نگرانی ایران از مشاهدۀ خسارات وارده به تانک‌های تی-۷۲ روسی در اوکراین

آسیب‌های وارده به تانک‌های تی-۷۲ روسی در اوکراین نشان می‌دهد که نیروهای ایران، که از مدل‌های مشابه و قدیمی‌تر این جنگ‌افزار دوران شوروی استفاده می‌کنند، در نبردهای متعارف عملکرد خوبی ندارند.

نیروهای اوکراینی می‌گویند که از زمان آغاز تهاجم روسیه به اوکراین در بهمن ماه بیش از ۱۲۰۰ عراده تانک روسی را منهدم کرده‌اند.

مشاهدۀ لاشه‌های سوخته‌شدۀ تانک‌ها و خودروهای زرهی روسی در امتداد جاده‌های مناطقی که صحنۀ درگیری‌های شدید بوده به مناظری عادی تبدیل شده است.

تارنمای اخبار نظامی «۱۹۴۵» روز ۱۸ اردیبهشت گزارش داد که تانک‌های تی-۷۲ از سال ۱۳۵۰ با هدف جنگ با ناتو در اوج دوران جنگ سرد طراحی و تولید شده‌اند.

مدل‌های «تی-۷۲‌بی‌۳» و «تی-۷۲‌بی‌۳ام‌» این تانک احتمالاً همان‌هایی هستند که در حال جنگ در اوکراین دیده شده‌اند. تانک‌های مدل تی-۷۲‌بی‌۳ در سال ۱۳۸۹عرضه شد و روسیه حدود ۱۳۰۰ عراده از آنها را در اختیار دارد.

تانک‌های «تی-۷۲‌بی‌۳» نسبت به نسخۀ اصلی، دارای پوشش زرهی ضخیم‌تر، سامانۀ کنترل آتش بهتر، و توانایی دید پیشرفته‌تر است. این تارنما همچنین یادآور می‌شود که این تانک‌ها موتورهای جدیدتری دارند و به زره واکنشی انفجاری مجهز هستند.

با این حال، جنگ‌افزارهای زره‌شکن و کمین‌های نیروهای اوکراینی خسارات سنگینی به تانک‌های تی‌-۷۲ روسی در اوکراین وارد کرده‌اند.

این تانک‌ها به‌ویژه از نقص موسوم به «جَک در جعبه» آسیب دیده‌اند. [اصطلاح «جَک در جعبه» -- که نام نوعی اسباب‌بازی کودکانه است و زمانی در ایران با نام «علی ورجه» شناخته می‌شد -- معمولاً به مشکلی اطلاق می‌شود که ناگهانی و غیرمنتظره بروز کند و سبب یکه خوردن شخص شود.]

واشنگتن پست روز ۱۰ اردیبهشت گزارش داد که گلوله‌های تانک‌های تی-۷۲ همگی درون حلقه‌ای در برجک تانک قرار می‌گیرند. چنانچه تانک هدف قرار بگیرد، این شرایط می‌تواند به‌سرعت واکنشی زنجیره‌ای به‌وجود آورد، برجک را با یک انفجار مرگبار از بدنۀ تانک جدا کند، و کل خدمه را بکشد.

آنچه وضعیت را از این هم بدتر می‌کند این است که محل نشستن دو نفر از مجموع سه خدمۀ این تانک، درست روی مهمات است.

از رده خارج و قدیمی

این‌گونه خسارت‌ها و لطمات برای ایران که به‌شدت به انواع قدیمی‌تر تانک‌های تی-۷۲ وابسته است، خبر خوبی نیست. تانک‌های تی-۷۲ تانک‌های اصلی در جریان جنگ ایران و عراق طی سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷ بودند.

بر اساس تازه‌ترین گزارش‌ها ایران دارای حدود ۱۶۰۰ عراده تانک است.

رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی دی‌ماه ۱۳۹۸ گزارش داد: «با این حال، این ناوگان بزرگ تانک عمدتاً از مدل‌های قدیمی‌تر و تانک‌های کاملاً از رده خارج تشکیل شده است.»

در این گزارش با اشاره به نسخۀ ارتقا‌یافتۀ تانک اصلی رزمی روسی تی‌-۷۲اس آمده است: «فقط مدل جدید کرار، که قرار بود در سال ۱۳۹۷ به ارتش ایران تحویل داده شود، قابل مقایسه با برخی از تانک‌های بهتر جهان است.»

با این حال، اکثر تانک‌های ایران از نوع ذوالفقار و نیز ۴۸۰ عراده نسخه‌های قدیمی تانک‌های تی-۷۲ طراحی‌شده توسط شوروی هستند. تانک ذوالفقار یک تانک ساخت داخل است که اجزای اصلی آن از تانک‌های تی-۷۲ و تانک‌های آمریکایی ام۴۸ و ام۶۰ -- که تقریباً معادل تی-۷۲ هستند -- تشکیل شده است.

با وجود این، لشکر ۹۲ زرهی در گذشته تنها لشکر ایرانی بود که با توجه به تعداد تانک‌هایش -- حتی با در نظر گرفتن استانداردهای منطقه‌ای -- می‌توانست یک لشکر زرهی واقعی محسوب شود.

لشکر ۹۲ زرهی، لشکر برتر زرهی ایران بود و چه از لحاظ تجهیزات و چه از نظر توان رزمی از بهترین یگان‌های ارتش ایران به‌شمار می‌رفت.

اما حتی در آن زمان هم با توجه به پایین‌تر بودن سطح تانک‌های ایران، لشکر ۹۲ زرهی احتمالاً در یک بازۀ زمانی بسیار کوتاه در یک نبرد زمینی متلاشی می‌شد.

رویارویی نیروهای غربی با صدام حسین در جنگ ۱۳۷۰ خلیج فارس نشانه‌ای از پیامدهای احتمالی این وضعیت است.

در حالی که اکثر لشکرهای عراق پس از مواجهه با حملات هوایی، توپخانه‌ای، و موشکی نیروهای ائتلاف تسلیم شدند، یک یگان پس از رد فراخوان تسلیم، اقدام به حمله کرد.

در آن زمان بود که یک تیپ زرهی نیروهای ائتلاف طی مدت ده دقیقه ۴۰ تا ۵۰ عراده تانک -- احتمالاً تانک‌های تی-۷۲ که در آن زمان توسط عراق استفاده می‌شد -- و نفربرهای زرهی را از فاصلۀ دو کیلومتری منهدم کرد.