تبدیل شدن اماکن متبرکه شیعیان عراق به مراکز سودجویی و جاسوسی ایران

گردشگری مذهبی و سفرهای زیارتی به اماکن متبرکه شیعیان یکی از شالوده‌های اقتصاد عراق است، آنچنان که بیش از ۲۰ میلیون نفر هر سال برای شرکت در مراسم اربعین، که از دوشنبه‌ شب (۵ مهر) شروع می‌شود، راه رسیدن به کربلا را طی می‌کنند.

مراسم اربعین ۴۰ روز بعد از روز عاشورا برگزار می‌شود و در واقع مراسم چهلم شهادت امام حسین (ع)، امام سوم شیعیان و نوه حضرت محمد (ص)، است.

این سفر زیارتی یکی از بزرگ‌ترین تجمعات مذهبی جهان به شمار می‌رود و تعداد افرادی که در آن شرکت می‌کنند بیشتر از مراسم حج است و اقتصاد عظمیی حول محور آن به وجود آمده که از هتلداری تا سوغات‌های مذهبی را دربرمی‌گیرد.

کارهای بازسازی، مرمت و توسعه اماکن متبرکه در شهرهای کربلا و نجف نیز جریان باثباتی از قراردادهای پرسود ساخت و ساز ایجاد کرده است.

و اینجاست که ایران وارد صحنه می‌شود، ایرانی که از معافیت‌های مالیاتی مذهبی برای منفعت بردن از بخش بزرگی از این بازار و برای افزایش نفوذ خود در عراق بهره برده است.

در تحقیق ویژه رویترز که در آذر سال گذشته انجام شد آمده است: «دست داشتن مستقیم ایران در گردشگری مذهبی به تهران قدرت نرم می‌دهد و حضور آن را در مراکز مذهبی عراق به عنوان قطب نفوذ مذهبی شیعیان تقویت می‌کند.»

در این تحقیق آمده است که «گردشگری مذهبی در عراق سالانه میلیاردها دلار ارزش دارد و دومین منبع بزرگ درآمد بعد از صنعت نفت است.»

در جای دیگری از تحقیق آمده است که دولت عراق مزایای ویژه‌ای برای طرح های مذهبی در نظر می‌گیرد، «از جمله معافیت‌های مالیاتی برای واردات سیمان، فولاد و دیگر مصالح ایرانی» که به ظاهر برای توسعه حرم‌ها وارد کشور می‌شود.

این موضوع باعث تشدید فساد در مقیاس گسترده شده است، چرا که مصالح ساختمانی با حجم زیادی از ایران وارد می‌شود و در بازار آزاد به فروش می‌رسد. و تازه در را به روی شرکت‌ها و پیمانکاران ایرانی باز کرده که بعضی از آنها روابط مشکوکی دارند.

فعالیت‌های جاسوسی ایران

ایالات متحده آمریکا اسفند ۱۳۹۸ شبکه گسترده‌ای از مقام‌ها و شرکت‌های صوری نیروی قدس سپاه را در عراق و ایران تحریم کرد، از جمله سازمانی که با اماکن متبرکه شیعیان در عراق مرتبط بود.

به گفته وزارت خزانه‌داری ایالات متحده، ریاست ستاد بازسازی عتبات عالیات در عراق که تحت تسلط نیروی قدس سپاه قرار دارد از سوی قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین نیروی قدس، منصوب شده است.

وزارت خزانه‌داری آمریکا گفت: «ستاد بازسازی عتبات عالیات در عراق گرچه ظاهراً یک مؤسسه مذهبی است، میلیون‌ها دلار پول به شرکت ساخت و ساز و بازرگانی بهجت الکوثر با مسئولیت محدود، که در عراق واقع شده و شرکت کوثر نیز نامیده می‌شود، انتقال داده است.»

وزارت خزانه‌داری آمریکا همچنین گفت شرکت کوثر یک شرکت عراقی تحت تسلط نیروی قدس سپاه است که پایگاه فعالیت‌های جاسوسی ایران در عراق، از جمله ارسال سلاح و مهمات به گروه‌های شبه‌نظامی مورد حمایت ایران، بوده است.

این شرکت از طریق تراکنش‌های انتقال وجه از بانک مرکزی ایران، میلیون‌ها دلار پول دریافت کرده است، که خود بانک مرکزی ایران به دلیل حمایت مالی از نیروی قدس سپاه و حزب‌الله لبنان تحت تحریم قرار دارد.

وزارت خزانه‌داری ایالات متحده گفت: «علاوه بر این، مقام‌های نیروی قدس سپاه از وجوه ستاد بازسازی عتبات عالیات در عراق برای تکمیل بودجه نیروی قدس استفاده کرده‌اند، که احتمالاً این کار با اختلاس کمک‌های مردمی برای ساخت و ساز و نگهداری اماکن متبرکه شیعیان در عراق صورت گرفته است.»

چهره‌های عالی‌رتبه این سازمان، از جمله محمد جلال مآب، گماشته سلیمانی، و سلف او حسن پلارک، نیز تحت تحریم قرار گرفته‌اند.

سلیمانی، پلارک را به عنوان دستیار ویژه خود در یک کمیته تحت رهبری نیروی قدس سپاه در زمینه دور زدن تحریم‌ها انتخاب کرده بود. پلارک همچنین برای انتقال موشک، مواد منفجره و سلاح‌های کوچک به یمن با مقام‌های نیروی قدس کار کرده است.

به خطر افتادن بازسازی عراق

مقام‌های آمریکا و عراق هشدار داده‌اند که فعالیت‌های ستاد بازسازی عتبات عالیات در عراق ممکن است بازسازی عراق را به خطر بیندازد چرا که این سازمان در صدد تثبیت جای پای خود در دوران پس از داعش و همه‌گیری جهانی ویروس کروناست.

آنها گفتند که سازمان‌های همسو با سپاه برای کسب منافع سیاسی و اقتصادی از اماکن متبرکه شیعیان سوءاستفاده می‌کنند و منابع درآمد و قراردادهای ساخت و ساز و فرصت‌های شغلی را از عراق می‌گیرند و چه بسا راه را برای تحریم‌های بیشتر هموار می‌کنند.

به گفته آنها، اما ایالات متحده همواره به عراق پول تزریق کرده است.

در اوایل و اواسط سال ۱۳۹۴، برنامه توسعه سازمان ملل متحد در عراق به درخواست دولت عراق و با حمایت ائتلاف بین‌المللی صندوق بودجه ثبات را برای فعالیت تا پایان سال ۱۴۰۲ تأسیس کرد.

صندوق بودجه ثبات بودجه‌ای ۱.۴ میلیارد دلاری دارد و در مناطق تحت تأثیر جنگ داعش برای تسهیل بازگشت آوارگان عراقی، فراهم کردن زمینه‌های بازسازی و جلوگیری از بازگشت خشونت و افراط‌گرایی فعالیت می‌کند.

این صندوق در نه بخش اصلی فعالیت می‌کند -- برق، سلامت، آب، آموزش، فاضلاب، معیشت، شهرها، جاده‌ ها و پل‌ها و انسجام اجتماعی -- و به مرمت زیرساخت‌های عمومی و ارائه خدمات ضروری به جوامع می‌پردازد.

آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده به عنوان بزرگ‌ترین عضو از میان ۲۸ اهداکننده این برنامه از این تلاش‌ها حمایت می‌کند.

از جمله طرح هایی که آمریکا تاکنون به اجرا درآورده است می‌توان به بازسازی ۱۳۰ مدرسه، ۵۷ کلینیک مراقبت‌های بهداشتی اولیه، ۶۲ کارخانه آب‌شیرین‌کن و ۱۷ ایستگاه فرعی اشاره کرد.

ایالات متحده با تأمین بودجه تجهیزات و بخش‌های ایزوله برای خدمت‌رسانی به حدود ۱۰ میلیون عراقی، از جمله در نجف و کربلا، در زمینه پاسخ به بیماری کووید ۱۹ نیز از عراق حمایت کرده است.

تاراج سرمایه‌های مردم عراق توسط گروه‌های شبه‌نظامی

ایران در تلاش برای گسترش نفوذ خود در شهرهای مقدس شیعیان از جمله نجف و کربلا، به گروه‌های شبه‌نظامی عراقی مورد حمایت سپاه از جمله حرکت النجباء، سرایا الخراسانی، عصائب اهل الحق سرایا عاشورا و کتائب حزب‌الله نیز اتکا کرده است.

این گروه‌های شبه‌نظامی حضور پررنگی در شهرهای مقدس دارند و به سبب فعالیت‌هایشان از جمله اخاذی و نگهداری سلاح و مهمات در مناطق مسکونی مورد انتقادهای شدیدی قرار گرفته‌اند.

شیخ ثائر البیاتی، رئیس شورای عشایر عراق، به المشارق گفت آنها «به سبب اقداماتشان که فقط در جهت منافع رژیم تهران است برای همه اقشار جامعه عراق غیر قابل تحمل شده و آفت جانشان شده‌اند.»

او گفت، آنها برای تقویت سران ایران، ثروت مردم عراق را به یغما می‌برند و خاطرنشان کرد این رهبران با انزوای بین‌المللی و خشم فزاینده داخلی به دلیل بحران اقتصادی در جمهوری اسلامی مواجهند.

او گفت: «گروه‌های شبه‌نظامی علناً می‌گویند که در همه حال در کنار رژیم ایران ایستاده‌اند و نگران سرنوشت و وضعیت مردم عراق یا خسارتی که به اقتصادشان وارد می‌شود نیستند.»

البیاتی گفت گروه‌های شبه‌نظامی در صدد قطع کردن همه اهرم‌های دولت هستند.

وی افزود: «مردم عراق از این همه تجاوز و جنایتی که گروه‌های شبه‌نظامی مرتکب می‌شوند و از تهدیدهای مداوم آنها برای جان و آینده‌شان خشمگینند و حضور آنها را در میان خود نمی‌پذیرند.»

غیث التمیمی، رهبر حزب مواطنه، گفت: «خدمات گروه‌های شبه‌نظامی به ایران به اقتصاد مردم عراق آسیب می‌زند و تهدیدی جدی برای امنیت آنها و حاکمیت مستقل کشور محسوب می‌شود.»

او گفت: «این گروه‌ها می‌خواهند در همه جای عراق هرج و مرج و نابسامانی ایجاد کنند.»

وی افزود، استقرار زرادخانه‌هایشان در مناطق پرجمعیت از جمله کربلا، «بسیار خطرناک است و می‌تواند پیامدهای امنیتی هولناکی را دربر داشته باشد.»

او گفت، این مسئله «برای اقتصاد محلی مخرب» است، چرا که به درآمد گردشگری مذهبی اتکا دارد.

وی افزود که گروه‌های شبه‌نظامی برای اقتصاد شهرهای عراقی آزادشده از داعش نیز تهدید محسوب می‌شوند، چرا که این شهرها با کمک جامعه بین‌المللی در مسیر احیا و بازسازی زیرساخت‌های خود قرار گرفته‌اند.

التمیمی گفت، ایران باید در همه سیاست‌های خود بازنگری کند و طور دیگری با دنیا کنار بیاید تا از این انزوا و بحران‌های فراروی مردمش بیرون آید.

وی افزود: «این کشور باید به یک کشور صلح‌طلب تبدیل شود و بر اساس مناسبات همسایگی و احترام متقابل با عراق وارد همکاری و منفعت شود و نباید بر اساس حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی برای آسیب رساندن به حاکمیت مستقل و منافع عراق و وحدت شهروندان و چپاول اقتصاد آن باشد.»

[فارس العمران در تهیه این گزارش همکاری کرده است.]