تلاش چین و روسیه برای کسب دستاوردهای راهبردی در پی انقضاء تحریم تسلیحاتی ایران

نزدیک به سه ماه از پایان یافتن تحریم تسلحیاتی سازمان ملل متحد علیه ایران می گذرد؛ تحریمی که مانع از خریدن اسلحه در بازارهای بین المللی توسط ایران می شد. اکنون به خوبی مشخص شده است که چرا روسیه و چین در سازمان ملل متحد از موضع تهران در این رابطه دفاع کرده بودند.

در پی اعتراض ایالات متحده، سازمان ملل متحد در مرداد ماه علیه تمدید تحریم تسلیحاتی چند دهه ای ایران رای داد. این رای در آستانه انقضاء آن تحریم در روز ۲۷ مهر داده شد. انقضاء تحریم تسلیحاتی ایران در نتیجه توافق بین المللی به دست آمده بر سر برنامه هسته ای ایران و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد روی داد.

ایالات متحده این تحریم را به طور یک جانبه تمدید کرد و از سایر کشورها نیز خواست که همین کار را انجام دهند. آمریکا هشدار داد که دسترسی بیشتر ایران به اسلحه به این معناست که ایران سلاح های خطرناک تر و بی ثبات کننده تری را به نیروهای نیابتی خود در سراسر منطقه عرضه خواهد کرد و از قدرت بیشتری برای سرکوب مردم خود برخوردار خواهد شد.

نکته بسیار قابل توجه این بود که روسیه و چین، اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد، با تمدید تحریم مخالفت کردند.

نیروهای نظامی ایران، به ویژه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، از این دسترسی جدید خود به تسلیحات بهره برداری کرده اند.

سرتیپ امیر حاتمی، وزیر دفاع ایران، روز ۲۸ آذر در مجلس گفت که ارتش چند معامله تسلیحاتی را با کشورهای مختلفی که نامشان آورده نشده، امضاء کرده است.

چین، برادر بزرگ

پکن در ازای حمایت از موضع ایران در سازمان ملل متحد به منابع انرژی ایران، که به شدت به آن نیاز دارد، دسترسی پیدا کرده است. این امر یک اهرم کلیدی را در این منطقه مهم راهبردی در اختیار رژیم چین قرار می دهد.

برای نمونه، در آبان ماه ۱۳۹۹، چین عملیات حفاری در یک میدان گازی عظیم ایران را آغاز کرد. چین این کار را به رغم خطرات عمده اقتصادی و سیاسی انجام داد.

به گفته ناظران که با آغاز کردن این عملیات حفاری و انعقاد سایر موافقتنامه های تجاری و اقتصادی با ایران در چارچوب یک توافق ۲۵ ساله میان دو کشور،‌ رژیم چین با‌ آینده خود قمار می کند؛ چرا که با این کار، چین در برابر تحریم های بیشتر ایالات متحده آسیب پذیر می شود.

بسیاری می گویند توافقنامه ای که تابستان گذشته بی سر و صدا در میان انبوه انتقادات در ایران امضاء شد، بر منطقه و فراتر از آن تأثیر منفی خواهد گذاشت.

یکی از راهبردهای اصلی پکن برای تحت فشار قرار دادن، بدهکار کردن دیگران است. با این توافق، رژیم ایران که تضعیف شده است، با انزوای جهانی روبروست، و راه گریزی ندارد و بر لبه پرتگاه فروپاشی اقتصادی قرار گرفته است، کاملاً به رژیم چین، که جسورتر و گستاختر شده، وابسته شده است.

یکی از راهبردهای اصلی پکن برای تحت فشار قرار دادن، بدهکار کردن دیگران است.

پکن وام های بسیار بزرگی را به کشورهای آسیب پذیر سراسر جهان می پردازد و با آنها قراردادهای سنگینی را منعقد می کند. چین در ظاهر این کار را برای ساختن اقتصادشان انجام می دهد. اما زمانی که این کشورها ناگزیر قادر به بازپرداخت وامشان نباشند یا در اجرای تعهدات قراردادی شان ناتوان بمانند، پکن امتیازات دردناکی را از آنها مطالبه می کند.

چنین امتیازاتی شامل پشتیبانی دیپلماتیک از منافع چین و یا تخصیص عمده منابع طبیعی یک کشور به چین بوده است.

فروش تسلیحات روسیه، به نفع سوریه

حمایت روسیه از تقویت نظامی ایران به خود روسیه کمک می کند که از دستاوردهای آن دو کشور در سوریه محافظت کند. هر دو رژیم در سوریه از بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، حمایت کرده اند. این حمایت آنها هزینه مرگباری داشته و جان انسان های بسیاری را گرفته است.

ایران و روسیه سال ها اقدام به فرستادن جنگجو و پول به جنگ سوریه کرده اند. آنها این کار را به عنوان بخشی از تلاش شان به منظور افزایش نفوذ ژئوپلتیکی خود انجام داده اند.

بسیاری از این جنگجویان مزدوران روس بودند. از جمله آنها می توان به اعضای گروه واگنر و وگا اشاره کرد. آنها زیر پوشش انکارپذیری قابل قبول تمایلات و خواسته های ولادمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه را اجرا می کنند.

در تازه ترین مورد، حملات هوایی روسیه در استان ادلب، واقع در شمال غربی سوریه، ویرانی های بسیار عظیمی به بار آورده است. این حملات هوایی سبب از بین رفتن تولیدات کشاورزی و بازرگانی شده و کودکان را از تحصیل محروم کرده است.

بمباران عامدانه اهداف غیرنظامی از جمله بیمارستان ها توسط هواپیماهای جنگی روسیه، دست کم ۶۵۰۰ غیرنظامی را کشته و نزدیک به یک میلیون نفر را آواره کرده است. حملات روسیه در سوریه باعث شده است که تلاش ها برای نبرد با «دولت اسلامی» (داعش) مختل شود.

حملات هوایی روسیه باعث به راه افتادن موج هایی از آوارگی شده است. برخی سوری ها بر این باورند که رژیم روسیه می خواهد با اطمینان یافتن از عدم بازگشت آنها، در منطقه تغییرجمعیتی به وجود آورد.

تصمیم کرملین برای همراهی با تهران در زمینه انقضاء تحریم تسلیحاتی نیز مبتنی بر پول است. بسیاری می گویند که روسیه با ادامه دادن اتحاد خود با ایران خودش را در معرض خطر نابودی اقتصادی قرار می دهد.

احمد توکل آبادی، اقتصاددان ساکن ایران، می گوید که مسکو با وضع شدن تحریم های دیگر علیه ایران مخالف نیست. تنها مورد استثناء تحریم تسلیحاتی است؛ چرا که روسیه نمی خواهد یک خریدار بسیار عمده جنگ افزارهای قدیمی خود را از دست بدهد.

دمیدن بر آتش جنگ های نیابتی

دسترسی رژیم ایران به بازارهای بین المللی به آن رژیم این امکان را می دهد که آتش جنگ های نیابتی خطرناکتر و بی ثبات کننده تری را در خاورمیانه و فراتر از آن برافروزد.

در سوریه، حمایت ایران از رژیم سویه، به اذیت و آزار مردم سوریه -- اذیت و آزاری که کاملاً ثبت و مستند شده -- منجر شده است. این شامل حملات شیمیایی به غیرنظامیان و شکنجه در زندان های آن رژیم است.

بنا بر تخمین دیده بان حقوق بشر سوریه، از سال ۱۳۹۰ تاکنون دست کم ۱۰۰ هزار نفر بر اثر شکنجه یا شرایط وحشتناک زندان های رژیم سوریه کشته شده اند و نزدیک به نیم میلیون نفر برای مدتی زندانی بوده اند.

به منظور پاسخگو کردن رژیم سوریه در قبال این جنایات و جنایات دیگر و با هدف جلوگیری از مداخله خارجی دولت ایالات متحده در سال ۱۳۹۸ قانون «قیصر برای محافظت از غیرنظامیان سوری» را به تصویب رساند. این قانون از خرداد ماه ۱۳۹۹ به اجرا درآمد.

این قانون نام خود را از یک عکاس نظامی سابق سوری، که از نام مستعار «قیصر» استفاده می‌کند، گرفته است. او در سال ۱۳۹۲ به همراه ۵۵ هزار تصویر از صحنه‌های وحشیگری در زندان‌های سوریه از آن کشور گریخت و در سال ۱۳۹۳ در برابر کنگره ایالات متحده شهادت داد.

سلاح های ایران در یمن به بحران در آن کشور دامن زده است؛ کشوری که بر لبه پرتگاه فروپاشی اقتصادی و سیاسی قرار دارد.

بنا بر پروژه «داده های یمن»، بحران در یمن که با تحریک حوثی ها (انصارالله) مورد حمایت ایران به راه افتاده است، سبب شده است که از سال ۱۳۹۷ تاکنون بیش از ۱۷۵۰۰ غیرنظامی کشته شوند. به گزارش دیده بان حقوق بشر، بیش از ۲۰ میلیون نفر از ناامنی غذایی رنج می برند و ۱۰ میلیون نفر نیز در خطر قحطی هستند.

بیشتر سلاح هایی که حوثی ها در جنگ استفاده کرده اند، قبل از کودتای شبه نظامیان در شهریور ۱۳۹۳ در یمن دیده نشده بود. سپاه پاسداران از سواحل ۲۵۰۰ کیلومتری یمن، و نیز جزایر و شناورهای یمنی برای قاچاق اسلحه به این گروه شبه نظامی استفاده کرده است.

در عراق شبه نظامیان مورد حمایت ایران همچنان سبب ایجاد بی ثباتی در کشور می شوند و به اماکن دیپلماتیک حمله می کنند. از آن جمله می توان به حمله موشکی ۳۰ آذر به سفارت آمریکا در بغداد اشاره کرد.

در لبنان، حزب الله مدت هاست که از سلاح های ایرانی استفاده می کند. به گفته بسیاری از لبنانی ها، حزب الله ریشه اصلی مشکلات آن کشور است.