مسئله آن کشور را در برابر هر نوع پدافند هوایی و موشکی شکست‌ناپذیر می‌کند».

اما همان‌طور که در جنگ اوکراین ثابت شده، فناوری و تجهیزات نظامی روسیه در میدان نبرد با اختلاف زیاد بازنده است و نیروهای روس به استفاده از تجهیزات قدیمی و تعمیرشده روی آورده‌اند.

پدافندهای موشکی روسیه در برابر سامانه‌های راکتی توپخانه‌ای فوق سیار ساخت آمریکا (هیمارس) که مرتباً دپوهای مهمات و مراکز فرماندهی روسیه را منهدم کرده‌اند بی‌فایده جلوه کرده است.

نشریهٔ پاپیولار مکانیک در شهریورماه گزارش کرد: «نیروهای روس در سرنگون کردن پهپادهای تاکتیکی کوچکی که مدافعان اوکراینی در میدان نبرد برای پرتاب نارنجک‌های ضدتانک از آسمان به‌کار می‌گیرند عاجز مانده‌اند».

این نشریه گفت: «تانک‌های روسی مانند تی-۷۲بی۳ در برابر تسلیحات ضدتانک غربی مانند جاولین یا انلاو، که با دور زدن سنگین‌ترین پدافندهای تانک، پوشش زرهی نازک سقف برجک آن را هدف می‌گیرند، هیچ دفاعی ندارند».

تنها دو ماه از آغاز جنگ گذشته بود که نیروی دریایی روسیه ناوگان پرچم‌دار خود در دریای سیاه را در برابر موشک‌های ساخت اوکراین از دست داد.

پاپیولار مکانیک در گزارش شهریورماه خود گفت: «تانک‌ها، کشتی‌ها و خودروهای زرهی روسیه ماه‌ها به‌طور مرتب در تلویزیون‌های سراسر جهان منفجر شده، که این موضوع باعث عدم محبوبیت این کالاها شده است».

پا پس کشیدن خریداران از توافق‌ها

تعدادی از دولت‌ها اخیراً با ذکر مشکلات مربوط به قابلیت‌ها و قطعات یدکی، از توافق‌های خرید سوخو-۳۵ با کرملین پا پس کشیده‌اند.

همان‌طور که اواخر سال گذشته گزارش شد، مصر و الجزایر و اندونزی از خرید سوخو-۳۵ منصرف شده‌اند.

در دی‌ماه ۱۴۰۰ منابع به وب‌سایت دیفنس بلاگ گفتند: «صنعت دفاعی روسیه به‌دلیل عدم جایگزینی رادار و تجهیزات الکترونیک هوابرد دارای آرایهٔ اسکن‌شده، که قبلاً از چند کشور اروپایی و اسرائیل وارد می‌شد، سه سفارش بزرگ جنگنده‌های سوخو-۳۵ را از دست داد».

طبق همین مقاله، زمانی که این سه مشتری سفارش‌های خود را لغو کردند، ایران نقش دست‌نشانده را بازی کرد.

به گزارش دیفنس بلاگ: «روسوبورون‌اکسپورت، شرکت اصلی صادرکنندهٔ تسلیحات روسیه، از اظهار نظر خوددداری کرد ... اما بعداً خبرگزاری مهر گزارش کرد که روسیه آمادهٔ فروش جنگنده‌های سوخو-۳۵ به ایران است».

هر چقدر پول بدهی آش می‌خوری

گرچه قیمت این جت‌های جنگنده در قرارداد ایران افشا نشده، لاف و گزاف و ارزان‌فروشی یکی از راهبردهای رایج کرملین است.

روسیه در سال ۱۴۰۰ از نمونهٔ جدید جت جنگندهٔ رادارگریز سوخو موسوم به «کیش و مات» پرده‌برداری کرد.

این هواپیما را شرکت روستیخ، از پیمانکاران وزارت دفاع روسیه، و شرکت هواپیماسازی یونایتد ساخته‌اند. گرچه پیش‌تر جزئیات کمی دربارهٔ این هواپیما منتشر شده بود، سازندگان سریعاً ادعاهای بی‌اساس خود را مطرح کردند.

آنها گفتند: «این جت می‌تواند هم‌زمان به حداکثر شش هدف در زمین، هوا یا دریا «حتی در شرایط اختلال الکترونیکی قوی» حمله کند.

یوری اسلیوسار، مدیرکل شرکت هواپیماسازی یونایتد، گفت طی ۱۵ سال آینده انتظار دریافت حدود ۳۰۰ سفارش را عمدتاً از خاورمیانه، آسیا و آمریکای لاتین داشته است.

اسلیوسار تأکید کرد که قوی‌ترین عامل فروش هواپیمای کیش و مات ظاهراً قیمت آن بوده، که «هفت برابر کمتر» از اف-۳۵ ساخت آمریکا تمام می‌شود.

گرچه جت روسیه ممکن است ارزان‌تر از هواپیماهای جنگندهٔ رادارگریز، چندمنظوره و ثابت‌شده باشد، علاقهٔ شدید کرملین به اغراق و سابقهٔ روسیه در اتفاقات ناگوار نظامی کیفیت جت‌های این کشور را زیر سؤال می‌برد.