احتمال محاکمهٔ یک ژنرال روس در دیوان کیفری بین‌المللی در رابطه با جنایاتش در سوریه و اوکراین

قاهره -- به‌گفتهٔ تحلیلگران حقوقی، اتهامات جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت در اوکراین و سوریه که علیه الکساندر چایکو، ژنرال روس، مطرح شده، ناگزیر به محاکمه در دیوان کیفری بین‌المللی منتهی خواهد شد.

این ژنرال روسی که مهرماه گذشته در پی یک رشته شکست در میدان‌های نبرد اوکراین از سمت خود به‌عنوان فرمانده منطقۀ نظامی شرقی روسیه برکنار شده، به سوریه بازگشته است. او قبلاً در سوریه به‌دلیل بی‌رحمی خود شهرت یافته بود.

وائل الشریمی، استاد حقوق کیفری بین‌المللی دانشگاه قاهره، گفت: «قوانین کیفری بین‌المللی به دیوان کیفری بین‌المللی این اختیار را می‌دهند که نه تنها حکومت‌ها و دولت‌ها [...]، بلکه افراد را نیز فارغ از رتبه‌شان، پاسخگو کند.»

به‌گفتهٔ او، دلیل این امر آن است که برخی افراد دارای سمت‌های تصمیم‌گیری هستند.

الشریمی گفت که دادستان دیوان کیفری بین‌المللی تحقیقاتی را درباره جنایت‌های ادعایی نیروهای روسی در اوکراین آغاز کرده است. به‌گفتهٔ او، این تحقیقات نه تنها بر چایکو «بلکه همچنین بر گروه بزرگی از افرادی که در رده‌های پایین‌تر و بالاتر از او هستند، تأثیر خواهد گذاشت.»

او گفت که این امر «ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، را نیز به‌عنوان فرمانده کل نیروهای مسلح و کسی که همهٔ تصمیم‌گیری‌های نظامی با تأیید او گرفته می‌شود، شامل می‌شود.»

الشریمی گفت، بی‌هیچ تردیدی، جنایت‌هایی که چایکو در اوکراین و سوریه مرتکب شده، مطابق اساسنامهٔ رم «در ردیف جنایات بین‌المللی و جنایت علیه بشریت» قرار می‌گیرد.

اساسنامهٔ رم با در نظر گرفتن چهار جنایت اصلی بین‌المللی -- یعنی نسل‌کشی، جنایت علیه بشریت، جنایات جنگی، و جنایات تجاوزگری -- ساختار و حوزه‌های اختیارات دیوان کیفری بین‌المللی را تعیین می‌کند.

او گفت که روسیه به‌دلیل ارتکاب تخلفاتی در اوکراین قبل از جنگ، مانند سرکوب قهری تظاهرات و اعمال قهری حکومت نظامی به‌منظور جلوگیری از اعتراضات مردمی، نیز در برابر دیوان کیفری بین‌المللی قرار خواهد گرفت.

جرایم مستند

بشیر البسام، وکیل سوری، گفت که «کنشگران رسانه‌ای و کارکنان امور حقوق بشر» جنایاتی که نیروهای روسیه تحت فرماندهی چایکو در سوریه مرتکب شده‌اند، «را مستند کرده‌اند.»

به‌گفتهٔ او، نهادهای شناخته‌شدهٔ پزشکی و پیراپزشکی بین‌المللی، مانند دفاع غیرنظامی سوریه یا کلاه‌سفیدها نیز این جنایات را ثبت کرده‌اند.

کلاه‌سفیدها شواهد مربوط به جنایات روسیه را، به‌ویژه جنایاتی که در سال ۱۳۹۸ روی داده‌اند، به سازمان‌های بین‌المللی، ارائه کرده‌اند. در آن سال، بخش‌هایی از سوریه با فرمان‌های چایکو تلفات غیرنظامی و خسارات مادی گسترده‌ای را متحمل شد.

البسام گفت که این فرمان‌ها «با دقت فوق‌العاده بر روی زمین با استفاده از موشک‌ها، پیاده‌نظام، و نیروهای هوایی» اجرا شدند.

او گفت که در اوکراین نیز نهادهای بین‌المللی و سازمان‌های رسانه‌ای جنایات روسیه را از نخستین روز اول جنگ مستند کرده‌اند.

این دلیل اصلی تصمیم دادستان دیوان کیفری بین‌المللی برای آغاز تحقیقات است.

انزوای بین‌المللی روسیه

عبدالنبی بکار، پژوهشگر امور سیاسی، گفت که ارجاع جنایات جنگی انجام شده توسط چایکو در سوریه و اوکراین به دیوان کیفری بین‌المللی، «روسیه را در سطح بین‌المللی از لحاظ سیاسی در موقعیت دشواری قرار می‌دهد.»

او گفت، این امر با تعمیق انزوای بین‌المللی روسیه، «قاطعیت جامعه بین‌المللی را که در آن ابرقدرت‌های زیادی با مداخله‌های خونین روسیه مخالف هستند، افزایش خواهد داد.»

او گفت: «بنابراین، آنچه روسیه پیروزی‌های میدانی در سوریه و اوکراین قلمداد می‌کند، تبدیل به بارهای زیادی خواهد شد که ممکن است بر سراسر ساختار رهبری روسیه، از رأس هرم تا پایین آن، تأثیر بگذارد.»

بکار گفت، با توجه به خسارات انسانی و هزینه‌های سنگین وارده به خزانه‌داری روسیه، پوتین باید برای توجیه ماجراجویی‌های توسعه‌طلبانهٔ بی‌نتیجهٔ خود به مردم روسیه پاسخ دهد.

او افزود، کشورهای هم‌پیمان علیه طرح‌های توسعه‌طلبانهٔ روسیه، از پشتیبانی حقوقی، بین‌المللی، و رسانه‌ای برای ادامهٔ مقابله با آنها برخوردار خواهند بود.

بکار با اشاره به تهدیدهای روسیه علیه عرضهٔ غلات و گاز، آن هم در زمانی که اقتصاد جهان پس از همه‌گیری ویروس کرونا روند بهبودی را آغاز کرده بود، گفت که یک بحران اقتصادی «نیز در نتیجهٔ رویاهای جنون‌آمیز روسیه سراسر جهان را تحت تأثیر قرار داد.»

بکار گفت که به عقیدهٔ او، تهدیدهای بیشتر روسیه به قطع عرضه گاز طبیعی به خودی خود جنایت دیگری علیه بشریت است؛ چرا که تنها قربانیان این اقدام غیرنظامیانی خواهند بود که از این اختلال متضرر خواهند شد.