حضور مزدوران در منطقۀ ساحل مالی نشان دهنده راهبرد شریرانه روسیه

نواکشوت، مالی -- تحلیلگران می‌گویند، اعتراف اخیر یوگنی پریگوژین، از دوستان حاکمیت در کرملین، مبنی بر تأسیس گروه مزدور واگنر، دخالت روسیه در درگیری مالی به‌عنوان راهی برای به‌دست آوردن نفوذ در غرب آفریقا و فراتر از آن را تایید می‌کند.

پریگوژین در سال ۱۳۹۳ گروه واگنر را در اوکراین تأسیس کرد، اما تا هفتۀ گذشته هر گونه دخالت با مزدوران را تکذیب می‌کرد.

پریگوژین روز ۴ مهر در بیانیه‌ای که شرکتش موسوم به «کنکورد» منتشر کرد، گفت: «من خودم سلاح‌های قدیمی را تمیز کردم، جلیقه‌های ضدگلوله را تهیه کردم، و متخصصانی پیدا کردم که می‌توانند در این زمینه به من کمک کنند.»

او دربارۀ مبارزان مزدور خود گفت: «این افراد -- قهرمانانی که از مردم سوریه، دیگر مردم کشورهای عربی، آفریقایی‌های بی بضاعت، و آمریکای لاتین دفاع کردند -- به ستون‌های سرزمین مادری ما تبدیل شده‌اند.»

گروه واگنر به جنایات جنگی، اذیت و آزار، و مداخله در درگیری‌های سراسر آفریقا -- از جمله در مالی، لیبی، چاد، جمهوری آفریقای مرکزی، سودان، و موزامبیک -- و نیز در سوریه، ونزوئلا، و اوکراین متهم است.

به‌گفتۀ منتقدان، گروه واگنر«ارتش مرموز پوتین» است که از آن با انکار قابل قبول برای پیشبرد منافع کرملین استفاده می‌شود.

محمد الامین الده، متخصص بحران در منطقۀ ساحل، گفت که اعزام مزدوران به مناطقی که دچار ناامنی و جنگ هستند، نشان‌دهندۀ تمایل روسیه برای دامن زدن به درگیری‌هایی است که منجر به دستیابی این کشور به اهداف سیاسی یا اقتصادی خود یا هر دوی آنها می‌شود.

او گفت، «از آنجا که روسیه در پی تغییر موضع خود به‌عنوان یک قدرت بزرگ از طریق دروازۀ آفریقا است»، این امر واقعیت دارد.

او گفت: «تلاش روسیه برای استفاده از موقعیت جغرافیایی منطقۀ ساحل به‌طور کلی، و به‌ویژه در کشور مالی، صرفاً تلاشی است که به‌منظور ایجاد روابط تنگاتنگ با دیگر کشورهای منطقه صورت می‌گیرد.»

محمد گفت، روسیه از این طریق تلاش می‌کند «تحریم‌های بین‌المللی اعمال‌شده علیه خود را دور بزند و برای فروش تسلیحات خود به بازارهای نوظهور دسترسی یابد.»

از این رو، این طبیعی است که مسکو به‌منظور نفوذ به ناآرام‌ترین کشور، یعنی مالی، از عناصر گروه واگنر استفاده کند.

گسترش نفوذ روسیه

مزدوران گروه واگنر برای نخستین بار آذرماه سال گذشته و ظاهراً به‌منظور آموزش نیروهای محلی و ارائۀ خدمات امنیتی به مقامات بلندپایه در میان تداوم بی‌ثباتی سیاسی و افزایش تهدیدها در مالی مستقر شدند.

در گزارشی که مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی، یک اندیشکدۀ آمریکایی، در بهمن‌ماه گذشته منتشر کرد نسبت به این که واگنر «از این موقعیت به‌منظور گسترش نفوذ روسیه در قاره و تضمین منافع مالی استفاده خواهد کرد، هشدار داده است.»

در این گزارش آمده است:‌ «فعالیت واگنر در مالی، مانند استقرار در جمهوری آفریقای مرکزی، به رهبران سیاسی مالی این امکان را می دهد که در ازای دریافت امتیازات مالی و معدنی، رژیم را در برابر کودتا بیمه کنند.»

مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی در اردیبهشت‌ماه گزارش داد که از زمان ورود واگنر به کشور مالی، تعداد و شدت حوادث خشونت علیه غیرنظامیان افزایش یافته است. این مرکز یادآور شد که «در سه‌ماهۀ نخست سال ۱۴۰۰، میزان تلفات غیرنظامیان در درگیری‌ها بیشتر از میزان تلفات در سراسر سال ۱۳۹۹ بوده است.»

نیروهای حکومت مالی و عناصر واگنر در اوایل فروردین، «طی محاصرۀ پنج‌روزۀ شهر مورا در مرکز مالی، بیش از ۳۰۰ غیرنظامی را قتل‌عام کردند.»

دیده‌بان حقوق بشر در فروردین‌ماه این حادثه را «بدترین قساوت گزارش‌شده طی درگیری‌های مسلحانۀ یک دهۀ گذشتۀ مالی» توصیف کرد.

یک فرد عرب از شمال مالی که به‌دلایل امنیتی نخواست هویتش فاش شود، به المشارق گفت، امروز عناصر واگنر در شهرهای بزرگ شمال مالی حضور دارند؛ جایی که صحبت از خطر گروه‌های تروریستی به‌طور فزاینده‌ای وجود دارد.

به‌گفتۀ او، این شامل گائو، کیدال، و تیمبوکتو می‌شود.

او گفت «به‌تازگی مشاهده شده است که واحدهای کوچکی از» مزدوران روسی «تحرک داشتند و ارتش مالی را همراهی می‌کردند. این واحدها در روستاهای مالی نزدیک مرز موریتانی، یعنی روستاهای لره و لارناب گشت‌های امنیتی انجام می‌دهند.»

بر اساس شهادت‌های متعدد ارائه‌شده توسط پناهجویان تازه‌وارد در اردوگاه امبرا موریتانی، سربازان سفیدپوست که به زبان خارجی صحبت می‌کردند با واحدهای ارتش مالی در عملیات‌های انحلال - که طی آن چوپانان بی‌آزار به قتل رسیدند - مشارکت داشتند.

به‌گفتۀ کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، این خشونت‌ها منجر به افزایش تعداد غیرنظامیان آواره به اردوگاه امبرا شد.

«قتل و حقارت»

نیروهای فرانسوی پس از استقرار ۹ ساله در مالی، مردادماه عملیات عقب‌نشینی خود از این کشور را تکمیل کردند و به کشور همسایه، یعنی نیجر، نقل مکان کردند.

محمد آق احمدو، یک روزنامه‌نگار کشور مالی، گفت: «با توجه به گزارش‌های مربوط به فعالیت نیروهای واگنر و دخالت آنها در انحلال ساکنان در خاک مالی، فرانسه به این موضوع اشاره کرد تا دولت مالی را به آوردن عناصر واگنر متهم کند.»

حوزۀ تخصصی احمدو در زمینۀ امنیت و ثبات در منطقۀ ساحل است.

بنا بر گزارش منابع، عوامل واگنر در اکثر شهرهای مالی از جمله باماکو، پایتخت، و موپتی در مرکز مالی، و نیز در منطقۀ ازواد، در شمال شرقی، هم‌مرز با الجزایر که از ناآرام ترین وضعیت امنیتی برخوردار است، دیده شده‌اند.

اما سکوت مستمر رسانه‌ای که توسط مقام حاکم در باماکو تحمیل شده است، بسیاری از منابع را از افشای هویت‌شان باز می‌دارد.

این منبع از شمال مالی گفت: «اتکای دولت باماکو به نیروهای واگنر به‌بهانۀ تقویت توان ارتش در مبارزه با گروه‌های تروریستی مسلح در شمال مالی ممکن است حقیقت داشته باشد.»

به‌گفتۀ او، این امر به‌ویژه «با توجه به خروج اخیر نیروهای فرانسوی» محتمل است.

او گفت: «اما حقیقتی که هیچ‌کس در مالی نمی‌تواند دربارۀ آن صحبت کند این است که ساکنان شهرهای شمالی مالی هنوز از تأمین امنیت و محافظت در برابر خطر گروه‌های تروریستی بهره‌مند نشده‌اند.»‌

او یادآور شد: «در واقع ساکنان، به‌ویژه اعراب و طوارق، همچنان در معرض همان عملیات‌های کشتار و تحقیر شدن توسط ارتش مالی، با پشتیبانی متحدان روسی‌شان، قرار می‌گیرند.»

او گفت: «گویی دولت مالی فرانسه را به خارج شدن از کشور سوق داد تا روسیه را که با آن اهداف مشترکی دارد جایگزین کند و آن کشور به متحد مالی در آفریقا تبدیل شود.»‌