محکوم شدن افسر سابق ارتش سوریه به جرم شکنجه به حبس ابد در محاکمه‌ ای تاریخی

کوبلنتس - روز پنج‌شنبه (٢٣ دی‌) دادگاهی در آلمان یک سرهنگ سابق سوری را با صدور حکمی «تاریخی» به دلیل جنایت علیه بشریت به حبس ابد محکوم کرد. این حکم پایانی بود بر نخستین محاکمه مربوط به شکنجه‌های دولتی در سوریه در سطح جهان.

انور رسلان، ٥٨ ساله به دلیل نظارت بر قتل ٢٧ نفر در بازداشتگاه الخطیب در دمشق، معروف به «شعبه ٢٥١» در طی سال‌های ١٣٩٠ و ١٣٩١ مجرم شناخته شد.

او در سال ١٣٩١ و پس از پشت کردن به رژیم سوریه به آلمان پناهنده شد.

دادستان‌ها او را به نظارت بر قتل ٥٨ نفر و شکنجه ٤ هزار نفر دیگر در این مرکز متهم کرده بودند، اما تمام این مرگ‌ها قابل اثبات نبودند.

قاضی آن کربر، ریاست دادگاه گفت رژیم سوریه برای سرکوب اعتراضاتی که در اسفندماه ١٣٨٩ آغاز شد، به «خشونت» و «استفاده فراوان از مهمات جنگی» متوسل شده است.

او گفت قربانیانی که در بازداشتگاه‌های رژیم نگهداری می‌شدند نه تنها «شکنجه می‌شدند و گرسنگی و محرومیت از هواخوری را نیز تحمل می‌کردند» بلکه در سلول‌هایی غیربهداشتی و شلوغ زندانی شده بودند که نمی‌توانستند در آنجا بنشینند یا دراز بکشند.

کنت راث از دیده‌بان حقوق بشر که برخی از شواهد مورد استفاده در محاکمه را ارائه کرد، این حکم را «به‌ راستی تاریخی» خواند.

«شکنجه سیستماتیک»

مارکوس ان. بیکو، رئیس عفو بین‌الملل در آلمان گفت: «این دادگاه ... به‌ وضوح و به شکل رسمی شرایط غیرانسانی بازداشت، شکنجه سیستماتیک، خشونت جنسی و قتل را در سوریه اثبات کرد.»

بیش از ٨٠ شاهد، از جمله ١٢ نفر که از رژیم سوریه جدا شده بودند و بسیاری از زنان و مردان سوری که اکنون در سرتاسر اروپا زندگی می‌کنند، برای ادای شهادت در دادگاه حاضر شدند و چندین نفر در حین قرائت حکم حضور یافتند.

قاضی کربر گفت آنها سزاوار «احترام کامل» هستند.

روز پنج‌شنبه فعالان سوری با در دست داشتن پلاکاردها و پوسترهایی حاوی شعارهایی مانند «آنها کجا هستند؟» در مقابل دادگاه تجمع کردند. عبارتی که به بستگانشان که در بازداشتگاه‌های سوریه ناپدید شده‌اند اشاره داشت.

رسلان در فروردین‌ماه ١٣٩٩ به همراه ایاد الغریب، یک متهم رده پایین دیگر که متهم به کمک به دستگیری معترضان و تحویل آنها به بازداشتگاه بود، محاکمه شد.

غریب سال گذشته طی نخستین حکم در سطح جهان در مورد شکنجه‌های صورت گرفته توسط دولت بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه به اتهام مشارکت در جنایات علیه بشریت به چهار سال و نیم زندان محکوم شد.

پرونده علیه این دو نفر با استناد به اصل حقوقی صلاحیت قضایی جهانی مطرح شد که باعث می‌شود جرائم حتی اگر در کشور دیگری مرتکب شده باشند، قابل پیگرد قانونی باشند.

پرونده‌های مشابهی از این دست در آلمان، فرانسه و سوئد نیز مطرح شده است، چراکه سوری‌هایی که به اروپا پناهنده شده‌اند به تنها ابزار قانونی که در حال حاضر در دسترسشان است روی می‌آورند.

در یکی از پرونده‌های مهم دیگر در آلمان، قرار است طی هفته آینده محاکمه یک پزشک سابق سوری متهم به جنایت علیه بشریت برگزار شود.

بیکو از عفو بین‌الملل گفت انتظار دارد «بر اساس این یافته‌ها و مطابق با اصل صلاحیت قضایی جهانی محاکمه‌های بیشتری در آلمان و سایر کشورها صورت بگیرد.»

رسلان که یک کاپشن سبزرنگ زمستانی به تن داشت و از طریق هدفون به مطالب دادگاه گوش می‌داد، در حین قرائت حکم هیچ‌گونه احساسی از خود نشان نداد.

محاکمه مهم برای سوری‌ها

دادستان‌ها می‌گویند او بر تجاوز و سوءاستفاده جنسی، «شوک الکتریکی»، ضرب و شتم با «مشت، کابل و شلاق» و «محروم‌سازی از خواب» در زندان نظارت داشته است.

شاهدان مواردی از شلاق زدن، شوک الکتریکی، سوزاندن با سیگار و وارد کردن ضربه به اندام تناسلی را گزارش دادند. برخی گفتند آنها را از مچ دست آویزان کرده بودند و فقط نوک پاهایشان زمین را لمس می‌کرد.

مردی در مورد گورهای دسته جمعی شهادت داد که مسئول تهیه فهرست آنها بود.

وسیم مقداد، یک زندانی سابق که در محاکمه شهادت داد، پیش از صدور حکم به خبرگزاری فرانسه گفت: «امیدوارم توانسته باشیم صدای کسانی در سوریه باشیم که خودشان از چنین امکانی محروم هستند.»

همچنین تصاویر سوری‌های کشته شده که توسط یک عکاس نظامی سابق سوری با نام مستعار «سزار» به صورت قاچاق از کشور خارج شده بود، به‌عنوان مدرک در دادگاه مورد استفاده قرار گرفت.

برخی از عکس‌های سزار که از داخل زندان‌های اسد گرفته شده‌اند، اجساد مثله شده زندانیان را نشان می‌دهد که بر روی پیشانیشان اعدادی حک شده است.

برای اینکه رژیم سوریه در قبال این جنایات و جنایات دیگر وادار به پاسخگویی باشد، دولت ایالات متحده قانون حفاظت از غیرنظامیان سوریه سزار را در سال ١٣٩٨ تصویب کرد که در ژوئن ١٣٩٩ به اجرا درآمد.

رسلان هرگز سعی نکرده است گذشته خود را پنهان کند و در بهمن‌ماه ١٣٩٣ زمانی که خواستار حفاظت پلیس در برلین بود، اطلاعاتی را در مورد دوران حضور خود در سوریه در اختیار پلیس گذاشت.

طبق اعلام دیده‌بان حقوق بشر سوریه، دست‌کم ٦٠ هزار نفر در اثر شکنجه یا در نتیجه شرایط وحشتناک بازداشتگاه‌های اسد کشته شده‌اند.

جومانا سیف، وکیل سوری گفت: «این محاکمه برای سوری‌ها بسیار مهم است، چراکه جنایاتی بسیار جدی را بررسی می‌کند که امروز نیز همچنان رخ می‌دهد.»