سرمایه گذاری در ایران تحت تحریم های آمریکا: زیانی برای چین

اگرچه هنوز جزئیات توافقنامه مشارکت راهبردی میان ایران و چین علنی نشده است، این موضوع تاکنون سبب به راه افتادن جنجال های زیادی در ایران شده است.

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، سال گذشته برای ارائه یک نقشه راه توافق ۲۵ ساله با وانگ یی، وزیر خارجه چین، دیدار کرد. پیشنهاد این توافق نخستین بار در سال ۱۳۹۵ مطرح شد.

هیأت دولت حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، خرداد امسال آن طرح را تأیید کرد، اما آن طرح هنوز برای تصویب شدن به مجلس ایران فرستاده نشده و به اطلاع عموم نرسیده است.

نشریه «پترولیوم اکونومیست» شهریور ۱۳۹۸ گزارش داد که این «توافق متزلزل ۲۵ ساله می تواند نشان دهنده تغییرات عظیمی در بخش هیدروکربن های جهانی باشد.»

این نشریه به نقل از منابع ایرانی اعلام کرد که رکن اصلی این توافق، سرمایه گذاری ۲۸۰ میلیارد دلاری چین در صنایع نفت، گاز، و پتروشیمی ایران است.

در این گزارش آمده است كه چین ۱۲۰ میلیارد دلار دیگر را در زمینه بهینه سازی زیرساخت های ترابری و تولید ایران، در راستای طرح موسوم به «یک كمربند، یک راه» چین، سرمایه گذاری خواهد كرد.

چین قصد دارد از نیروی کار ارزان موجود در ایران برای ساخت کارخانه هایی که توسط شرکت های بزرگ تولیدی چینی طراحی و نظارت می شوند، استفاده کند.

به گفته ناظران، در حالی که گفته می شود منافع [این طرح] برای هر دو کشور بسیار عمده است، چین با سرمایه گذاری در ایران، که شماری از صنایع آن هدف تحریم های ایالات متحده قرار گرفته است، خود را در معرض خطر بزرگی قرار می دهد.

تحریم یک شرکت بزرگ چینی

تاکنون دو واحد از کاسکو، بزرگترین شبکه ترابری چین، توسط ایالات متحده تحریم شده است. تحریم این دو واحد شهریور گذشته در نتیجه مشارکت آنها در دور زدن تحریم های ایران، انجام شد.

کاسکو مالک حدود ۴ درصد از کل اَبَرنفتکش های موجود در جهان است.

تحریم کاسکو بلافاصله موجب بالا رفتن قیمت محموله های نفتی در آسیا، و افزایش تقریبا ۳۰ درصدی هزینه های کلی شد.

این وضعیت تا جایی ادامه یافت که مقامات دولت چین در جریان مذاکرات تجاری با ایالات متحده در دی ماه گذشته خواستار لغو تحریم های وضع شده علیه آن شرکت شدند. سرانجام تحریم های اعمال شده علیه یکی از آن دو واحد برداشته شد.

مولود زاهدی، اقتصاددان مقیم ایران، به المشارق گفت، شایان ذکر است که سود کاسکو در سال ۱۳۹۸ در حدود ۲۸ برابر آن چیزی بود که ایران امیدوار است چین در چهارچوب این توافق در آن کشور سرمایه گذاری کند؛ یعنی حدود ۴۰۰ میلیارد دلار.

زاهدی گفت بسیار بعید به نظر می رسد که چین با سرمایه گذاری بیش از حد در ایران از بزرگترین بازار صادرات خود، یعنی ایالات متحده، دست بکشد.

خانم زاهدی گفت که چین هر سال صدها میلیارد دلار کالا و خدمات به ایالات متحده صادر می کند. وی افزود که اگر ایالات متحده شرکت ها یا شهروندان چینی را به دلیل فعالیت هایشان در ارتباط با ایران تحریم کند، چین بخش های عمده ای از بازارهای جهانی خود را از دست خواهد داد؛ بازارهایی که برآورد می شود سود به دست آمده از آنها چندین برابر سود بالقوه سرمایه گذاری در ایران باشد.

پس از آن که ایالات متحده در سال ۱۳۹۶ تحریم های یک جانبه ای را علیه جمهوری اسلامی وضع کرد، چین از فاز یازدهم طرح توسعه میدان نفتی پارس جنوبی خارج شد.

البته این تنها منحصر به چین نبود. شرکت فرانسوی توتال نیز از کنسرسیوم فرانسوی-چینی برای همکاری در میدان نفتی پارس جنوبی، خارج شد. این نشان می دهد که دامنه تأثیر این تحریم ها بسیار فراتر از ایران می رود و تاکنون به چین و برخی کشورهای اروپایی نیز رسیده است.

خشم مردم ایران از حضور چین در اقتصاد کشور

فعالیت بخش تولید در ایران از سال ۱۳۹۶ به دلیل کارزار «فشار حداکثری» آمریکا و فقدان مواد اولیه وارداتی برای تولید، به کلی متوقف شده است. در عوض، بازارهای ایران با کالاهای وارداتی چینی اشباع شده اند.

فریبرز اعتماد، یک اقتصاددان مقیم ایران، به نارضایتی گسترده مردم ایران از کالاهای بی کیفیت چینی در آن کشور اشاره کرد، که موجب شده است برخی از ایرانیان طی دو سال گذشته کارزاری را علیه خریدن محصولات چینی آغاز کنند.

وی به المشارق گفت که بخش بزرگی از مردم ایران مخالف حضور چین در صحنه اقتصاد ایران هستند.

او گفت: «در حالی كه اشباع شدن مستمر بازارهای ایران با كالاهای چینی حاشیه امنی را برای دولت ایران ایجاد می كند، همزمان نارضایتی مردم ایران از چین را نیز افزایش می دهد.»

آقای اعتماد گفتناتوانی مسئولان جمهوری اسلامی در تأمین نیازهای مردم ایران در حدی گسترده است که حضور چین نمی تواند آن را جبران کند.

اعتماد افزود که همزمان، روابط تجاری چین با عربستان سعودی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

وی گفت: «چین در سال های اخیر از جمله به دلیل افزایش نیازش به نفت وارداتی سعی کرده جای پای محکمی در عربستان سعودی ایجاد کند. [چین در تعامل] با عربستان سعودی و ایران، که رقبای منطقه ای هم هستند، به گونه ای با سیاست [زدن] به نعل و به میخ رفتار می کند که هیچ کدام را از خود نرنجاند.»‌

وی گفت، با این وجود، «اگر این به اصطلاح توافق [میان چین و ایران] اجرایی شود، چین ناچار خواهد بود از نفت سعودی چشم پوشی کند، که این کار ممکن است به نفع [چین] نباشد.»‌

نامحتمل بودن انتخاب ایران به جای آمریکا توسط چین

به دنبال اعلام خبر توافق ایران و چین، رسانه های وابسته به سپاه پاسداران یک کارزار تبلیغاتی گسترده را در رابطه با حضور اقتصادی چین در ایران به راه انداختند و آن را «جاده ابریشم جدید» توصیف کردند.

یک روزنامه نگار برجسته مستقر در ایران، که نخواست نامش فاش شود، به المشارق گفت به نظر می رسد این کارزار به چینی ها می گوید که در ایران بازار به مراتب بزرگتری از آن چه که تاکنون توانسته اند به دست آورند، وجود دارد.

او گفت که با این حال، سودی که چین در این میان خواهد بُرد، ارزش به خطر انداختن روابط آن کشور با ایالات متحده را نخواهد داشت و این موضوع پیشتر و در رابطه با تحریم ها مشاهده شده است.

وی افزود که بیشتر مردم به تبلیغات سپاه پاسداران با دیده تردید می نگرند.

وی گفت: «اکثر مردم می گویند که این روش جدیدی برای دزدی توسط رژیم و سپاه پاسداران است و به زودی پرونده های اختلاس هنگفتی آشکار خواهد شد.»