آغاز عملیات حفاری در میدان پارس جنوبی ایران توسط چین به رغم خطر تحریم ها

چین اوایل این ماه عملیات حفاری در یک میدان عظیم گازی ایران را آغاز کرد. این در حالی است که با این اقدام، چین به دلیل همسویی با رژیم ایران، با خطرات عمده اقتصادی و سیاسی روبرو شده است.

ناظران می گویند که حکومت چین با آغاز کردن این کار و انعقاد دیگر توافقنامه های تجاری و اقتصادی بلندمدت با ایران، با آینده خود قمار می کند؛ چرا که این امر سبب می شود چین در برابر تحریم های بیشتر آمریکا آسیب پذیر شود.

شرکت ملی نفت چین مهر ماه ۱۳۹۸ از یک توافق قبلی خود با ایران برای حفاری نفت و گاز در میدان پارس جنوبی در ایران انصراف داد.

پیش از کناره گیری شرکت ملی نفت چین از اجرای این پروژه، شرکت فرانسوی توتال، سهامدار عمده قبلی، تحت فشار تحریم های ایالات متحده علیه ایران از این طرح خارج شده بود.

بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران، در آن زمان رسماً این خبر را اعلام کرد و گفت که شرکت پتروشیمی ایران به تنهایی روی آن پروژه کار خواهد کرد.

به گزارش وبسایت «اویل پرایس»، اما در حالی که کار در فاز ۱۱ توسعه پارس جنوبی رسماً متوقف شده بود، چین بی سر و صدا کارش را از سر گرفت، پروژه را به بخش های کوچکتر تقسیم کرد، و برای پنهان کردن حضور خود در آن پروژه از به اصطلاح «پیمانکاران» استفاده کرد.

معامله ایران با چین، که پس از خروج توتال از پروژه انجام شد، ۸۰.۱ درصد از نفت و گاز پارس جنوبی را به چینی ها اختصاص داد. این اقدام با انتقاد مردم و اقتصاددانان ایرانی روبرو شد. آنها گفتند که این اقدام بیش از حد به نفع چین بوده است.

برآورد می شود که میدان پارس جنوبی ۱۴.۲ هزار میلیارد (۱۴.۲ تریلیون) مترمکعب ذخایر گازی داشته باشد. این مقدار در حدود ۴۰ درصد از مجموع ذخیره گاز ایران و حدود ۸۰ درصد تولید گاز آن کشور را تشکیل می دهد. مجموع ذخایر گاز ایران ۳۳.۸ هزار میلیارد (۳۳.۸ تریلیون) متر مکعب تخمین زده شده است.

«چوب حراج بر پیکره ایران»

رژیم های ایران و چین تابستان امسال بی سر و صدا یک توافق بزرگ مشارکت اقتصادی و امنیتی را تنظیم کردند. این توافق می تواند راه را برای میلیاردها دلار سرمایه گذاری چینی ها در بخش انرژی و سایر بخش های ایران هموار کند و همزمان سبب تمام شدن بخش عمده ای از منابع طبیعی ایران شود.

منتقدان، از طیف های سیاسی مختلف در ایران، این نگرانی را مطرح كرده اند كه دولت در یک برهه ضعف اقتصادی و انزوای بین المللی، مخفیانه «چوب حراج» به كشور زده است.

بسیاری می گویند که توافق ۲۵ ساله میان ایران و چین بر منطقه و فراتر از آن تأثیر منفی خواهد گذاشت.

با این توافق، رژیم ضعیف شده و به گوشه رانده شده ایران کاملاً به رژیم جسورشده و قدرت یافته چین وابسته خواهد شد. رژیم ایران بر لبه پرتگاه فروپاشی اقتصادی ایستاده است، در داخل کشور با سرخوردگی گسترده مردم روبروست، و به دلیل تلاشش برای دستیابی به جنگ افزارهای هسته ای و مسلح کردن شبه نظامیان در سراسر خاورمیانه و آسیای جنوبی، ارتباطش با اکثر نقاط جهان قطع شده است.

بدهی، یکی از راهبردی های اصلی چین برای اعمال فشار است.

چین وام های گسترده ای را به کشورهای آسیب پذیر در سراسر جهان می پردازد و با آنها قراردادهای سنگین می بندد. این کار در ظاهر برای کمک کردن به ساختن اقتصاد آنها انجام می شود. اما وقتی که این کشورها از بازپرداخت این وام ها ناتوان می مانند و یا قادر به انجام تعهدات قراردادی خود نیستند، پکن خواستار دریافت امتیازاتی از آنها می شود؛ امتیازاتی که رنج آور هستند.

این امتیازات شامل حمایت دیپلماتیک از منافع چین یا تخصیص منابع طبیعی یک کشور به صورت عمده بوده است.

فریبرز اعتماد، اقتصاددان ساکن ایران، می گوید که بخش بزرگی از جامعه ایران با حضور چین در صحنه اقتصاد ایران مخالف است.

حتی اگر قرار باشد رژیم از چنین توافقی با چین درآمدی کسب کند، وجوه حاصله به احتمال زیاد به دست مردم ایران نخواهد رسید؛ بلکه همانطور که بارها در گذشته مشاهده شده است این مبالغ به جیب سیاستمداران فاسد خواهد رفت و هزینه فعالیت های منطقه ای شرورانه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را تأمین خواهد کرد.

اعتمادی گفت: «ناتوانی رهبران جمهوری اسلامی در برآورده کردن نیازهای مردم ایران به قدری شدید است که حضور چین نمی تواند آن را جبران کند.»

نادیده گرفتن تحریم تسلیحاتی وضع شده علیه ایران

توافق چین و ایران می تواند فروش اسلحه به ایران را نیز گسترش دهد. هرچند، هرگونه فروش تسلیحات توسط چین به ایران خطر تحریم شدن توسط ایالات متحده را در پی دارد. واشنگتن گفته است هر دولتی را که پس از انقضاء تحریم تسلیحاتی یک دهه ای سازمان ملل متحد در مهر ماه گذشته برای صدور اسلحه به ایران اقدام کند، مجازات خواهد کرد.

دیفنس نیوز آبان ماه گزارش داد که ایران بیش از هر چیز مایل به تهیه تانک ها، جت ها، و سامانه های پدافند هوایی روسی است. با این وجود فرصت هایی نیز برای پکن وجود دارد.

دیفنس نیوز به نقل از عبدالله الجنید، تحلیلگر بحرینی، گزارش داد: «تمایل ایران برای تهیه مهمات تأخیری (که به پهپادهای کامیکازی هم معروف هستند)، پهپادها [هواپیماهای بدون سرنشین]، و قایق های مسلح بدون سرنشین، به این معناست که چین احتمالاً فناوری های پیشرفته ای را به این کشور خاورمیانه ارائه خواهد داد. چین این کار را برای کمک به ایران انجام می دهد تا آن کشور بتواند شناورهای دریایی بدون سرنشین و پهپادهای خود را توسعه دهد.»

همزمان با انقضاء تحریم ها در مهر ماه گذشته پکن در جریان یک کنفرانس خبری وزارت خارجه آن کشور اعلام کرد که قصد دارد «به شیوه ای محتاطانه به تجارت اسلحه بپردازد.»

یک روزنامه نگار برجسته ایرانی مقیم آمریکا که خواست نامش فاش نشود، در این باره گفت که مسئولان ایران «به اشباه بر این باورند که» توافق ۲۵ ساله با چین به متعادل کردن فشار آمریکا بر تهران کمک خواهد کرد. به گفته او، آنها گمان می کنند که چین این کار را از طریق تزریق سرمایه و فناوری انجام خواهد داد.

وی گفت: «این یک خیال پردازی است.» او افزود: «در حقیقت یک دهه پیش، وقتی موضوع تحریم های [بین المللی] علیه ایران به میان آمد، چین در رأی دادن در کنار آمریکا برای تحمیل آن تحریم ها علیه ایران تردیدی به خود راه نداد.»

او گفت که سپاه یکی از حامیان بزرگ توافق با چین است؛ چرا که امیدوار است از آن کشور موشک بخرد و از طریق مهندسی معکوس آنها، زرادخانه خود را بهبود بخشد.

«یک اشتباه سیاسی»

تصمیم ایران برای معامله با چین یک گام اشتباه سیاسی است که هزینه اقتصادی سنگینی را در بر خواهد داشت. این امر همچنین می تواند مانعی بر سر راه روابط آن کشور با جامعه بین المللی شود. اما این کار برای چین نیز یک اشتباه محسوب می شود.

ایالات متحده دو واحد شرکت «ترابری اقیانوسی چین» (کاسکو)، بزرگترین شبکه ترابری چین، را در شهریور ماه ۱۳۹۸ تحریم کرد. آمریکا گفت که آنها در دور زدن تحریم های ایران دست داشته اند.

اعمال تحریم بر کاسکو بلافاصله موجب افزایش قیمت محموله های نفتی در آسیا و افزایش هزینه های کلی به میزان تقریباً ۳۰ درصد شد.

پیامدهای این اقدام به حدی شدید بود که مسئولان دولت چین در جریان مذاکرات تجاری با ایالات متحده در دی ماه گذشته خواستار رفع تحریم های وضع شده علیه آن شرکت شدند. ایالات متحده سرانجام تحریم های اعمال شده بر یکی از آن دو واحد را لغو کرد.

مولود زاهدی، اقتصاددان ایرانی، می گوید که چین سالانه میلیاردها دلار کالا و خدمات به ایالات متحده صادر می کند. چنانچه ایالات متحده شرکت ها یا شهروندان چینی را به دلیل فعالیت های آنها در ارتباط با ایران تحریم کند، چین بخش قابل توجهی از بازارهای جهانی خود را از دست خواهد داد. بنا بر برآوردها، این زیان، چندین برابر سود بالقوه سرمایه گذاری در ایران خواهد بود.

چین با آغاز عملیات حفاری در میدان پارس جنوبی نه تنها بار دیگر خود را در معرض تحریم های ایالات متحده قرار داده، بلکه جایگاه خود در جامعه جهانی را نیز به خطر انداخته است.

این نکته مهمی برای چین است؛ چرا که بهبودی جهان از همه گیری ویروس کرونا (کووید-۱۹) آغاز شده است. از زمان شناسایی نخستین مورد ابتلا به این ویروس در آذر ماه ۱۳۹۸ در ووهان چین تاکنون، این همه گیری اقتصاد جهان را ویران کرده است.