ضعف جت‌های جنگندۀ سوخو-۳۵ روسیه در برابر هواپیماهای جنگی رقیب

با وجود تبلیغات متفاوت کرملین، شواهد فراوان حاکی از آن است که جت جنگندۀ سوخو-۳۵ ساخت روسیه با بسیاری از هواپیماهای جنگی دیگر، حتی آنهایی که دهه‌ها پیش ساخته شده، قابل مقایسه نیست.

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، و وزارت دفاع او در رجزخوانی در مورد تجهیزات پیشرفتۀ این کشور ید طولایی دارند، اما همان‌طور که در جنگ اوکراین ثابت شده است، فناوری و تجهیزات نظامی روسیه در میدان نبرد تا حد چشمگیری در برابر تجهیزات دیگر ناتوان می‌ماند.

در اوکراین، که از بهمن ۱۴۰۰ تاکنون مورد تجاوز غیرقانونی روسیه قرار گرفته است، تعدادی از هواپیماهای سوخو-۳۵ توسط نیروهای اوکراینی سرنگون و باعث شرمساری رهبران روسیه شده است.

اندیشکدۀ راند در گزارشی در آبان‌ماه گفت احتمال دارد روسیه دو اسکادران سوخو-۳۵ را در اوکراین از دست داده باشد. دو اسکادران به معنی حدود ۳۰ فروند از این هواپیماهای پرهزینه است.

راند در همان مقاله خاطرنشان کرد: «روسیه نتوانسته است در آسمان هیچ‌گونه برتری عملیاتی یا تاکتیکی در میدان نبرد کسب کند».

وزارت دفاع انگلیس در آبان‌ماه برای نیروی هوایی روسیه دشواری‌های بیشتری «طی چند ماه آینده» پیش‌بینی کرد.

این وزارتخانه در توئیتر گفت: «احتمالاً تلفات هواپیماهای روسیه [در اوکراین] از ظرفیت این کشور برای تولید بدنۀ هواپیما فراتر رفته است».

این وزارتخانه افزود: «مدت لازم برای آموزش خلبانان کارآمد نیز توانایی روسیه را در ایجاد توانمندی هوایی در جنگ کاهش می‌دهد».

سوخو-۳۵ در برابر رافال

در سال ۱۴۰۰ که مصر مذاکرات خرید جت‌های جنگندۀ سوخو-۳۵ را آغاز کرد، مشکلات این هواپیما بیش از پیش نمایان شد.

طبق گزارش‌ها و تحلیل‌های متعدد، قابلیت‌های محدود الکترونیک هوابرد در جت‌های جنگنده سوخو-۳۵ فلانکر-ای تا حد زیادی توانایی این جت‌ها را در انجام مأموریت‌های محوله به هواپیماهای نسل چهارم کاهش می‌دهد.

تام کوپر، نویسندۀ صنعت هوانوردی، با اشاره به مقاله‌ای که در سال ۱۴۰۱ در فوربس منتشر شده و به فناوری رادار با آرایۀ اسکن الکترونیکی غیرعامل (پی‌ای‌اس‌اِی) و آرایۀ اسکن الکترونیکی عامل (اِی‌ای‌اس‌اِی) پرداخته است گفت: «آنها سپس سوخو-۳۵ را سفارش دادند و تازه متوجه شدند که مجهز به رادار پی‌ای‌اس‌اِی است و باید سال‌ها منتظر می‌ماندند (و حتی پول بیشتری می‌دادند) تا روس‌ها یک رادار پی‌ای‌اس‌اِی مناسب تولید کنند».

سوخو-۳۵ تنها هواپیمای مطرح نسل چهارم است که گزینۀ رادار اِی‌ای‌اس‌اِی را ندارد؛ این فناوری نسبت به فناوری اولیۀ پی‌ای‌اس‌اِی پیشرفته‌تر و پیچیده‌تر است.

رادارهای اِی‌ای‌اس‌اِی نسبت به پی‌ای‌اس‌اِی از برد طولانی‌تر، توانایی بالاتر در شناسایی اهداف کوچک‌تر و مقاومت بهتر در برابر پارازیت برخوردارند.

به‌عبارت دیگر، سایر هواپیماهای نسل چهارم مجهز به رادار اِی‌ای‌اس‌اِی احتمالاً قادرند یک هواپیمای سوخو-۳۵ را پیش از اینکه بتواند واکنشی نشان بدهد فراتر از برد دیداری (بی‌وی‌آر) شناسایی کنند و هدف بگیرند.

کوپر با اشاره به یک نبرد هوایی که مصر در سال ۱۴۰۰ تدارک دیده بود، گفت: «افزون بر این، پس از آن، ظاهراً با استفاده از ۲ تا ۳ سوخو-۳۵ اولی که تحویل مصر شده بود، یک آزمایش انجام دادند و مشخص شد که پی‌ای‌اس‌اِی سوخو-۳۵ اصلاً حرفی برای گفتن ندارد».

او گفت در آزمایش مصری‌ها، سامانۀ اقدام متقابل رافال «به راحتی» بر سامانۀ راداری سوخو-۳۵ «غلبه کرد».

کوپر گفت: «قطعاً پول دادن برای چیزی که به‌وضوح پایین‌تر از جت‌های جنگنده نسل ۴٫۵ غربی بود هیچ توجیهی نداشت».

تحلیلگران دیگر نیز به مسئلۀ مصر اشاره کرده‌اند.

سباستین رابلین، تحلیلگر امنیت بین‌الملل، در مردادماه برای نشریۀ بیزنس اینسایدر نوشت: «طبق گزارش‌ها، رادار سوخو-۳۵ تهاجمی در برابر پارازیت تدافعی مجموعۀ الکترونیکی اسپکترا در رافال اف۳آر بی‌فایده بوده است ... رافال در ادامه سوخو-۳۵ را تحت کنترل خود درآورد و به‌صورت شبیه‌سازی‌شده سرنگون کرد».

غیرقابل مقایسه

برتری سامانه‌های اِی‌ای‌اس‌اِی نشان می‌دهد که سوخو-۳۵ مجهز به پی‌ای‌اس‌اِی شانس کمی برای شکست یک جت جنگندۀ رقیب دارد.

به‌عنوان مثال، اف-۱۶ فایتینگ فالکون ایالات متحده و سامانۀ اِی‌ان/اِی‌جی‌پی-۸۳ اِی‌ای‌اس‌اِی آن مزایای قابل توجهی نسبت به سوخو-۳۵ دارد.

برد اِی‌ان/اِی‌جی‌پی-۸۳ برابر با ۳۷۰ کیلومتر است اما جستجو با حجم عادی در ایربیس-ای ۲۰۰ کیلومتر است.

حتی اف-۱۶های مجهز به رادار قدیمی‌تر اِی‌ان/اِی‌جی‌پی-۶۸ -- فناوری چند دهۀ پیش -- نیز ۲۹۶ کیلومتر برد شناسایی دارند.

در بسیاری از موقعیت‌های دیگر، سوخو-۳۵ در برابر جت‌های رقیب هیچ حرفی برای گفتن ندارد.

در سال ۱۳۹۹، آبهیروپ سنگوپتا، تحلیلگر صنعت هوانوردی، با اشاره به دیگر جنگنده‌های نسل چهارم ساخت آمریکا و اروپا، نوشت سامانۀ کنترل آتش مجهز به فناوری جستجو و ردگیری مادون قرمز (آی‌آر‌اس‌تی) موسوم به او‌ال‌اس-۳۵ در هواپیمای سوخو-۳۵ «ضعیف‌ترین آی‌آر‌اس‌تی در هر جنگندۀ مدرن است».

یک جت جنگنده می‌تواند از آی‌آر‌اس‌تی برای شناسایی امضای مادون قرمز اهداف استفاده کند، که این امضا از گرمای تولیدی موتورها و گرمایش اصطکاکی بین هوا و هواپیما تشکیل شده است.

سنگوپتا خاطرنشان کرد که او‌ال‌اس-۳۵ از یک حسگر مادون قرمز بدون تصویربرداری استفاده می‌کند که به‌میزان چشمگیری تعداد اهداف قابل ردگیری توسط آن را محدود می‌کند، در حالی که سامانۀ پایرت آی‌آر‌اس‌تی در یوروفایتر تایفون می‌تواند تا ۵۰۰ هدف را ردگیری کند.

سنگوپتا نوشت از سوی دیگر، موشک‌های آر-۷۳ و آر-۷۴ در سوخو-۳۵ نیز فاقد رادار تجسس هدف با تصویربرداری مادون قرمز است، که توانمندی آن را در شلیک بدون نیاز به قرار گرفتن دماغۀ هواپیما به‌سمت هدف مورد نظر محدود می‌کند.

رابلین در مقالۀ خود در بیزنس اینسایدر نوشت موشک بی‌وی‌آر تعبیه‌شده در سوخو-۳۵ (موسوم به آر-۷۷) نیز فاقد برد و قابلیت اطمینان رقبای غربی آن است.

خوب است اما عالی نیست

سنگوپتا نوشت: «سوخو-۳۵ قطعاً توانمندترین جنگنده در نیروی هوایی روسیه است ... اما اینکه بگوییم هم‌سطح هواپیماهای امروزی اف-۱۵ای، اف/اِی-۱۸ای/اف ، تایفون یا رافال است، که به‌مراتب "برتری" کمتری دارد، مصداق نقض واقعیت خواهد بود».

او در مورد سوخو-۳۵ گفت: «تحت عنوان "بی‌سابقه در جهان" بازاریابی شده است -- چیزی که نزدیکش هم نیست».

«اگر زیر پوست تبلیغات را نگاه کنید، می‌بینید که اینها جایی غیر از شاید نمایش‌های هوایی برتری ندارند.»

در سال ۱۳۹۹، داریو لئونه، تحلیلگر صنعت هوانوردی، در مقاله‌ای به تشریح جزئیات مجموعه‌ای از نقایص مختلف این جنگنده پرداخت که در هواپیماهای غربی رقیب آن دیده نمی‌شود و نوشت: «سوخو-۳۵ سزاوار لقب اغراق‌آمیزترین هواپیمای جنگندۀ نسل ++۴ است».

این مشکلات، تعدادی از کشورهای سراسر جهان، از جمله مصر و الجزایر و اندونزی، را به لغو قراردادهای خرید سوخو-۳۵ از روسیه واداشته است.

ظاهراً تنها استثنا در این مورد ایران است، که قرار است اول فروردین قریب به بیست فروند سوخو-۳۵ دریافت کند.

ناظران می‌گویند انزوای فزایندۀ ایران در عرصۀ بین‌المللی، اتحاد رو به گسترش آن با روسیه و گرایش آن برای تسلیم شدن در برابر تبلیغات کرملین از جمله دلایل این کشور برای ادامۀ این قرارداد است.