جسارت بخشیدن به ستیزه‌جویان افراطی و آواره کردن غیرنظامیان در شمال مالی توسط مزدوران واگنر

نواکشوت، موریتانی - به‌گفتۀ منابع محلی ترور یک مرد اهل سونگهای در آبان‌ماه در تیمبوکتو، نگرانی از بروز حملات مجدد علیه غیرنظامیان را در شمال و مرکز مالی، به‌ویژه در میان جوامع سونگهای، طوارق، عرب و فولانی برانگیخته است.

آنها گفتند رویداد اخیر در بحبوحۀ موجی از موارد مرگ غیرنظامیان رخ می‌دهد و اغلب اوقات ارتش و گروه مزدور روسی واگنر مقصر این قتل‌ها قلمداد می‌شوند، اتفاقی که به امری عادی تبدیل شده است.

بر اساس گزارش‌ها، در روز ٢۰ آبان‌ماه ابراهیم بلال ٢٦ ساله در حادثه‌ای که با درگیری لفظی آغاز شد توسط نیروهای ارتش مالی در تیمبوکتو کشته شد.

عمر سیدی محمد، روزنامه‌نگار تلویزیون مالی، به المشارق گفت بلال در پمپ بنزینی روبه‌روی یک مشروب‌فروشی کار می‌کرد.

به‌گفتۀ او دو سرباز مست با لباس‌های غیرنظامی از مشروب‌فروشی بیرون آمدند، در کنار پمپ بنزین نشستند و سیگار روشن کردند.

او گفت: «بلال از آنها خواست محل را ترک کنند و درگیری لفظی رخ داد که خشم سربازان را برانگیخت. آنها بلال را کتک زدند، او به بیمارستان منتقل شد و دو روز بعد فوت کرد. این سربازان اکنون در بازداشت هستند.»

سیدی محمد گفت اگرچه اکثر قربانیان ارتش مالی معمولاً اهل جوامع فولانی، طوارق یا عرب هستند، این بار دامنۀ خشونت به جامعۀ سونگهای نیز رسیده است.

آواره شدن غیرنظامیان

بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، تعداد ٣٤٤ نفر از ٨٦۰ غیرنظامی کشته‌شده در مالی طی شش ماه اول سال جاری بر اثر عملیات‌های ارتش کشته شده‌اند، در حالی که بقیۀ قربانیان (یعنی حدود ٦۰%) گروه‌های افراطی بوده‌اند.

بهای درگیری میان گروه‌های افراطی مالی را غیرنظامیان این کشور می‌پردازند. این درگیری‌ها بسیاری از شهروندان مالی را آواره کرده است و تعداد اهالی این کشور را که به‌سمت موریتانی می‌روند افزایش داده است، چراکه موریتانی نزدیک‌ترین محل برای پناه بردن محسوب می‌شود.

اخیراً کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل گزارش داد تعداد پناهجویان ثبت‌شده در موریتانی که بیشتر آنها اهل مالی هستند از ١۰١،۰۰۰ نفر فراتر رفته است.

این کمیساریا گفت تنها از ١١ دی‌ماه سال گذشته تا ٨ مهرماه امسال بیش از ١۰،۰۰۰ پناهجوی اهل مالی به موریتانی پناه بردند.

به گزارش اسوط مغربیه، اکثریت قریب به‌ اتفاق پناهندگان مالی در موریتانی در کمپ مبرا در منطقۀ خشک حوض شرقی واقع در جنوب‌شرق این کشور اسکان داده شده‌اند.

این رسانه گفت سایر پناهندگان به شهرها از جمله نواکشوت، پایتخت و نوادهیبو، مرکز اقتصادی این کشور پناه برده‌اند.

بینتا سیدیبه گاسکون، عضو گروه نظارتی کیسال که از جوامع فولانی دفاع می‌کند گفت: «قضاوت مردم بر اساس جنایات انجام شده علیه غیرنظامیان صورت می‌گیرد. از زمان ورود گروه واگنر و به‌ویژه پس از اتفاقی که در مورا رخ داد، شاهد افزایش تصاعدی تعداد قربانیان غیرنظامی هستیم.»

دیده‌بان حقوق بشر سربازان مالی را متهم کرد که در اسفندماه گذشته حدود ٣۰۰ غیرنظامی را در مورا قتل‌عام کردند. آنها این کار را با کمک جنگجویان خارجی انجام دادند که بنا به‌گفتۀ شاهدان روسی بودند. خبرگزاری فرانسه گزارش داد ارتش مالی غیرنظامی بودن کشته‌شدگان را تکذیب می‌کند و آنها را بیش از ٢۰۰ افراط‌گرا می‌داند.

آمادو کوفا، واعظ فولانی و رهبر اصلی جماعت نصرت‌الاسلام و المسلمین در منطقه، در ویدئویی بی‌سابقه در خردادماه گروه واگنر و ارتش مالی را متهم کرد که حمام خون به‌راه انداخته‌اند. او مدعی شد تنها حدود ٣۰ نفر از جنگجویانش کشته شدند، اما بقیه کشته‌شدگان افراد بی‌گناه بودند.

سیدیبه گاسکون گفت: «آنچه مردم را بیدار می‌کند این است که به‌رغم همۀ این جنایات علیه غیرنظامیان، هیچ سرزمینی بازپس گرفته نمی‌شود و متأسفانه وضعیت بدتر می‌شود. با افزایش تعداد آوارگان، مدارس بسته می‌شود و بحران انسانی رخ می‌دهد.»

درگیری بین افراط‌گرایان رقیب

درگیری‌های خونین بین «دولت اسلامی عراق و شام» در صحرای بزرگ (ISIS-GS) و ائتلاف افراطگرای جماعت نصرت‌الاسلام و المسلمین در گائو در امتداد مرز مالی و بورکینافاسو باعث فرار بیشتر ساکنان شده است.

قاسم راس المعا، روزنامه‌نگار الجزایری متخصص در امور گروه‌های مسلح و امنیت در منطقۀ ساحل، گفت دلیل این درگیری‌ها پیوستن ١٥۰ تن از اعضای جماعت نصرت الاسلام و المسلمین به گروه داعش در صحرای بزرگ است.

او گفت بیشتر ستیزه‌جویان جدا‌شده از طوارق هستند و توضیح داد که آنها از ائتلاف افراط‌گرای فوق خارج شده‌اند تا به یک گروه وابسته به داعش به رهبری موسی مومونی بپیوندند که خود اصالتاً نیجریه‌ای است.

او گفت: «گروه نصرت‌الاسلام و المسلمین پس از عقب‌نشینی نیروهای فرانسوی از سرزمین‌های مالی، قدرت بیشتری در میدان به‌دست آورد، زیرا این امر به آن اجازه داد تا فعالیت‌های میدانی خود را افزایش دهد».

با این حال، به‌گفتۀ المعا این گروه هیچ درگیری مسلحانه‌ای با مزدوران گروه واگنر نداشته است.

او گفت یکی از دلایل این امر می‌تواند این باشد که مأموریت گروه واگنر به‌جای شرکت در نبرد با گروه‌های تروریستی، بیرون راندن نیروهای فرانسوی بوده است.

ژروم پیگنه، رئیس و یکی از بنیانگذاران شبکۀ تأملات استراتژیک درخصوص امنیت در ساحل گفت: «هدف عناصر واگنر تأمین منافع رژیم مالی است.»

او به المشارق گفت: «شایعاتی وجود دارد مبنی بر اینکه آنها وظیفۀ تأمین امنیت اسیمی گویتا، رئیس‌جمهوری مالی، را بر عهده گرفته‌اند.»

فرانسه که توسط رهبران کودتای ١٣٩٩ مالی به خروج از این کشور سوق داده شده بود، سرانجام در مردادماه و پس از گذشت بیش از ٩ سال از مداخلۀ ارتش برای جلوگیری از تسلط افراط‌گرایان بر کشور آشفتۀ ساحل، از آن خارج شد.

بنا به اعلام منابع غربی، سرهنگ‌های مسئول در باماکو به شکلی فزاینده به‌طرف روسیه و به‌ویژه شبه‌نظامیان گروه واگنر متمایل شده‌اند.

باماکو این موضوع را تکذیب می‌کند و تنها به حمایت «مدرسان» نظامی روسیه اذعان دارد.

اما گروه نصرت الاسلام و المسلمین در جنگ اطلاعاتی خود گروه واگنر را هدف قرار داده است.

جنگ‌های رسانه‌ای و تبلیغاتی

ناظران می‌گویند گروه نصرت الاسلام و المسلمین، جنگی رسانه‌ای علیه عناصر گروه واگنر و دولت مالی به‌راه انداخته است.

به‌گفتۀ آنها دلیل این مسئله این است که این گروه نیاز دارد فعالیت خود در منطقه را، به‌ویژه پس از خروج نیروهای فرانسوی، به‌‌شکلی توجیه کند.

حام علی، شهردار منطقۀ تاودنی در شمال مالی، به المشارق گفت: «از زمان خروج نیروهای فرانسوی از منطقه، خبری از رویارویی نظامی در مناطق تاودنی یا تیمبوکتو به گوشمان نرسیده است.»

او گفت با این حال اخبار کشتارها و درگیری‌ها در منطقۀ مرزی گائو و بورکینافاسو به این منطقه رسیده است.

علی گفت: «ما در گذشته شاهد ناآرامی‌های امنیتی جدی بودیم که یکی از قربانیان آنها پدرم بود که در شهر تیمبوکتو کشته شد... و ما از همه طرف رنج‌های شدیدی را متحمل شدیم.»

او افزود: «امروز وضعیت باثبات است، اما کارزارها و تبلیغات رسانه‌ای متوقف نشده است و این مسئله بر ثبات اوضاع تأثیر می‌گذارد.»

به‌گفتۀ عمر سیدی محمد، روزنامه‌نگار اهل مالی «مسئول بی‌ثباتی شمال مالی، دزدان، گروه‌های جنایتکار سازمان یافته و اخیراً داعش هستند».

او به المشارق گفت: «اخیراً داعش در منطقه ویرانی به‌بار آورده است و قتل‌عام غیرقابل توصیفی را علیه شهروندان در شمال مالی به راه انداخته است.»

بوباکار هیدرا، پژوهشگر مرکز بین‌المللی مطالعات درگیری بن گفت گروه‌های افراطی به‌مدت چندین سال «خود را به‌عنوان مدافعان مردم محلی در مقابل ارتش و نیروهای نیابتی آن معرفی کرده‌اند که به‌گفتۀ آنها، کاری جز کشتن غیرنظامیان انجام نمی‌دهند».

او مدعی شد که استفاده از این «دستاویز برای توجیه خشونت آنها» با «ورود عناصر روسی» آسان‌تر شده است و هم‌زمان «تلفات غیرنظامیان بیش از پیش افزایش یافته است».