بازگشت گردشگران به شهر باستانی حضر در استان نینوای عراق

حضر، عراق -- ده‌ها گردشگر با قدم زدن در کنار ویرانه‌های باستانی شهر حضر در شمال عراق، از دیدن این اماکن ابراز شگفتی کردند. پس از حکومت کوتاه اما وحشیانۀ «دولت اسلامی عراق و شام» (داعش)، مقام‌های محلی با اجرای طرح‌های تشویقی قصد دارند فصل جدیدی را آغاز کنند.

قدمت حضر به قرن دوم و سوم پیش از میلاد بر‌می‌گردد و یونسکو آن را در فهرست اماکن میراث جهانی که در خطر هستند قرار داده است.

شهر حضر دو ساعت با موصل، پایگاه سابق داعش، فاصله دارد؛ موصل در سال ۱۳۹۶ توسط نیروهای عراقی و ائتلاف بین‌المللی بازپس گرفته شد و بعداً طی عملیات‌های امنیتی در برابر عناصر باقیماندۀ این گروه تروریستی در منطقه محافظت شد.

داعش موصل را در سال ۱۳۹۳ به تصرف خود درآورده بود.

روز شنبه (۱۹ شهریور)، یک گشت برای تقویت گردشگری در این منطقه برگزار شد، که اولین در نوع خود بود و سازماندهی آن را یک موزۀ خصوصی در موصل بر عهده داشت.

حدود ۴۰ گردشگر، که اکثر آنها عراقی بودند، اجازه یافتند تا در وقت طلایی شامگاه در اطراف این مکان باستانی که بیش از ۲۰۰۰ سال قدمت دارد قدم بزنند.

گردشگران مقابل ستون‌های خیره‌کننده از خود عکس گرفتند و از تندیس‌هایی که توسط عناصر داعش تخریب شده است بازدید کردند.

خانم لونا بطوطه، که همراه با همسر بلژیکی خود فرصت بازدید از یک تمدن باستانی را پیدا کرده بود، گفت: «تاریخ بزرگی دارد. اینجا رویدادهای تاریخی و در عین حال حوادث ناگوار زیادی توسط داعش اتفاق افتاده است.»

بطوطه ۳۳ سال دارد و از نه‌سالگی در بلژیک زندگی کرده است. این اولین باری است که به سرزمین مادری‌اش بر‌می‌گردد.

او گفت با دیدن حضر، «احساسات آشفته‌ای» در او زنده شده است. او گفت: «آدم جای گلوله‌ها را می‌بیند؛ خیلی از این [پوکه‌ها] می‌بیند.»

حضر یک مرکز تجاری و مذهبی مهم در دوران امپراطوری پارت‌ها بوده و استحکامات خیره‌کننده و معابد باشکوهی داشته که در آن از ملغمه‌ای از سبک‌های معماری یونانی و رومی با عناصر تزئینی شرقی استفاده شده است.

داعش در سال ۱۳۹۴ ویدیویی منتشر کرد که در آن عناصر این گروه در حال تخریب بعضی از تندیس‌ها، شلیک به آنها و آسیب زدن به یک مجسمه با کلنگ بودند.

خشم بین‌المللی نسبت به تخریب حضر و دیگر اماکن تاریخی عراق و سوریه، از جمله شهر باستانی نمرود که آن نیز در استان نینوا واقع شده است، منجر به تصویب قطعنامه ۲۱۹۹ سازمان ملل متحد در سال ۱۳۹۴ شد.

در این قطعنامه، تخریب میراث فرهنگی محکوم شده و تدابیر قانونی لازم‌الاجرا برای مقابله با قاچاق غیرقانونی عتیقه‌جات و اشیای فرهنگی از عراق و سوریه اتخاذ شده است.

در بهمن‌ماه، مقام‌ها از سه طرح مرمت در این مکان پرده‌برداری کردند: یک مجسمۀ رومی در اندازۀ واقعی و تندیس‌های کنار معبدی که به‌دست عناصر داعش تخریب شده است.

«تمدن، میراث، فرهنگ»

پنج سال پس از شکست داعش، موصل و حومۀ آن به وضعیت عادی خود باز می‌گردد، و این در شرایطی است که اقدامات بازسازی وضعیت خوبی ندارد و در بسیاری از مناطق زخم‌های مبارزه با افراط‌گرایان به چشم می‌خورد.

گشت حضر توسط خانۀ میراث فرهنگی موصل سازماندهی شده است؛ خانۀ میراث فرهنگی موصل یک موزۀ خصوصی است که در خردادماه افتتاح شد.

به‌گفتۀ یکی از برگزارکنندگان به‌نام فارس عبدالستار، حتی قبل از آن هم افراد بازدیدکننده به این مکان جذب می‌شده‌اند.

او گفت هدف از این طرح جدید «به نمایش گذاشتن میراث و هویت» موصل و استان نینواست.

داعش پس از آنکه در سال ۱۳۹۳ به مناطق مختلف عراق و سوریه هجوم برد با حملات متقابل هر دو کشور مواجه شد. نیروهای عراقی بالاخره در اواسط سال ۱۳۹۶ به پیروزی رسیدند.

اکنون که به‌تدریج مرزهای عراق به روی گردشگران خارجی باز می‌شود، ده‌ها بازدیدکننده -- به‌ویژه از کشورهای غربی -- در حال سیاحت در این کشورند و حتی بعضی از آنها با وجود هشدار بعضی از دولت‌ها نسبت به خطرات موجود، وارد موصل نیز شده‌اند.

گردشگری مذهبی در شهرهای مقدس کربلا و نجف، که بیشتر از مبدأ ایران صورت می‌گیرد، رونق زیادی پیدا کرده است.

اما چالش‌ها همچنان وجود دارد و زیرساخت‌های گردشگری عراق هنوز در سطح ابتدایی است.

بریار بهاءالدین، دانشجوی دکتری مردم‌شناسی در دانشگاه اکستر انگلیس، در بازدید از حضر گفت: «موصل فقط جنگ و داعش و تروریسم نیست».

وی افزود: «موصل یعنی تمدن، میراث، فرهنگ».

«این مکان خیره‌کننده باید مملو از گردشگران از سراسر جهان باشد.»

بازسازی در دست انجام است

به‌گفتۀ بسمان احمد السلطان، شهردار حضر، گرچه پیشرفت بازسازی به‌دلیل همه‌گیری جهانی ویروس کرونا کند شده، بخش حضر در جنوب نینوا پیشرفت چشمگیری در زمینۀ احیای خدمات و بازسازی اماکن داشته است.

او در خرداد ۱۳۹۹ اعلام کرد که دولت محلی حضر چند پروژۀ زیرساختی و ساختمان دولتی را با موفقیت احیا کرده است.

او گفت پروژۀ آب حضر از طریق تلاش‌های ادارۀ آب نینوا و دولت محلی استان به پایان رسیده و کارگران با تعمیر خطوط انتقال برق، شبکه برق را نیز احیا کرده‌اند.

شهردار حضر گفت کار بازسازی ساختمان‌های دولت محلی، شورای محلی، شهرداری و مرکز بهداشت عمومی نیز به پایان رسیده و مدارس تخریب‌شده در دوران جنگ اکنون بازگشایی شده است.

وی افزود کارگران علاوه بر آسفالت تعدادی از خیابان‌ها، پل حضر را که رابط این بخش و استان انبار است بازسازی کرده‌اند.

انتظار می‌رفت با ترمیم جاده‌ها و پل‌ها، امکان ازسرگیری تجارت -- و اینک گردشگری -- که توسط داعش مختل شده بود فراهم شود و اقتصاد محلی تقویت گردد.