کشف نقوش باستانی در بنای تاریخی عراق که داعش آن را با بولدوزر تخریب کرده بود

موصل - ستیزه‌جویان «دولت اسلامی عراق و شام» (داعش) در سال ١٣٩٥ دروازهٔ باستانی ماشکی واقع در شهر موصل عراق را با بولدوزر تخریب کردند. این اقدام، جزئی از تخریب منسجم میراث فرهنگی توسط این گروه افراطی بود.

اکنون، باستان‌شناسان آمریکایی و عراقی که برای مرمت این محوطه تلاش می‌کنند، نقوش سنگی خارق‌العاده ٢٧۰۰ ساله‌ای را در میان ویرانه‌ها کشف کرده‌اند.

یکی از مقامات محلی عراق در روز چهارشنبه (٢٧ مهرماه) گفت این نقوش شامل هشت نقش برجسته از جنس سنگ مرمر هستند که صحنه‌های جنگ مربوط به حکومت پادشاهان آشوری را در شهر باستانی نینوا به تصویر می‌کشند.

این نقوش مفصل که هفتهٔ گذشته کشف شدند، سربازی را نشان می‌دهند که کمانش را به عقب می‌کشد تا تیری پرتاب کند و همچنین شامل برگ‌های انگور و نخل‌های حکاکی‌شدهٔ ظریفی هستند.

بر اساس بیانیهٔ شورای آثار باستانی و میراث فرهنگی عراق، این نقوش سنگی خاکستری مربوط به دوران حکومت پادشاه سناخریب است که طی سال‌های ٧۰٥-٦٨١ قبل از میلاد حکومت می‌کرد.

سناخریب نسبت به توسعهٔ نینوا به‌عنوان پایتخت امپراتوری آشوریان و بزرگترین شهر - در یک نقطهٔ تلاقی اصلی بین مدیترانه و فلات ایران – اقدام کرد و کاخی باشکوه نیز در این شهر ساخت.

فاضل محمد خدر، رئیس تیم باستان‌شناسی عراق که مرمت این مکان را انجام می‌دهد گفت این نقوش احتمالاً از کاخ سناخریب آورده شده‌اند و به‌عنوان مصالح ساختمانی برای دروازه مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

خدر گفت: «ما معتقدیم این نقوش از کاخ سناخریب منتقل شده‌اند و توسط نوهٔ شاه برای بازسازی دروازهٔ ماشکی و بزرگ کردن اتاق نگهبانی مورد استفادهٔ مجدد قرار گرفته‌اند.»

در هنگام استفاده از آنها برای دروازه، قسمتی از نقوش که در بالای زمین بود، پاک شده است.

خدر گفت: «تنها بخشی که در زیر زمین مدفون شده است نقوش خود را حفظ کرده است.»

اتحاد بین‌المللی حفاظت از میراث فرهنگی در مناطق درگیری (الیف) مستقر در سوئیس گفت دروازهٔ ماشکی یک «ساختمان استثنایی» بوده است.

داعش این دروازهٔ مستحکم را که در دههٔ ١٣٥۰ مرمت شده بود، به این دلیل هدف قرار داد که «بخشی نمادین از خط افق موصل و نمادی از تاریخ کهن این شهر» بود.

الیف از بازسازی این دروازه حمایت می‌کند. این اقدام توسط تیمی از باستان‌شناسان دانشگاه موصل عراق به همراه کارشناسان دانشگاه پنسیلوانیا با همکاری مقامات باستان‌شناسی عراق انجام می‌شود.

هدف این پروژهٔ مرمت، تغییر دادن اوضاع نسبت به دوران داعش و تبدیل کردن این بنای تاریخی آسیب‌دیده به مرکزی آموزشی در مورد تاریخ نینوا است.

میراث تخریب‌گری داعش

داعش بین سال‌های ١٣٩٣ تا ١٣٩٦ گنجینه‌های پیش از اسلام را با بولدوزر، کلنگ و مواد منفجره تخریب می‌کرد و مدعی بود این آثار و مجسمه‌های باستانی در اصل «بت» هستند و آنها را از سر «وظیفهٔ دینی» تخریب می‌کند.

اما خیلی زود مشخص شد که عناصر داعش خودشان این آثار را به خارج از کشور قاچاق می‌کنند تا با قیمت‌های گزاف به دلالان بازار سیاه بفروشند و از درآمد حاصل از آن برای تأمین مالی عملیات این گروه استفاده کنند. موضوعی که رفتار ریاکارانهٔ این گروه را افشا می‌کرد.

داعش همچنین حفاری‌های منسجمی را برای پیدا کردن اشیاء ارزشمند باستانی در اماکن تاریخی تحت کنترل خود انجام می‌داد. این اماکن در مجموع بیش از ١٧۰۰ مکان باستان‌شناسی و مذهبی در موصل را شامل می‌شد.

زید قاضی سعدالله، مدیر موزهٔ موصل در مصاحبه‌ای در سال ١٣٩٩ با سایت دیارنا که همکار المشارق است گفت پس از سرنگونی داعش، این موزه تلاش‌های گسترده‌ای را برای تعیین ارزش آثار غارت‌شده یا آسیب‌دیده انجام داد.

موزهٔ مذکور دریافت که آثار دزدیده‌شده منبع درآمد کلیدی این گروه بوده است و اعلام کرد فیلم‌هایی که در آنها عناصر این گروه آثار باستانی موزه را از بین می‌بردند «چیزی جز سرپوشی بر سرقت نبود».

او گفت داعش آثار به‌دست آمده از اماکن باستان‌شناسی را غارت می‌کرد و این مکان‌ها را منفجر یا با بولدوزر تخریب می‌کرد تا هرگونه نشانهٔ سرقت را پنهان کند.

به‌گفتهٔ سعدالله این همان اتفاقی است که هم در زیارتگاه تل نبی یونس (حضرت یونس) و هم در تل قوین‌جاق رخ داد که کاخ سناخریب، پادشاه آشور، و شهر باستانی نمرود در آنجا واقع شده است.

در گزارش شورای عالی قضایی عراق مربوط به مهرماه ١٣٩٩ به‌نقل از یونسکو آمده است داعش از محل قاچاق آثار باستانی موصل و فروش آنها در بازار جهانی از طریق واسطه‌ها تا ٣٦ میلیون دلار درآمد داشته است.