منابع مالی سپاه پاسداران و نفوذ منطقه‌ای آن رو به کاهش است

نفوذ جمهوری اسلامی ایران در منطقه، از جمله در عراق و سوریه، با یک رشته ناکامی‌ها و شکست‌هایی که سپاه پاسداران آن کشور متحمل شده است، به سرعت رو به افول است.

تحلیلگران بر این باور هستند که عامل اصلی افزایش این ناکامی‌ها کاهش دارایی‌های نقدی در نتیجه تحریم‌های ایالات متحده است.

کریم صمدیان، کارشناس سیاسی، به المشارق گفت: «تا سال‌ها سپاه پاسداران ادعا می‌کرد که حضور فعال ایران در منطقه موقعیت مذهبی [این حکومت] و نفوذ معنوی رهبر آن علی خامنه‌ای است.»

او گفت: «رژیم حتی زمانی ادعا می‌کرد که [رئیس‌جمهوری روسیه ولادیمیر] پوتین و [رئیس‌جمهوری ترکیه رجب طیب] اردوغان هم تحت تاثیر معنوی خامنه‌ای بودند.»

او گفت که همین ادعاها درباره نحوه سازمان‌دهی و بسیج گروه‌های شبه‌نظامی در منطقه نیز مطرح شده بود. وی افزود که گروه‌های شبه‌نظامی متحد ایران، از افغانستان تا سوریه، به عنوان «متحدان معنوی و ایدئولوژیک» نامیده می‌شدند.

منابع مالی کمتر، نفوذ کمتر

ایران تحت تحریم‌های قاطع‌تر و کارزار «فشار حداکثری» ایالات متحده ظاهرا قادر به پرداخت وجه به شبه‌نظامیانی که آنها را تامین مالی می‌کرد، نیست. ناظران می‌گویند که کاهش چشمگیر درآمدهای نفتی ایران منجر به کاهش گزیرناپذیر نفوذ منطقه‌ای ایران شده است.

او گفت که سپاه پاسداران «در حال حاضر، در مضیقه مالی قرار دارد و دیگر خبری از پول نقد نیست تا جیب سرداران سپاه و متحدان منطقه‌ای‌اش را پر کند.»

صمدیان گفت که دلیل افزایش اختلاف و نارضایتی بین گروه‌های نیابتی ایران نیز همین کمبود تامین مالی است و این موضوع ثابت می‌کند که در واقع، پول، و نه دین و مذهب، در تمام این مدت «ایدئولوژی» اصلی آنها بوده است.

پرویز فتاح، رئیس بنیاد مستضعفان و رئیس سابق بنیاد تعاون سپاه، در ماه آوریل در یک مصاحبه تلویزیونی گفت که قاسم سلیمانی، فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران، نزد او رفته و از او برای پرداخت پول به شبه‌نظامیان کمک خواسته بود.

به گفته فتاح، سلیمانی، که با کمبود بودجه رو به رو بود، از این بنیاد خواسته بود به او پول بدهد تا او بتواند ترتیب پرداخت حقوق‌های اعضای شبه‌نظامیان فاطمیون در سوریه (شبه‌نظامیان افغان مورد حمایت ایران) را بدهد.

اظهارات فتاح با انتقاد شدید اصلاح‌طلبان و میانه‌روهای ایران رو به رو شد، اما محافظه‌کاران همفکر او عمدتا سکوت کردند. منتقدان می گفتند که فتاح نمی‌بایست درباره اسرار رژیم و نداشتن منابع مالی سپاه پاسداران صحبت می‌کرد.

صمدیان با اشاره به مصاحبه فتاح گفت: «این واقعیت که سپاه پاسداران دیگر امکان پرداخت پول [کافی] به عوامل خود را ندارد، ریشه اصلی کاهش نفوذ روزانه آنها در منطقه بوده است.»

وابستگی مالی حزب‌الله به ایران

نفوذ مالی کنونی ایران در منطقه بسیار کمتر از پانزده سال پیش است. حسن نصرالله، دبیر کل حزب‌الله، در ماه ژوئن سال ۲۰۲۰ گفت که او «نگران تحریم‌های بانکی ایالات متحده نیست»؛ زیرا تمام تامین مالی شبه‌نظامیان او «از ایران می‌آید.»

او با تشکر از خامنه‌ای گفت که «حزب‌الله هر چه نیاز دارد، از خوراک و پوشاک گرفته تا موشک و راکت» را از ایران می‌گیرد.

زهرا زنجانی، کارشناس سیاسی و فعال دانشجویی سابق، در این رابطه گفت: «چند سالی است که دیگر مقامات جمهوری اسلامی این واقعیت را که برای گسترش نفوذ خود با پرداخت پول و ارائه امکانات گروه‌های نیابتی تشکیل داده‌اند، پنهان نمی‌کنند.»

او به المشارق گفت که اظهارات سال ۲۰۰۶ حسن نصرالله «با مخالفت گسترده مردم ایران رو به رو شد، اما رسانه‌های وابسته به سپاه پاسداران از پرداخت پول به حزب‌الله دفاع کردند.»

تحریم‌ها، سپاه پاسداران را تضعیف کرده است

زنجانی به المشارق گفت که با وجود تحریم‌های کنونی «پول مردم ایران دیگر نمی تواند صرف ماجراجویی‌های منطقه‌ای شود.» وی افزود: «طی چند سال گذشته برخی از اعضای حزب‌الله از اینکه حقوق خود را به صورت منظم دریافت نمی‌کنند، گله کرده‌اند.»

وی افزود که در ماه ژوئن نیز سرلشکر اسماعیل قاآنی، فرمانده جدید نیروی قدس سپاه که جانشین سلیمانی شده است، به دلیل کمبود منابع نقدی نتوانست با خود پول نقد به عراق ببرد.

قاآنی به جای پول نقد، به برخی رهبران شبه‌نظامیان وابسته به ایران، انگشتر نقره داده بود. او به آنها گفته بود که فعلا باید روی بودجه دولت عراق حساب کنند.

زنجانی گفت که در حالیکه مردم ایران با تورم افسارگسیخته، بیکاری و کمبود بهداشت و آموزش مواجه هستند، سال‌ها است که پول‌شان صرف توسعه‌طلبی بی‌خردانه خامنه‌ای و سپاه پاسداران می‌شود.

او گفت که در طی این سال‌ها، سپاه پاسداران و خامنه‌ای میلیاردها دلار پول نفت را صرف ایجاد آشوب و گسترش نفوذ مافیایی خود در منطقه کردند.

زنجانی گفت: «من معتقدم که خامنه‌ای دیگر آن جایگاه ۱۰ سال پیش را ندارد. او الان به چهره‌ای منفور در میان مردم کل منطقه و حتی در میان شیعیان عراق تبدیل شده است.»