انتصاب مجدد و ناگهانی ژنرال بدنام روس در سوریه

الکساندر چایکو، ژنرال سه‌ستارۀ روس به‌دلیل ناکامی در انعقاد توافقات جدید بین روسیه و نیروهای دموکراتیک سوریه بر سر عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه، بار دیگر به صدر اخبار بازگشته است.

چایکو که در مهرماه و در بحبوحۀ تغییرات میدانی جنگ در اوکراین از سمت فرماندهی منطقۀ نظامی شرق روسیه برکنار شد، همچنان از رهبران ارتش محسوب می‌شود و بار دیگر سمت فرماندهی نیروهای روسیه در سوریه را برعهده گرفته است.

این ژنرال ٥٢ ساله که پیش از این از شهریورماه ١٣٩٨ تا دست‌کم شهریورماه ١٣٩٩ فرماندهی نیروهای روسیه را در سوریه بر عهده داشت، به‌دلیل وحشیگری‌هایش شهرت جهانی کسب کرد.

تلویزیون المیادین گزارش داد چایکو اخیراً دو بار با فرماندهان نیروهای دموکراتیک سوریه در شمال شرق سوریه گفتگو کرده است. این مذاکرات در اواخر آبان‌ماه و اوایل آذرماه در مورد هشدارهای ترکیه مبنی بر انجام عملیات نظامی جدید در مرز خود با سوریه صورت گرفت.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، وعده داده است که برای بیرون راندن نیروهای کرد حمله‌ای تازه به شمال سوریه ترتیب خواهد داد. اردوغان این نیروها را مسئول بمب‌گذاری آبان‌ماه در استانبول می‌داند که به کشته‌شدن شش نفر منجر شد.

گروه‌های کرد دست داشتن در بمبگذاری مذکور را تکذیب می‌کنند. روسیه خواستار کاهش تنش در مرز بین ترکیه و سوریه شده است.

محمد العبدالله، روزنامه‌نگار سوری به المشارق گفت براساس گزارش‌های افشاشده، چایکو از نیروهای دموکراتیک سوریه خواست از منبج و کوبانی عقب‌نشینی کنند و پس از ادغام در نیروهای امنیتی سوریه، این مناطق را به نیروهای امنیت داخلی (آسایش) تحویل دهند.

به‌گفتۀ العبدالله: «او همچنین خواستار برافراشته شدن پرچم سوریه در مراکز اصلی و حیاتی و واگذاری سد الطبقه به دولت شد.»

وی افزود: «علاوه بر این‌ها خواستۀ افزایش سهم رژیم سوریه از نفت استخراج‌شده از مناطق تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه و تسلط رژیم بر غلات استراتژیک و کنترل توزیع آنها نیز مطرح شده است».

اردوغان در روز ٢۰ آذرماه به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، گفت لازم است کرملین نیروهای کرد را «دست‌کم تا عمق ٣۰ کیلومتری» از مرز «پاکسازی» کند.

اما چایکو تاکنون نتوانسته است نیروهای کرد را به عقب‌نشینی از منطقۀ مرزی متقاعد کند.

آرام حنا، سخنگوی نیروهای دموکراتیک سوریه در روز ٧ آذرماه، پس از اولین دیدار چایکو با این نیروها به العربیه گفت: «ما همۀ خواسته‌ها را رد می‌کنیم.»

توافق سال ١٣٩٨ بین مسکو و آنکارا به حمله‌ای دیگر پایان داد و قرار شد یک «منطقۀ امن» به عمق ٣۰ کیلومتر برای محافظت از ترکیه در برابر حملات مرزی از خاک سوریه ایجاد شود.

اردوغان روسیه را که یکی از نقش‌آفرینان اصلی جنگ سوریهt و حامی بشار اسد، رئیس‌جمهوری این کشور است به عمل نکردن به وعدۀ خود برای تضمین خروج واحدهای کرد از مرزهای ترکیه متهم می‌کند.

برخی از نیروهای کرد در مناطق تحت کنترل ارتش روسیه مستقر هستند.

برخی دیگر از این نیروها نیز به‌همراه ایالات متحده علیه «دولت اسلامی عراق و شام» (داعش) می‌جنگند.

جنایات ادلب

چایکو علاوه بر ایفای نقش در مدیریت اوضاع کنونی در شمال شرق سوریه در چند مورد از بدترین جنایات صورت‌گرفته در این کشور جنگ‌زده نقش داشت. این اقدامات از جنایات جنگی گرفته تا رسوایی‌های مربوط به فساد و ارعاب منتقدان خودش و سیاست‌های پوتین را شامل می‌شود.

در خردادماده، بریتانیا چایکو را به‌دلیل اقداماتش در سوریه تحریم کرد و دیده‌بان حقوق بشر (HRW) می‌گوید ممکن است او مسئولیت فرماندهی تخلفات را در جریان حمله به ادلب در سال ١٣٩٨-١٣٩٩ برعهده داشته باشد. از جملۀ این تخلفات حملات گسترده به بیمارستان‌ها و مدارس و استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی در مناطق پرجمعیت بود.

به‌گفته دیده‌بان حقوق بشر، در جریان حمله به ادلب دست کم ١٦۰۰ غیرنظامی کشته و حدود ١/٤ میلیون نفر آواره شدند.

با این حال، پوتین در سال ١٣٩٩ جایزۀ قهرمان روسیه که بالاترین نشان افتخار این کشور است را به چایکو اعطا کرد و در خردادماه ١٤۰۰ او را به درجۀ ژنرال سه‌ستاره ارتقا داد.

رامز ممدوح، تحلیلگر مسائل سیاسی به المشارق گفت: «پوتین از زمان آغاز جنگ اوکراین، با مخالفت تعداد زیادی از ژنرال‌های ارشد با تصمیماتش و نحوۀ اجرای عملیات نظامی مواجه شده است.»

وی گفت: «در نتیجه، او اکنون به تعداد نسبتاً کمی از ژنرال‌های نزدیک به‌خود از جمله الکساندر چایکو، سرگئی سوروویکین ... و دیگران متکی است.»

ممدوح گفت: «این گروه تقریباً به‌طور همزمان از دانشکده‌های جنگ فارغ‌التحصیل شدند و در همان جنگ‌هایی شرکت کردند که روسیه از سال ١٣٦٩ تاکنون در آنها دخالت داشته است».

او افزود: «به همین دلیل است که کسانی که وظایف اصلی را چه در سوریه، چه اوکراین و چه در مناطق دیگر بر عهده می‌گیرند، [این گروه] است.»

به‌گفتۀ ممدوح ممکن است پافشاری پوتین بر اتکا به برخی از جنایتکاران جنگی مشخص مثل چایکو و سوروویکین برایش گران تمام شود. زیرا در صورت تشکیل پرونده علیه جنایات جنگی روسیه در سوریه و اوکراین در دادگاه کیفری بین‌المللی، این مسئله ممکن است به پیگرد آن کشور منجر شود.

«جنایتکار جنگی»

مصعب عساف، از فعالان ادلب گفت چایکو «چیزی جز یک قصاب و جنایتکار جنگی نیست.»

به‌گفتۀ او این مسئله در حمله به ادلب در سال‌های ١٣٩٨ و ١٣٩٩ کاملاً مشهود بود. او یادآور شد که چون در آن زمان نیروهای سوری تحت حمایت روسیه نمی‌توانستند در هیچ جبهه‌ای پیشروی کنند، درعوض سوری‌ها و روس‌ها سیاست زمین سوخته را دنبال کردند.

او گفت: «این اقدام صدها کشته و زخمی برجای گذاشت و خانه‌ها، مراکز بهداشتی و خدماتی و زیرساخت‌ها را ویران کرد و برخی از مناطق غیرقابل سکونت شدند.»

عساف گفت: «چایکو به‌دلیل شکست مفتضحانۀ خود در دستیابی به اهداف تعیین‌شدۀ روسیه در اوکراین از آن کشور بازگشت. وی به‌دلیل انتقادات فراوانی که اولگ بلوخین، خبرنگار جنگی روسیه، به‌دلیل سوءمدیریت در نبردها در اوکراین علیه او مطرح کرد، با بلوخین دشمن شد.»

به‌گفتۀ عساف گزارش‌ها حاکی از آن است که چایکو دستور دستگیری بلوخین و همسرش را صادر کرد. سوری‌ها در مهرماه این دو تن را حدود یک هفته نگهداشتند و سپس به مسکو تحویل دادند.

عساف گفت این ژنرال روس «از این می‌ترسد که بلوخین پرونده‌های فسادی را افشا کند که تعداد زیادی از ژنرال‌های روس در سوریه از جمله چایکو و سوروویکین در آنها دست دارند.»

به‌گفتۀ او این پرونده‌ها شامل راه‌اندازی شرکت‌های صوری برای استخراج و فروش فسفات و تجارت سلاح و دریافت کمیسیون‌های زیاد برای قاچاق نفت از مناطق تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه و فروش آن در بازار سیاه است.