ناوگان فرسوده حمل و نقل ایران عامل ایجاد مشکلات بیشمار

تحلیلگران می گویند، فرسودگی وسایل حمل‌ونقل عمومی ایران عامل ایجاد انبوهی از مشکلات می شود که شامل بحران آلودگی هوا در کشور و علت اصلی مرگ و میر بالا در تصادفات رانندگی می باشد.

آنها اشاره کردند که بیش از ۸۰ درصد وسایل حمل‌ونقل عمومی کشور فرسوده اند و طی ده سال گذشته نوسازی نشده اند.

علیرضا برخور، معاون انجمن شرکت های هواپیمایی ایران، در گفت‌وگو با خبرگزاری دولتی ایرنا اعلام کرد که بیش از نیمی از ناوگان هواپیماهای غیرنظامی ایران به دلیل کمبود قطعات یدکی زمین‌گیر شده است.

وی گفت: «در نتیجه فقدان قطعات یدکی به ویژه موتور ... تعداد هواپیماهای غیرفعال در ایران به بیش از ۱۷۰ فروند رسیده است.» وی افزود: «اگر این روند ادامه پیدا کند، ما در آینده نزدیک شاهد زمین‌گیر شدن هواپیماهای بیشتری خواهیم بود.»

او گفت: «ما امیدواریم یکی از اولویت های دولت کمک به تأمین مالی شرکت های هواپیمایی باشد تا بتوانند برای بازسازی هواپیماهای زمین‌گیر شده قطعات یدکی تأمین کنند.»

به گزارش روزنامه اقتصادی «فایننشال تریبیون» ایران، شرکت هواپیمایی ملی ایران ایر ناوگانی متشکل از ۳۹ هواپیما را اداره می کند که اکثر آنها ایرباس هستند.

در سال ۱۳۹۵، پس از لغو تحریم ها، ایران به منظور خریداری ۱۰۰ هواپیمای ایرباس، ۸۰ هواپیمای بوئینگ، و ۴۰ هواپیمای ای‌تی‌آر قراردادهایی را منعقد کرد.

این روزنامه می‌نویسد که جمهوری اسلامی اما تنها ۱۱ هواپیما دریافت کرد؛ چرا که در پی اعمال مجدد تحریم ها، تحویل گرفتن آنها متوقف شد.

عبدالنبی بکار، پژوهشگر سیاسی، گفت که وضعیت رو به وخامت اقتصاد و ناوگان حمل‌ونقل ایران «نه تنها به دلیل اعمال تحریم ها، بلکه به دلیل صرف منابع مالی دولتی کشور توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران و اختصاص آنها به گروه های دست نشانده اش در منطقه بوده است.»

نخستین پیش‌نویس لایحه بودجه ایران برای سال مالی آینده این نکته را مشخص می کند که این پیش‌نویس شامل افزایش ۲۴۰ درصدی بودجه سپاه است.

ناوگان هوایی ناامن

مهرداد ارسی، کارشناس حمل و نقل، می گوید: «از هر زاویه ای که نگاه کنیم، جمهوری اسلامی با قرار دادن کشور در انزوای اقتصادی مسئول مستقیم مرگ و بیماری شهروندان ایران بر اثر فرسودگی ناوگان ترابری است.»

صنعت هوانوردی ایران نمونه بارز ناوگان حمل و نقل رو به زوال و ناایمن کشور است.

علیرضا منظری، نماینده سابق سازمان هواپیمایی کشوری ایران، آذر ماه امسال به ایلنا گفت: «در حال حاضر همه شرکت های هواپیمایی داخلی به منظور افزایش ظرفیت حمل‌ونقل مسافر خود در تلاش برای خرید هواپیماهای اضافی هستند.»

اما چندین چالش بر سر راه نوسازی ناوگان وجود دارد.

وی گفت: «ارتباط مالی ایران با دنیا ضعیف است. افزون بر این، ما باید به فروشندگان هواپیما پول نقد پرداخت کنیم و قادر نیستیم در فرآیند تأمین مالی خرید هواپیما از وام ها و تأمین مالی خارجی استفاده کنیم.»

ارسی گفت: «در حال حاضر، حکومت ایران تنها با کشورهای چین و روسیه روابط خوبی دارد.»

وی اشاره کرد: «هر دو این کشورها از نظر تکنولوژی هواپیمایی، حرفی برای گفتن ندارند. در واقع آنها خودشان هواپیماهای مسافری را از شرکت های آمریکایی و اروپایی مانند ارباس و بوئینگ می خرند.»

او اظهار داشت: «افزون بر این، کل صنعت هواپیمایی ایران بر اساس تکنولوژی غربی استوار است. بنابراین، در صورت خرید هواپیمای چینی یا روسی، مشکلی بر مشکلات قبلی افزوده خواهد شد.»

حمل و نقل عمومی رو به زوال

کمال هادیان‌فر، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی، تیر ماه امسال، با بیان این که اتوبوس ها همچنان در حمل‌ونقل عمومی و سفرهای بین‌شهری بیشترین سهم را دارند، گفت: «بیش از ۸۰ درصد از وسایل نقلیه عمومی به سن فرسودگی رسیده اند.»

محمود ترفع، مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی، در مهرماه سال ۱۳۹۹، از فعالیت ۳۶۰۰ اتوبوس فرسوده در سطح شهر تهران خبر داد.

ترفع گفت که ۶۲ درصد ناوگان اتوبوسرانی تهران فرسوده شده است و باید از رده خارج شود. وی افزود، همین وضعیت بر وسایل حمل‌ونقل عمومی دیگر شهرها و اتوبوس های بین‌شهری نیز حکمفرما است.

همان طور که در «قانون هوای پاک» دولت ایران که در دوره ریاست جمهوری حسن روحانی، رئیس جمهوری پیشین، تصویب شد تصریح شده است، نوسازی بخش حمل و نقل عمومی بر عهده دولت است.

مهرداد لاهوتی، نماینده وقت مجلس شورای اسلامی، اسفند سال ۱۳۹۸ گفت: «سن متوسط اتوبوس های درونی شهری باید زیر ۱۰ سال باشد. اگرچه در شرایط کنونی، متوسط سن اتوبوس های پایتخت بالای ۱۵ سال است.»

ارسی، تحلیلگر حمل و نقل، می گوید که بحران در بخش حمل و نقل ایران را می توان ناشی از انزوای اقتصادی کشور و «اختصاص دادن بخش بزرگی از بودجه کشور به مخارج نظامی و نهادهای امنیتی دانست.»

بر اساس گزارش رسانه های دولتی ایران، در نیمه اول سال ۱۴۰۰، حدود ۸۶۴۴ نفر در تصادفات جاده ای در ایران جان خود را از دست دادند که نسبت به مدت مشابه سال ۱۳۹۹، به میزان ۹.۶ درصد افزایش داشته است.

رشوه و سودجویی

به گفته تحلیلگران، فساد اقتصادی و رانت خواری نیز نقش کلیدی در مخمصه صنعت حمل و نقل ایران دارد.

به گفته آنها، خودروهای ساخت چین که به طور فزاینده ای به بازار ایران سرازیر می شوند، پیوسته استانداردهای بین المللی ایمنی و آلایندگی را رعایت نکرده اند.

اما در شرایط کنونی، رژیم ایران و مؤسسات تجاری و مالی آن، واردات خودروهای چینی را برای اهداف خود مفیدتر دانسته اند.

به گفته ارسی، به همین دلیل است که «تراکنش‌های غیرشفاف، همراه با رشوه خواری و سودجویی در فروش خودرو، روش های بسیار سودآوری هم برای صادرکنندگان چینی و هم برای واردکنندگان در داخل دولت ایران محسوب می شود.»‌