محو‌شدن افسانۀ «شکست‌ناپذیری» جنگ‌افزارهای روسی پس از ناکامی اوکراین

در شرایطی که جنگ اوکراین همچنان ثابت می‌کند که نیروهای روسی از لحاظ تجهیزات، تغذیه، و رهبری در وضعیتی به شدت نامناسب به‌سر می‌برند -- و این امر را می‌توان در میزان تلفات و ناکامی‌های حیرت‌انگیز آنها مشاهده کرد -- این جنگ، افسانۀ برتر بودن تجهیزات نظامی روسیه را نیز از بین برده است.

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، از مدت‌ها پیش همواره بابت نسل جدید جنگ‌افزارهای «شکست‌ناپذیر» کشورش لاف‌زنی کرده است.

در سال ۱۳۹۷ پوتین مدعی شد که روسیه سامانۀ موشکی ابرصوت جدیدی به‌نام «دستگاه ابرصوت آوانگارد» ساخته است که می تواند با سرعتی ۲۰ برابر سرعت صوت پرواز کند و دارای قابلیت حرکت به بالا و پایین است.

او در همان سال، در سخنرانی سالانۀ وضعیت کشورش، این سامانه را «یک جنگ‌افزار آرمانی» خواند و گفت: «این [قابلیت] آن را در برابر هر نوع پدافند هوایی و موشکی کاملاً شکست‌ناپذیر می‌کند.»

پوتین همین ماه گذشته نیز اعلام کرد که روسیه موشک بالستیک بین‌قاره‌ای «سرمت» -- یکی دیگر از موشک‌های «شکست‌ناپذیر» نسل بعدی روسیه -- را با موفقیت آزمایش کرده است.

پوتین روز ۳۱ فروردین در اظهاراتی خطاب به ارتش روسیه که از تلویزیون آن کشور پخش شد، گفت: «این جنگ‌افزار واقعاً منحصربه‌فرد سبب تقویت توانایی‌های رزمی نیروهای مسلح ما می‌شود، امنیت روسیه را در برابر تهدیدهای خارجی تضمین می‌کند، و سبب می‌شود افرادی که در بحبوحۀ لفاظی‌های تهاجمی سعی در تهدید کشور ما داشته باشند، خود در مورد آن فکر کنند.»

وزارت دفاع روسیه نیز در بیانیه ای اعلام کرد: «سرمت،‌ نیرومندترین موشک با بیشترین برد در زمینۀ انهدام اهداف در جهان است و قدرت رزمی نیروهای هسته‌ای راهبردی کشورمان را به‌شکل قابل توجهی افزایش می‌دهد.»

روسیه اسفند گذشته اعلام کرد که برای نخستین بار از موشک کینژال، یکی دیگر از موشک‌های ابرصوت «شکست‌ناپذیر» خود، برای حمله به هدفی در اوکراین استفاده کرده است.

رژه روز پیروزی که روز ۱۹ اردیبهشت در مسکو برگزار شد، تلاش دیگری برای متقاعد کردن افکار عمومی روسیه و جهان در رابطه با توان نظامی آن کشور بود، هرچند غیبت هواپیماهای جنگندۀ روسیه در این جشن کاملاً آشکار بود.

مقامات، بدی آب و هوا را به‌عنوان دلیل زمین‌گیر شدن آنها برشمردند، اما ناظران می‌گویند که جنگنده‌ها، خلبانان، و جنگ‌افزارهای هوا به زمین روسیه همگی در اوکراین عملکرد نامناسبی داشته‌اند.

منابع رو به کاهش

برخلاف ادعاهای پوتین، نیروهای روسی در اوکراین ناگزیر به استفاده از تجهیزات قدیمی و تعمیر‌شده روی آورده‌اند.

وزارت دفاع اوکراین روز ۲۱ فروردین ویدئویی را هم‌رسانی کرد که در آن به‌نظر می‌رسد یک سرباز در حال انهدام یک فروند پهپاد تجسسی روسی «اورلان -۱۰» است که در اوکراین سقوط کرده بود.

به‌گفتۀ این سرباز، سراسر پهپاد مزبور پوشیده از چسب نواری بود و از یک دستگاه دوربین دستی مدل «کنون دی‌اس‌ال‌آر» استفاده می کرد. همچنین دستگاه ناوبری اصلی آن چسبانده شده بود تا اطمینان حاصل شود که وضعیتش به‌طور تصادفی تغییر نخواهد کرد.

این سرباز همچنین گفت که به‌نظر می‌رسد مخزن سوخت این پهپاد با استفاده از بخش فوقانی و در یک بطری آب پلاستیکی ساخته شده است.

آی‌تی‌وی نیوز روز ۳ فروردین گزارش داد که نیروهای اوکراینی چیزی را پیدا کردند که به‌نظر می‌رسد بانداژهای متعلق به ارتش روسیه مربوط به سال ۱۳۵۷ باشد که در میدان جنگ دور ریخته شده‌اند. این می‌تواند نشانۀ دیگری مبنی بر کمبود تجهیز و عدم آمادگی سربازان روسی باشد.

لاف‌زنی‌های کرملین در میدان نبرد در اوکراین به بوتۀ آزمایش سپرده شده و تحلیل‌ها ناکارآمدی آنها را نشان دادند.

یک مقام ارشد وزارت دفاع ایالات متحده روز ۱۹ اردیبهشت به خبرنگاران گفت که هواپیماهای روسی به‌رغم اجرای روزانۀ ۲۰۰ تا ۳۰۰ سورتی پرواز نتوانسته‌اند در برابر اوکراین به برتری هوایی برسند.

روسیه همچنین بسیاری از موشک‌های کروز و موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد و میان‌برد خود را مصرف کرده است. این مقام ارشد وزارت دفاع آمریکا که نخواست نامش فاش شود، گفت که روس‌ها بسیاری از مهمات دقیق هدایت‌شوندۀ خود را «استفاده کرده‌اند.»

این مقام گفت که روسیه آنقدر موشک به سوی اوکراین پرتاب کرده که اکنون «با مشکل کمبود موجودی مهمات دقیق هدایت‌شونده روبروست و برای جایگزینی آن دچار مشکل شده است.»

پنتاگون روز ۱۲ اردیبهشت اعلام کرد، در حالی که این جنگ وارد سومین ماه خود شده است، روسیه بیش از ۲۱۲۵ فروند اسلحۀ دقیق خود را شلیک کرده است. بن والاس، وزیر دفاع بریتانیا، روز ۱۹ اردیبهشت گفت که استفاده از این مهمات پس از گذشت فقط دو هفته از این جنگ به شدت کاهش یافته است.

به‌گفتۀ این مقام پنتاگون، تحریم‌های بین‌المللی بر صنایع تسلیحاتی روسیه نیز تأثیر گذاشته است و این کشور در تلاش است که موشک‌های هدایت‌شونده‌ای را که ارتش در اوکراین استفاده کرده، جایگزین کند. وی دلیل این امر را تحریم کنونی علیه مسکو در رابطه با قطعات الکترونیکی دانست.

بنا بر داده‌های اطلاعاتی ایالات متحده، واشنگتن بر این باور است که تحریم‌ها -- به‌ویژه تحریم‌های اعمال‌شده بر قطعات الکترونیکی -- «بر پایگاه صنایع دفاعی روسیه تأثیر گذاشته است.»

این مقام گفت، به همین دلیل است که شهرهای بزرگی مانند ماریوپل یا خارکیف با بمب‌های هدایت‌نشده -- بمب‌هایی که میان اهداف نظامی و ساختمان‌های مسکونی تفاوت قائل نمی‌شوند -- هدف قرار می‌گیرند.

این مقام افزود که علاوه بر این، نیروهای روسی همچنان از مشکلات مربوط به تجهیزات و نیز مشکل انضباط -- از جمله بی‌انضباطی افسرانی که «از اطاعت از دستورها و حرکت کردن خودداری می‌کنند» -- رنج می‌برند.

این مقام با تأکید بر این که روس‌ها همچنین با مشکلات لجستیکی رو‌به‌رو هستند، افزود که آنها «در ارائۀ تدارکات بیشتر به نیروهایشان با مشکل مواجه هستند.»

«فن‌آوری پیشرفته»

والاس، روز ۱۹ اردیبهشت، در رابطه با شواهد دیگری در این زمینه، به جت‌های جنگندۀ سرنگون‌شدۀ روسی اشاره کرد که گیرنده‌های ابتدایی جی‌پی‌اس در آنها «با چسب به داشبورد چسبانده شده‌ بود»، چرا که سامانه‌های ناوبری نصب شده در آنها بسیار بد هستند.

او با اشاره به هواپیماهای سرنگون‌شدۀ روسی گفت که به‌دلیل کیفیت پایین سامانه‌های جی‌پی‌اس، «جنگنده‌های اس‌یو-۳۴، گیرنده‌های جی‌پی‌اس روی داشبورد این هواپیماها نصب شده است تا خلبان‌ها بتوانند مکان خود را تشخیص دهند.»

او گفت: «در نتیجه، به‌رغم آن که روسیه مقادیر زیادی توپ و تجهیزات زرهی دارد و مایل است آنها را به نمایش بگذارد، آنها قادر نیستند از این تجهیزات در مانورهای تسلیحاتی ترکیبی استفاده کنند و صرفاً به رگبارها و گلوله‌باران‌های بی‌هدف و گسترده متوسل می‌شوند.»

جنگنده‌های «اس‌یو-۳۴» نخستین بار اوایل دهۀ ۱۳۷۰ در دوران اتحاد جماهیر شوروی ساخته شدند، اما هنوز هم از جمله جنگنده‌های اصلی روسیه به شمار می‌روند.

والاس گفت،‌ بارها خودروهای روسی «در حالی پیدا شده‌اند که در آنها نقشه‌های کاغذی مربوط به سال‌های دهۀ ۱۳۶۰ اوکراین یافت شد.» وی افزود که سربازان از «تنۀ درخت کاج به‌عنوان حفاظ‌های موقتی در کامیون‌های لجستیکی» استفاده می‌کردند و روی تانک‌هایشان «قفس‌های محافظتی» نصب می‌کردند.

نشریۀ «اینسایدر» روز ۶ فروردین گزارش داد که هدف از نصب این به اصطلاح «قفس‌های محافظتی» دفاع در برابر سلاح‌های ضدتانکی است که به بالای خودرو، جایی که باریک‌ترین پوشش زرهی را دارد، اصابت می‌کند.

جاستین کرامپ، کهنه‌سرباز ارتش و مدیر عامل شرکت اطلاعات تهدید «سیبایلاین»،‌ گفت:‌ «دلیل [استفاده از این قفس‌ها] این است که چنانچه با بازوکا یا پانزرفاوست - که نوع آلمانی آن است - شلیک کنید گلوله زودتر از موقع منفجر شود و به خود تانک اصابت نکند. این [قفس‌ها] باعث می شوند که انرژی [مهمات پرتاب شده] در مکانی دیگر [یعنی در محل اصابت به قفس] مصرف شود و در نتیجه نتواند به‌طور مؤثر عمل کند.»

اما واقعیت این است که این قفس‌ها در برابر جنگ‌افزارهای ضدتانک مدرن مورد استفادۀ اوکراینی‌ها - مانند «جاولین» و یا «نسل بعدی سلاح‌های ضدتانک سبک» - تا حد زیادی بی‌اثر هستند.

کرامپ می‌گوید: «این [قفس‌ها] تنها مقداری محافظت روانی در برابر جنگ‌افزارها ایجاد می‌کنند، اما در واقعیت کار بسیار اندکی انجام می‌دهند.»

بنا بر سایت «اوریکس» که یک سایت منبع‌باز ردیابی تسلیحات است، روسیه تاکنون در اوکراین دست‌کم ۲۷۰ تانک -- یعنی حدود ۱۰ درصد از نیروی فعال تخمینی خود -- را از دست داده است.

به‌گفتۀ کرامپ، ارتش روسیه عمدتاً از تانک‌های «تی-۷۲» دوران شوروی استفاده می‌کند که قدمت آنها به سال‌های دهۀ ۱۳۵۰ بازمی‌گردد.

او گفت: «همیشه می‌گفتند که روسیه ارتش بزرگ و مدرنی دارد. ما دریافتیم که این بخش مدرن چندان بزرگ نیست و بخش بزرگ آن نیز آن‌قدرها مدرن نیست. آن بخش بزرگ هم به‌شکل فزاینده‌ای مدام کوچک و کوچکتر می‌شود.»