فعالیت های شبه نظامیان نیابتی ایران، نشانه ای از عدم مهار کامل آنها توسط تهران

فعالیت های جاری شبه نظامیان نیابتی که هزینه آنها را ایران تأمین می کند، نشان می دهد که آنها به رغم وابستگی شان به رژیم، در برخی موارد بدون اجازه آن عمل می کنند.

بهترین نمونه این عدم تسلط ایران را می توان در عراق، کشور همسایه ایران، دید. تلاش های دیپلماتیک ایران در عراق به سبب فعالیت های خشونت آمیز شبه نظامیان مورد حمایت ایران تضعیف شده است.

برای نمونه محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، روز ۲۹ تیر در بازدید از عراق تأکید کرد که «ثبات، امنیت، و صلح در عراق» برای «ثبات سراسر منطقه» ضروری است.

با این حال، در روز ۳ مرداد، یعنی تنها چند روز پس از دیدار ظریف، چهار فروند موشک پایگاه نظامی بسمایه را هدف قرار دادند. با آن که هیچ گروهی مسئولیت آن حمله را بر عهده نگرفت، اما آن حمله دارای نشانه‌ های حوادث مشابهی است که توسط کتائب حزب الله، گروه همسو با ایران، اجرا شده است.

کتائب حزب الله که در سال ۱۳۸۶ تأسیس شد، از جمله برجسته ترین گروه های نیابتی ایران در عراق است. ایالات متحده در سال ۱۳۸۸ آن گروه را به عنوان یک سازمان تروریستی تعیین کرد.

این گونه حملات به طور پیوسته، البته به استثناء مهر ماه، ادامه داشته است. در روز ۲۷ آبان گروه اصحاب کهف، که بنا به گزارش ها بخشی از کتائب حزب الله یا وابسته به آن است، موشک هایی را به سوی سفارت آمریکا در منطقه سبز بغداد شلیک کرد.

در روز ۲۰ آذر، دو کاروان که در حال انتقال دادن تجهیزات لجستیکی برای نیروهای ائتلاف بین المللی بودند، با بمب های کنار جاده ای هدف قرار گرفتند. نیروهای ائتلاف بین المللی در نبرد با «دولت اسلامی» (داعش) به نیروهای عراقی کمک می کنند.

و در روز ۳۰ آذر، چندین فروند موشک در نزدیکی سفارت آمریکا در بغداد منفجر شد. این انفجارها اگرچه با خسارات مادی همراه بود، اما تلفات جانی نداشت.

فقدان انسجام در داخل ایران

امیر توماج، پژوهشگر امور ایران، در این باره گفت: «این، همان رفتار کلاسیک جمهوری اسلامی است.» اشاره آقای توماج به عدم هماهنگی میان نهادهای دیپلماتیک ایران و نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است.

نیروی قدس سپاه پاسداران نیروهای نیابتی منطقه ای ایران را تأمین مالی می کند، آموزش می دهد، و مجهز می کند.

آقای توماج گفت که در نتیجه انقضاء تحریم تسلیحاتی سازمان ملل متحد، ایران می تواند جنگ افزارهای چینی و روسی بخرد. او یادآور شد که ایران پیشینه ای طولانی در انتقال اسلحه و فناوری موشکی به نیروهای نیابتی خود در عراق، لبنان، و یمن دارد.

شاهین محمدی، روزنامه نگار ایرانی مقیم آمریکا، گفت، اکنون که ایران می تواند در بازارهای بین المللی به واردات و صادرات اسلحه بپردازد، از آن سلاح ها برای تقویت نیروهای نیابتی خود در منطقه استفاده خواهد کرد.

محمدی گفت: «اگر به ایران اجازه فروش اسلحه داده شود، آن کشور قطعاً از درآمد حاصله برای بهتر کردن زندگی ایرانیان استفاده نخواهد کرد.»

او گفت که ایران به جای این کار، بخشی از درآمدهای حاصله را صرف تأمین مالی وابستگان منطقه ای خود خواهد کرد و مابقی را به تأمین بودجه سپاه پاسداران و سرکوب اعتراضات داخلی اختصاص خواهد داد.

سیلاب های اخیر در استان خوزستان ایران نمونه های خوبی از این موضوع هستند. جاری شدن این سیلاب ها ویرانی های فراوانی را برای مردم منطقه به همراه داشت؛ اما سپاه پاسداران هیچ گامی برای کمک کردن برنداشت. این در حالی است که سپاه منابع قابل توجه، شامل منابع سخت افزاری و نیروی انسانی، را در اختیار دارد.

محمدی گفت او تردید دارد که حمله به منطقه سبز بغداد، که اندک زمانی پس از بازدید ظریف انجام شد، نشانه ای مبنی بر کم شدن تسلط تهران بر نیروهای نیابتی اش در عراق باشد.

او در توضیح این مطلب به شکاف میان دولت حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، و سپاه پاسداران اشاره کرد. وی گفت: «در ایران جناح هایی هستند که با هم رقابت می کنند.»

وی گفت: «دولت روحانی می خواهد تصویری از تعامل و دیپلماسی بین المللی را ارائه دهد.» وی افزود: «اما سپاه پاسداران و دیگر تندروها در ایران منافعشان را در این می بینند که نشان دهند تصمیم‌ های واقعی در زمینه سیاست خارجی را آنها، و نه دولت روحانی، اتخاذ می کنند.»

ناکامی در تمدید تحریم تسلیحاتی «یک اشتباه» بود

شورای امنیت سازمان ملل متحد در اسفند ماه ۱۳۹۶ صدور اسلحه توسط ایران، و در خرداد ۱۳۸۹ وارد کردن اسلحه توسط آن کشور را ممنوع کرد. این شورا در مرداد ۱۳۹۹ شورای امنیت نتواست این تحریم های وضع شده علیه ایران را تمدید کند و در نتیجه این تحریم ها مهر ماه گذشته منقضی شد.

تلاش ناموفق سازمان ملل متحد در تمدید این تحریم یک دهه ای در نتیجه اعتراض ایالات متحده انجام شده بود.

ایالات متحده این تحریم ها را به طور یک جانبه تمدید کرد و از کشورهای دیگر نیز خواست که همین کار را انجام دهند. آمریکا هشدار داد که چنان چه دسترسی ایران به تسلیحات افزایش پیدا کند، رژیم به سرکوب کردن مردم خود ادامه خواهد داد و از طریق نیروهای نیابتی اش نفوذ بیشتری را در خاورمیانه اعمال خواهد کرد.

نکته قابل توجه این است که روسیه و چین، از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد، با تمدید این تحریم مخالفت کردند.

یک تحلیلگر بازنشسته نیروی دریایی ایران که نخواست نامش فاش شود، به المشارق گفت: «این یک اشتباه بود.»

به گفته این تحلیلگر نیروی دریایی، میزان تسلط ایران بر نیروهای نیابتی اش در منطقه بسته به مقدار پولی که ایران بتواند به این گروه ها ارائه دهد، افزایش و کاهش می یابد.

وی گفت: «اگر بگوییم کتائب حزب الله بدون تأمین مالی تهران در عراق حتی یک قدم هم برنمی دارد، سخن به گزاف نگفته ایم.»

تحریم های ایالات متحده تأثیری واقعی داشته اند. با کم شدن پول سپاه پاسداران دلارهای کمتری نیز راهی شبه نظامیان هم پیمان آن در عراق و نقاط دیگر شده است و با کاهش یافتن این تأمین مالی، تأثیرگذاری ایران بر این گروه ها نیز کم شده است.

در تیر ماه ۱۳۹۸، ایالات متحده ظریف را تحریم کرد.

ایالات متحده بهمن ماه گذشته نیز عبدالعزیز المحمداوی، رهبر کتائب حزب الله، را تحت تحریم قرار داد. المحمداوی پس از کشته شدن ابومهدی المهندس سکان فرماندهی نیروهای بسیج مردمی را در دست گرفت. المهندس به همراه قاسم سلیمانی، فرمانده وقت نیروی قدس سپاه پاسداران، بر اثر حمله ایالات متحده در بغداد کشته شد.

آن حمله لحظه مهمی را در کارزار چند دهه ای تهران برای گسترش ستیزه جویی و اختلاف در خاورمیانه و فراتر از آن رقم زد.